معجزه جوانگرایی

ناکامی دو تیم بزرگ پایتخت در تصاحب عنوان قهرمانی لیگ سیزدهم و عبور سرخابی‌ها از یک فصل بدون جام، برای عموم مردم یک اتفاق غیرمعمول است، اما این ماجرا از نگاه اهالی فوتبال و کارشناسان چندان هم غیرمنتظره قلمداد نمی‌شود. استقلال و پرسپولیس در حالی دست‌شان از جام کوتاه ماند که روی خوشی به بازیکنان جوان نشان ندادند و عنصر دوندگی و مالکیت توپ را نادیده گرفتند.

پرسپولیس البته از حیث به کار گرفتن بازیکنان جوان در مقایسه به حریف سنتی‌اش وضع بهتری داشت و با اضافه‌شدن بازیکنانی مثل امید عالیشاه، پیام صادقیان و محسن مسلمان تا حدود زیادی نیروی جوانی هم به این تیم تزریق شد. حتی سپاهان را هم می‌توان در دایره تیم‌هایی گنجاند که از نعمت داشتن بازیکنان جوان بی‌بهره بود، زیرا در این تیم فقط مهدی شریفی و امید جهان‌عالیان به عنوان پدیده معرفی شدند.

فولاد و نفت تهران اما در نقطه مقابل سه تیم دیگر مدعی قهرمانی قرار داشتند. نفت که بر خلاف انتظارها تیم شگفتی‌ساز این فصل لقب گرفت و در هفته آخر لیگ سیزدهم مجوز حضور در مرحله پلی‌آف لیگ قهرمانان را کسب کرد، ده بازیکن زیر 23 را در ترکیب خود داشت و فولاد هم با فوجی از بازیکنان جوان جام قهرمانی را به اهواز برد. قهرمان لیگ برتر هم از 9 بازیکن زیر 23 سال سود می‌برد که همگی محصول آکادمی این باشگاه محسوب می‌شوند. در بازی آخر فولاد مقابل گسترش فولاد پادو وانی و غلامرضا رضایی مسن‌ترین بازیکنان این تیم بودند و سن دیگر بازیکنان مثل مهرداد جماعتی، امید خالدی، ‌شهاب کرمی، مهدی بدرلو و سروش رفیعی بین 23 تا 25 سال بود.

آمار نگران‌کننده

قهرمانی فولاد در لیگ سیزدهم یک پیام ویژه را در دل خود داشت؛ حسین فرکی که در پایان فصل روی سکوی قهرمانی ایستاد و برای دیگر مربیان لیگ برتر دستی تکان داد، بیش از آن‌که به تجربه بازیکنان پا به سن گذاشته اهمیت بدهد به دوندگی و سختکوشی بازیکنان جوانش چشم دوخت و عاقبت مزد اعتماد به جوانان جویای نام اهوازی را گرفت. فولاد با جوانانش عنوان قهرمانی را تصاحب کرد و نفت هم با فوجی از بازیکنان جوان و آینده‌دار تحسین کارشناسان را برانگیخت، اما آمار نگران‌کننده‌ای که پس از پایان لیگ سیزدهم منتشر شده از بی‌توجهی اغلب مربیان به عنصر جوانی و بالا بودن میانگین سنی بازیکنان لیگ برتر حکایت دارد.

بر اساس آمار و ارقام میانگین سنی بازیکنان لیگ سیزدهم به 30 سال رسید و فقط 5 درصد بازیکنان زیر 19 سال بودند. پایین آمدن سطح کیفی رقابت‌های لیگ برتر فوتبال ایران که این روزها با حداقل میانگین تماشاگر برگزار می‌شود، با این ماجرا بی‌ارتباط نیست. آمار میانگین دوندگی بازیکنان لیگ سیزدهم 4.5 کیلومتر در هر بازی بود، در حالی که استاندارد دوندگی هر بازیکن در لیگ‌های اروپایی 10 کیلومتر برآورد می‌شود.

نگاهی به موجودی اغلب تیم‌های لیگ سیزدهم نشان می‌دهد که چرخه جایگزینی بازیکنان پا به سن گذاشته با جوان‌ترها عملا وجود خارجی ندارد و در چنین بستری طبیعی است که سطح کیفی بازی‌ها افت می‌کند و تماشاگران کمتری به استادیوم‌های فوتبال می‌روند.

مقوله جوانگرایی و میدان دادن به پدیده‌ها در فوتبال ایران بشدت مغفول واقع شده و این در حالی است که تیم‌های مطرح اروپایی با تکیه بر بازیکنان کم سن و سال که سرعت و تحرک بیشتری دارند در تب و تاب کسب موفقیت‌های تازه به سر می‌برند. به طورمثال بایرن مونیخ و دورتموند با بهره بردن از بازیکنان زیر 21 سال، فاصله خود را با دیگر تیم‌های بوندس‌لیگا افزایش داده‌اند و در ایتالیا هم یونتوس به لطف پدیده‌های نوظهور فوتبال ایتالیا یک بار دیگر به روزهای اوج بازگشته و در کالچو و لیگ اروپا شانس قهرمانی دارد. حتی رئال مادرید هم چند صباحی می‌شود که در چنین مسیری قرار گرفته و بازیکنان کم سن و سالی مثل ایسکو، کارواخال و آلوارو موراتا مجال خودنمایی پیدا می‌کنند و رافائل واران، مدافع جوان فرانسوی برای رئال‌مادرید یک سرمایه با ارزش محسوب می‌شود.

در این میان، بارسلونا که هنوز روی توانمندی‌های بازیکنان مسنی مثل ژاوی و اینیستا حساب باز می‌کند براحتی از لیگ قهرمانان اروپا کنار رفت و چه بسا در لالیگا هم به توفیق قابل اشاره‌ای دست پیدا نکند. تیم‌های مطرح دنیا جملگی به این نتیجه رسیده‌اند که برای ورق‌زدن تاریخ باید از بازیکنان پا به سن گذاشته عبور کرد و به پتانسیل بازیکنان جوان‌تر متوسل شد، اما در فوتبال نتیجه‌گرای ایران هنوز بسیاری از مربیان با شک و تردید درباره توانمندی‌های بازیکنان جوان صحبت می‌کنند.

لزوم خانه‌تکانی در تیم ملی

جوان‌ترها در فوتبال ایران کمتر مجال خودنمایی پیدا می‌کنند، اما قهرمانی فولاد و شگفتی‌سازی نفت در لیگ سیزدهم یک‌بار دیگر این واقعیت را آشکار کرد که فوتبال ایران به لحاظ در اختیار داشتن استعدادهای ناب و پدیده‌های نوظهور هنوز هم در شرایط ایده‌آلی قرار دارد و با تکیه بر همین بازیکنان می‌توان در میادین بین‌المللی عرض‌اندام کرد. امیر حاج‌رضایی، قهرمانی فولاد در فاصله یک‌سال و اندی مانده به جام ملت‌های آسیا را یک اتفاق امیدوارکننده برای فوتبال ایران می‌داند و می‌گوید: «پس از پایان جام جهانی 2014 فرصت ایده‌آلی برای فوتبال ایران مهیا می‌شود تا خودش را برای حضور قدرتمندانه در جام ملت‌های آسیا مهیا کند. پروسه جوانگرایی در تیم ملی باید پس از جام جهانی شروع شود و قهرمانی فولاد می‌تواند به این روند سرعت بدهد. جوانانی مثل مهرداد جماعتی، بختیار رحمانی، ساسان انصاری، امید خالدی و... نشان دادند که می‌توان برای جام ملت‌های آسیا یک خانه‌تکانی اساسی در تیم ملی ایجاد کرد و با این حساب بنا کردن پایه‌های یک تیم جدید کار دشواری نخواهد بود.»

مجید جلالی هم ثبات مدیریت را یکی از دلایل متولد شدن بازیکنان آینده‌دار در آکادمی باشگاه فولاد می‌داند و براین باور است که این باشگاه می‌تواند برای دیگر تیم‌های لیگ برتری الگو باشد: «زمانی که سرمربی فولاد بودم با آقای دهکردی، مدیرعامل باشگاه فولاد به روستاهای اهواز و دیگر شهرهای استان خوزستان می‌رفتیم و بازیکنان مستعد را به آکادمی باشگاه دعوت می‌کردیم. بسیاری از بازیکنانی که این فصل در ترکیب فولاد به میدان رفتند محصول آکادمی باشگاه هستند و می‌توان گفت فولاد با جوانان مستعد بومی و با حداقل هزینه قهرمان لیگ برتر شد. اگر باشگاه‌های دیگر نیز از این الگو پیروی کنند، هر سال شاهد تولد پدیده‌های بیشتری خواهیم بود و در نهایت تیم ملی قوی‌تری خواهیم داشت. متاسفانه در فوتبال ایران همه به دنبال کسب نتیجه هستند و توجه به جوان‌ترها جایگاه چندانی ندارد، اما امیدوارم با قهرمانی فولاد دیگر مدیران و مربیان هم در تئوری‌های خود تجدید‌نظر کنند.»

***

حدود دو دهه قبل بود که واژه‌ای به نام بنزین سبز از طریق یکی از ورزشی‌نویسان قدیمی وارد ادبیات فوتبال ایران شد. در آن سال‌ها از بنزین سبز به عنوان استعاره‌ای برای تزریق انرژی به فوتبال ایران با میدان‌دادن به جوان‌ترها استفاده شد، اما این تئوری سال‌هاست که در بایگانی فوتبال ایران خاک می‌خورد و مدیران و مربیان نتیجه‌گرا مجال خودنمایی را از پدیده‌ها گرفته‌اند. آیا قهرمانی فولاد و شگفتی‌سازی نفت در لیگ سیزدهم می‌تواند به روند عبور از بازیکنان مسن و بها دادن به جوان‌ترها سرعت بدهد؟

حمیدرضا رسولی / جام‌جم