سرطان را در نطفه خفه کنید

دکتر حسین فودازی، یک متخصص رادیوتراپی و آنکولوژی (سرطان شناسی) است و تاکید می کندکه سرطان یک اتفاق ناگهان پیش بینی نشده و غیر قابل پیشگیری نیست و نه تنها راه هایی وجود دارد که می شود احتمال ابتلا به برخی سرطان ها را به صفر رساند بلکه حتی اگر در مراحل ابتدایی اش شناخته شده باشد و بتوانیم به موقع تشخیص شان بدهیم، با هزینه ای اندک قابل درمان است.

عضو هیات مدیره انجمن رادیولوژی و آنکولوژی کشور در این گفتگو راه های پیشگیری از انواع سرطان های شایع در کشورمان را شرح می دهد که بخش عمده ای از آنها با تغییر سبک زندگی مرتبط است.

بیماران سرطانی چند درصد هزینه های درمان را خودشان می پردازند؟

متاسفانه حدود 60 درصد این هزینه ها از جیب بیماران پرداخت می‌شود و از آنجا که سرطان بیماری صعب العلاج است و فرایند درمانی طولانی دارد بیماران و خانواده های شان در طول دوره درمان چنان تحت فشار مالی قرار می گیرند که گاهی کار درمان را در نیمه راه رها می کنند و جان شان را به خطر می اندازند.

وضعیت شیوع سرطان در کشور چگونه است ؟

بر اساس آخرین آماری که مرکز ثبت سرطان وزارت بهداشت و درمان ارائه داده است، این بیماری پس از بیماری‌های قلبی عروقی و حوادث، سومین علت مرگ در کشور است و چهارمین جایگاه را در بین باراقتصادی بیماری‌ها دارد و سالانه 30 هزار نفر بر اثر این بیماری جان شان را از دست می دهند. هم اکنون حدود 80 هزار ایرانی با این بیماری درگیر هستند و نیاز به روش های تشخیصی و درمانی دارند که به شدت هزینه بر است.

شایع ترین نوع سرطان در زنان سرطان سینه و در مردان، سرطان پروستات است. همچنین سرطان های پوست، روده، معده، مری، ریه، مثانه، سرطان کبد و سیستم های خون‌ساز نیز جزو شایع‌ترین سرطان هاست اما کشنده ترین نوع سرطان، سرطان معده است که به طور مستقیم با نوع تغذیه در ارتباط است. کانون این نوع سرطان، منطقه مشکین شهر استان اردبیل است.

برخی می گویند شیوع سرطان در ایران نسبت به کشورهای دیگر بیشتر است. به نظرتان این فقط یک سیاه نمایی است یا حقیقت دارد؟

وضعیت شیوع سرطان در همه جای دنیا نگران کننده است . برآوردهای سازمان جهانی بهداشت نشان می دهد شمار موارد جدید این بیماری از سال 2000 میلادی که حدود 10 میلیون نفر در سال بوده است و در سال 2020 میلادی با یک افزایش صد در صدی به حدود 20 میلیون نفر درسال خواهد رسید اما نکته مهم آن است که اگر بخواهیم به برآوردها تکیه کنیم حدود دوسوم این افزایش در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد که ایران نیز در این کشورها طبقه بندی می‌شود.

آمارهای برنامه ثبت سرطان در ایران گویای آن است که سالانه بیش از نود هزار بیمار جدید مبتلا به سرطان درکشورمان شناسایی می شوند و برآورد می‌شود که حدود نیم میلیون نفر نیز با این تشخیص در کشور زندگی کنند که این آمار نسبت به آمار بیماران شناخته شده ثابت می کند خیلی ها به بیماری مبتلا هستند اما هنوز وارد مرحله تشخیص و درمان نشده اند.

بر اساس پیش بینی ها تعداد موارد جدید و همچنین مرگ ناشی از سرطان در 10 تا 15 سال آینده در کشور به دستکم دو برابر امروز افزایش می‌یابد.

چرا شیوع بیماری در دنیا روال تندتری به خود گرفته است ؟

با یک دید کلی نسبت به وضعیت سرطان در همه کشورهای دنیا، مهم‌ترین علت افزایش شمار مبتلایان به سرطان ، افزایش امید به زندگی است اما علل اصلی شیوع سرطان در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران تا حدی متفاوت است برای مثال در این کشورها، افزایش میزان مصرف دخانیات یکی از عوامل مهم است. همچنین تغییر در شیوه زندگی شامل زندگی با فعالیت فیزیکی کم و مصرف غذاهای نامناسب از دیگر دلایل افزایش بروز سرطان است.

البته در مورد هر سرطان به شکل خاص این علل متفاوت است برای مثال درباره سرطان معده ، عوامل محیطی مانند استفاده از آب غیر بهداشتی وآلوده به فلزات سنگین ، استفاده غیر علمی از کود و سموم در فرایند تولید محصولات کشاورزی و افزایش ابتلا به برخی از عفونت‌ها به شدت اثر دارد.

شما در ابتدای گفتگو اشاره کردید که با پیشگیری از سرطان می شود تا حد زیادی هزینه‌های درمان سرطان را کاهش داد. چند درصد از سرطان ها قابل پیشگیری است؟

با کنترل عوامل محیطی می‌توان دست کم از 40 درصد سرطان‌ها پیشگیری کرد. مقرون به صرف ترین فعالیت در میان عوامل کنترل کننده سرطان همین اقدام به پیشگیری از بروز آن است. نکته مهم دیگر که در کشور ما اهمیت دارد این است که بسیاری از موارد سرطان در مراحل پیشرفته بروز می‌کنند که ضمن کم اثر کردن درمان‌ها در مقیاس فردی، هزینه‌های بیشتر را بر سبد سلامت در کشور وارد خواهد کرد و اگر از آن پیشگیری شود هم امکان حفظ جان بیماران بیشتر می شود هم، هزینه کمتری برای درمان در مراحل پیشرفته سرطان صرف خواهد شد.

منظورتان از عوامل محیطی موثر در پیشگیری از سرطان چیست؟

بخشی از علت بروز سرطان ، ژنتیکی است اما اگر عوامل محیطی کنترل شود ، ممکن است فردی با وجود داشتن زمینه ژنتیکی ، مبتلا به سرطان نشود. از جمله این عوامل تاثیر گذار در بروز بیماری می‌شود به سیگار اشاره کرد. شک نداشته باشید که سیگار مهم‌ترین عامل برای تهدید سلامت شماست. مصرف سیگار و ترکیبات دخانی به تنهایی عامل 30 درصد از موارد ابتلا به انواع سرطان‌ها از جمله سرطان ریه، حنجره، مری، لوزالمعده و مثانه است.

مساله دیگر که در کاهش خطر سرطان نقش دارد ، اضافه وزن و البته شیوه ایست که شما برای کاهش وزن انتخاب می کنید. حتما وزن تان را متعادل نگه دارید و اگر سعی دارید چند کیلوگرم از آن را کم کنید، کار را با دقت ، تدریجی و ایجاد تغییر در اندازه وعده غذایی و افزایش فعالیت های روزانه شروع کنید.

فعال باشید، ‌قدم بزنید و کارهایی را که برایتان لذت بخش هستند انجام دهید و انجام دادن شان را ادامه دهید. 5 روز در هفته یا بیشتر و هر روز حداقل 30 دقیقه فعالیت کنید. افزایش سطح انرژی،کاهش استرس و بهبود سلامت تان را در نظر داشته باشید یعنی شما که روزانه 1440 دقیقه در اختیار دارید، روزی ‌30 دقیقه از آن را به فعالیت بدنی اختصاص دهید. شیوه تغذیه هم در پیشگیری از سرطان بسیار مؤوثر است.

تغذیه سالم باید چگونه باشد ؟

حتما میوه و سبزی را به برنامه غذایی روزانه تان اضافه کنید. برخی به هوای رژیم گرفتن خوردن نان، غلات کامل، ماکارونی و حبوبات را برای خودشان قدغن می کنند درحالی که این مواد غذایی حتما باید به میزان کافی در برنامه غذایی وجود داشته باشد.

یکی از پرسش های رایج درباره سرطان این است که آیا باید منتظر بمانیم تا نشانه هایی غیر طبیعی در بدن مشاهده کنیم و سراغ آزمایش برویم یا برخی آزمایش ها حتی برای افراد سالم هم لازم است؟

نه. همه مردم به برخی آزمایش های دوره ای برای غربالگری یعنی بیماری یابی پیش از بروز علایم نیاز دارند با این نوع آزمایش ها اگر بیماری بدون علامت آغاز شده باشد و در مراحل اولیه باشد، امکان موفقیت در درمان افزایش پیدا می کند. توجه داشته باشید نوع آزمایش های کسانی که بیش از افراد عادی در معرض خطر ابتلا به سرطان هستند مثلا عضو درجه یک خانواده شان سرطان دارد ، با افراد کاملا سالم متفاوت است. برای مثال ممکن است لازم باشد در سنین پایین تر یا به دفعات بیشتری غربالگری شوند.

طبیعتا وقتی نشانه های غیر عادی را مشاهده می کنید هم باید به سرعت به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش های لازم برایتان تجویز کنند و کسانی هم که به علت برخی مسایل مانند ابتلا به سرطان یکی از اعضای نزدیک خانواده ، بیشتر در معرض خطر هستند باید آزمایش های غربالگری متفاوت و بیشتری را بگذرانند.

از آزمایش های دوره ای برای افراد سالم مثال می زنید ؟

خانم ها از 20 سالگی به بعد، خودشان باید پستان شان را پس از هر عادت ماهیانه معاینه کنند و هر نوع تغییری را به سرعت اطلاع دهند. در 40 سالگی بهتر است یک آزمایش ماموگرافی را با صلاحدید دکتر بگذرانند و از 40 سالگی به بعد باید ماموگرافی سالانه و مشاوره با پزشک داشته باشند.در زنانی که خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان پستان وجود دارد مثلا زن هایی که سابقه قوی خانوادگی ابتلا به سرطان پستان دارند ، انجام ام. آر . آی سالانه همراه با ماموگرافی لازم است.

از دیگر سرطان های رایج زنان در ایران، سرطان دهانه رحم است برای این نوع سرطان هم آزمایش دوره ای وجود دارد ؟

برای پیشگیری از این نوع سرطان و یا تشخیص زودهنگامش باید آزمایش پاپ اسمیر انجام شود که تعداد دفعات انجامش، بسته به نظر پزشک متفاوت است. تمام زنان باید 3 سال پس از شروع فعالیت جنسی، غربالگری سرطان دهانه رحم را هر دو تا سه سال یکبار باآزمایش پاپ اسمیر انجام دهند. در زنانی که رحم شان برداشته شده ( هیسترکتومی) ممکن است غربالگری متوقف شود مگر آنکه جراحی به عنوان درمانی برای سرطان سرویکس یا ضایعات پیش سرطانی بوده باشد.

برای پیشگیری از سرطان رحم هم لازم است که همه زنان یائسه باید از خطرات و علائم سرطان رحم آگاه شوند، ‌هر گونه خونریزی غیر طبیعی یا لکه بینی بعد از یائسگی را حتماً به پزشک اطلاع دهند.

آزمایش دوره ای واجبی برای مردان هم وجود دارد ؟

برای مردان باید آزمایش سرطان پروستات با صلاحدید پزشک انجام شود و من آن را به شکل دوره ای پیشنهاد نمی کنم مگر آن که پزشک پس از رد یابی آنتی ژن های اختصاصی پروستات در خون و برخی معاینات ، در مردان بالاتر از 50 سال به نتیجه برسد که آن ها باید این آزمایش را انجام دهند. مردانی که شرایط شان بسیار پر خطر است یعنی خویشاوندان درجه اول شان این بیماری را داشته‌ اند ، باید از 40 سالگی برای مشورت با پزشک و احتمالا تجویز آزمایش مراجعه کنند.

وقتی از سرطان های رایج می گفتید به سرطان روده هم اشاره کردید، آزمایشی برای تشخیص به موقع این سرطان هم وجود دارد ؟

با شروع 50 سالگی، مردان و زنان در معرض خطر متوسطی برای ابتلا به سرطان کولورکتال (سرطان روده بزرگ و مقعد ) قرار دارند برای تشخیص زودهنگام این نوع سرطان ها، آزمایش کولونوسکوپی کامل هر 10 سال یکبار یا آزمایش باریم انما هر ٥ سال یکبار و یا آزمایش ایمن هیستوشیمی و خون مخفی در مدفوع به شکل سالیانه انجام شود.

علاوه بر این کسانی که سابقه این نوع سرطان یا پولیپ های آدنوماتوز را داشته اند یا کسانی که به بیماری ها التهابی مزمن روده مثلا کرون یا کولیت اولسراتیو مبتلا هستند ، یا کسانی که سابقه خانوادگی ابتلا به این نوع سرطان را دارند یا در میان اعضای درجه یک خانواده شان پولیپ های خطرناک روده دارند، یا کسانی که سابقه خانوادگی از سندرم پولیپوز فاملیال ارثی و یا سرطان غیر پولیپوز کولون دارند باید حتما با پزشک مشورت کنند که بر اساس این نوع سوابق پرونده ای ، آزمایش های غربالگری متفاوتی تجویز کند .

مریم یوشی زاده - خبرنگار جام جم آنلاین