رجز خوانی‌های عاشقانه‌

شادی و پایکوبی بخصوص میان زنان سیستانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است به طوری که در مناسبت‌های گوناگون، انواع مختلفی از مراسم شادی بخش به نمایش گذاشته می‌شدند.

یکی از آنها بحث و بیت است، آیینی که گونه‌ای از مشاعره است. قالب شعری آن سیتک (دوبیتی) و ساز همراه آن دایره است. هرچند بسیاری از سیستانی‌ها بدون دایره نیز بحث و بیت می‌کنند. بحث و بیت در واقع رجزخوانی‌های عاشقانه‌ای ست که گاه دو دلداده به بهانه رازهای ناگفته خویش را بازگو می‌کردند تا از این طریق به گوش یار برسد. بحث و بیت گاه نیز رجزی است که سرگشته‌ای گمنام برای رویارویی با زندگی، طبیعت و سنت می‌خوانده ‌است. این رجزخوانی‌ها در گذشته به چند طریق اجرا می‌شده ‌است. بیشتر بحث و بیت‌هایی که هنگام کار کردن، اجرا می‌شدند، بحث و بیت‌هایی بدون دایره بودند. در اینجا بحث و بیت کردن فقط برای لذت بردن نبوده ‌است، بلکه می‌توان آن را نوعی رویارویی با دشواری کار، تشنگی، گرسنگی و حس نکردن گذر زمان پنداشت.

معمولا دو به دو یا به صورت گروهی اجرا می‌کردند و آن قدر ادامه می‌دانند تا یکی یا گروهی تسلیم گروهی دیگر می‌شد. در آغاز یکی به نمایندگی از گروهش دوبیتی‌ای را می‌خواند و باید گروه دیگر دوبیتی‌ای با همان مفهوم را که به نوعی پاسخی به گوینده پیشین باشد تکرار کند. به این ترتیب این هماوردی تا تسلیم یکی از گروه‌ها ادامه می‌یابد. بحث و بیت به همراهی دایره شور و نشاط بیشتری دارد. بحث و بیت در انواع گوناگونی از مراسم سیستانی جاری است که یکی از ویژه‌ترین آنها، همانا مراسم «حنابندان» یا همان «سر شویی» در شب پیش از عروسی است./ ضمیمه چمدان