تب تند «ریتالین» در شب‌های امتحان

نکته اینجاست که نباید فقط انگشت اتهام را به سمت این افراد گرفت، زیرا ساختار نامناسب نظام آموزشی و نتیجه محور بودن آن سبب شده دانش‌آموزان و خانواده‌ها برای به‌دست آوردن رتبه و نمره دست به هر کاری بزنند.

دیروز علیرضا جزینی، قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در نشست صیانت و توانمندسازی زنان و خانواده در برابر آسیب‌های اجتماعی که به مناسبت هفته بزرگداشت مقام زن برگزار شد، از افزایش ۵۰ درصدی فروش ریتالین در شب‌های امتحان حرف زد و ادعا کرد برخی دانش‌آموزان و دانشجویان به‌دلیل تبلیغات غلط و از روی ناآگاهی برای تقویت حافظه و شب بیداری از ریتالین استفاده می‌کنند و به همین دلیل در شب‌های امتحان فروش ریتالین افزایش پیدا می‌کند.

جزینی ادامه داد: براساس شیوع‌شناسی صورت گرفته در سال 90، 0.4 درصد از دانش‌آموزان در سنین شانزدهم و هفدهم سالگی یک بار ماده محرک شیشه را برای موفقیت در امتحانات خود استفاده کرده‌اند و امسال نیز شیوع‌شناسی در بین دانش‌آموزان انجام خواهد شد.

ریتالین جزو داروهایی است که درموارد خاصی کاربرد درمانی دارد بویژه در کودکانی که کاهش توجه داشته و بیش فعالند.

نکته اینجاست که این دارو مشتری‌های دیگری دارد به‌این شکل که برخی‌ها از این دارو سوءمصرف می‌کنند. برای نمونه می‌توان به دانش‌آموزان و دانشجویان اشاره کرد. این افراد تحت تاثیر باوری غلط در مواقعی که امتحان سختی در پیش دارند به این امید که این دارو تمرکز و توانایی‌شان را بیشتر کرده و خواب آنها را کاهش دهد به مصرف این دارو روی می‌آورند.

محمدباقر صابری‌زفرقندی، عضو هیات علمی دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره این دارو به جام‌جم می‌گوید: ریتالین جزو گروه آمفتامین‌هاست و تمام ویژگی‌ های مخدر شیشه را دارد به همین دلیل نباید این دارو براحتی در همه داروخانه‌ها توزیع شود و حتما این دارو باید با نسخه پزشک و برای موارد بیماری تجویز شود.

وی تاکید می‌کند: البته نباید جنبه‌های پزشکی این دارو را نادیده گرفت، زیرا خانواده‌هایی که بچه بیش فعال داشته و تحت نظر پزشک دارو مصرف می‌کنند، نباید نگران باشند.

عوارض؛ روان‌پریشی و اضطراب

ماجرایی که سبب می‌شود دانشجویان و دانش‌آموزان به مصرف ریتالین رو بیاورند، توصیه نادرست برخی از افراد مانند همکلاسی‌ها و افراد سودجویی است که اطراف آنها زندگی می‌کنند.

صابری‌زفرقندی درباره عوارض این دارو تصریح می‌کند: ریتالین چون جزو داروهای محرک مغزی است می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد بخصوص در مرحله حاد مصرف علائم روان‌پریشی، اضطراب‌های غیرقابل کنترل، به هم ریختگی تمرکز و بی‌قراری‌های شدید را می‌توان شاهد بود.

این درحالی است که چنانچه فردی سابقه مصرف قبلی نداشته باشد، این دارو نمی‌تواند در درمان به او کمک کند.

بازار آشفته دارو

نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که وقتی قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر از افزایش ۵۰ درصدی مصرف ریتالین در بین دانش‌آموزان و دانشجویان حرف می‌زند می‌توان چنین استنباط کرد که بازار توزیع و نظارت بر این گونه داروها در کشورمان چندان مطلوب نیست.

برای نمونه مدتی قبل رئیس سازمان غذا و دارو با انتقاد از فروش خارج از فهرست دارویی و بدون نسخه دارو از سوی برخی داروخانه‌ها گفته بود روش جدید نظارت بر سطح داروخانه‌ها را اجرا خواهیم کرد.

رسول دیناروند همچنین در مورد نظارت بر داروخانه‌ها و فروش ریتالین و الکل سخن به میان آورده و عنوان کرده بود متاسفانه برخی داروخانه‌ها خارج از فهرست دارویی و نسخه پزشک دارو به فروش می‌رسانند.

این در حالی است که با بالارفتن 50 درصدی میزان مصرف ریتالین در بین دانشجویان و دانش‌آموزان می‌توان نتیجه گرفت، مسئولان سازمان غذا و دارو تاکنون در اجرای سیاست‌های جدید خود موفق نبوده‌اند.

صابری‌زفرقندی عنوان می‌کند: ریتالین دارویی است که باید فقط در قبال نسخه به بیماران داده شود اصولا توزیع همگانی این دارو در داروخانه‌ها نادرست است و مغایر با سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر و پیشگیری از سوءمصرف مواد است.

به گفته وی، ممکن است این دارو در برخی افراد بندرت اثرات مفیدی داشته باشد، اما شامل همه نمی‌شود. این در حالی است که بدن نسبت به اثرات سودبخش آن مقاوم شده و به دارو معتاد می‌شود.

زفرقندی با بیان این‌که عدد و رقم فروش ریتالین در کشور را باید مسئولان وزارت بهداشت تائید کنند، عنوان می‌کند: به نظرم آنهایی که سوءمصرف می‌کنند از بازار غیرقانونی دارو را تهیه می‌کنند، البته نمی‌توان انکار کرد که مصرف این دارو در ایام امتحانات در بین بخشی از دانش‌آموزان، دانشجویان و دستیاران پزشکی افزایش پیدا می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: درصورت درست بودن آمار افزایش 50 درصدی فروش ریتالین باید گفت قطعا سیستم توزیع دارو در کشور ایراد دارد و معیارهای پزشکی تجویز دارو در کشور رعایت نمی‌شود.

توصیه به خانواده‌ها

باید تاکید کرد که از ظاهر شخصی که ریتالین مصرف می‌کند نمی‌توان متوجه شد که او چنین دارویی را مصرف کرده و می‌کند به همین دلیل خانواده‌ها باید طوری رفتار کنند که جوانان و نوجوانان آنها به مصرف این دارو تشویق نشوند.

صابری زفرقندی دراین باره یادآور می‌شود: خانواده‌ها اگر خیلی روی فرزندان خود فشار آورده و برای قبولی در امتحانات استرس بیش از حدی به آنها وارد کنند، زمینه‌ساز مصرف این دارو خواهند شد.

افزون براین متاسفانه ساختار و نظام آموزشی در دانشگاه و مدارس ایجاب می‌کند بخشی از جوانان مجبور شوند که از این مواد استفاده کنند و این درحالی است که محیط برای دانش‌آموزان و دانشجویان باید کاملا آرام بوده و هدف قبولی و نفر اول شدن برای آنها مطرح نباشد.

مهدی آیینی‌ - ‌گروه جامعه