گزارشی از پشت صحنه برنامه خانوادگی شبکه دو سیما/ عصر خانواده به‌ رنگ ارغوان

عصر خانواده، یک برنامه ترکیبی شامل پلاتو، گفت‌وگو با کارشناس، مصاحبه‌های تلفنی و مستندهای گزارشی است که در قالب 150 قسمت 45 دقیقه‌ای پخش می‌شود.

ژاله صادقیان ـ که اجرای برنامه را به عهده دارد ـ این‌گونه آغاز می‌کند: «به نام خدا. سلام گرم ما را در این عصر زمستانی که شهر پوشیده از برف و برکت خداوند است، پذیرا باشید. ثانیه‌ها با عشق پر می‌شوند، وقتی خانواده دور هم جمع هستند. عشق، موهبت خداوندی است. آن را جدی بگیریم و با نگاهی پر از محبت به هم بنگریم.»

***

در شروع برنامه فرصتی دست می‌دهد تا با محمدجواد عبدالرحمانی، تهیه‌کننده و کارگردان برنامه صحبت کنم. وی که دانشجوی رشته سینماست، کار خود را با تدوین برنامه‌های مختلف آغاز کرده و تهیه‌کنندگی مستندهایی چون «بنزین به علاوه سه» و «کنجکاوی» را به عهده داشته است. او درباره هدف از ساخت عصر خانواده می‌گوید: این برنامه سری پنجم عصر خانواده است و ما پایه‌گذار اصلی آن نبوده‌ایم، اما در این سری سعی کرده‌ایم به خط‌ مشی‌های ترسیم شده توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر موضوع جمعیت و فرزندآوری توجه کنیم و نیز بخش‌های متنوع‌تری به برنامه بیفزاییم. نام برنامه نیز برگرفته از محتوای آن است. هم از این نظر که از نگاه سازمان، امروز عصر خانواده است و باید به استحکام خانواده توجه ویژه شود و هم از این بابت که زمان پخش برنامه، عصر است. در این زمان بخصوص در شهرستان‌ها، اهالی خانه از کار روزانه بازگشته‌اند و دور هم جمع هستند. در زیرساخت برنامه هر روز یک مساله را دستمایه قرار داده‌ایم و البته از مشورت‌های خانم دکتر جلالی، مدیر گروه خانواده شبکه دو استفاده کرده‌ایم. یک روز برنامه به بحث فرزندآوری اختصاص دارد، روز دیگر به فرزندپروری و روز بعد به محیط زیست و ما سعی می‌کنیم به موضوعات روز بپردازیم تا برنامه زنده و پویا باشد. او درباره ملاک انتخاب مجریان و کارشناسان برنامه می‌افزاید: در سری‌های قبل برنامه چند مجری داشته، اما از آنجا که ما با محدودیت زمان مواجه هستیم، بهتر دیدیم در هر برنامه از یک مجری استفاده شود که خانم‌ها فریبا محمدی و ژاله صادقیان ـ که هردو توانا و با سابقه هستند ـ این کار را به عهده گرفتند. در اجرای برنامه‌های خانوادگی، خانم‌ها بهتر عمل می‌کنند و البته ما تلاش کرده‌ایم از نقش آقایان غافل نشویم و آنها را در بخش‌های مستند و گزارشی بیشتر مورد توجه قرار دهیم تا کار جالبی به مخاطب ارائه شود و کار کسل‌کننده نباشد. برای انتخاب کارشناسان نیز به سراغ اعضای هیات علمی دانشگاه‌های مختلف و استادانی رفتیم که عضو شورای سیاستگذاری سازمان هستند. کسانی که هم بار علمی داشته باشند، هم به مسائل خانواده مسلط و به رسانه آشنا باشند. در عین حال به زبان ساده و با اطلاعات روز با مردم صحبت کنند. بنابراین از کارشناسان در زمینه‌های پزشکی، تغذیه، روان‌شناسی، حقوقی و ارتباطات استفاده می‌کنیم و به موضوعاتی مانند ازدواج، اشتغال، بیکاری، نگرانی‌های والدین و جوانان، دغدغه‌های زنان خانه‌دار، تفاوت فرهنگ‌ها، حقوق کودکان و... می‌پردازیم.

عبدالرحمانی درباره بازخورد برنامه این‌گونه ادامه می‌دهد: با این که مدت زیادی از پخش نمی‌گذرد، اما بازخورد خوبی از مردم دریافت کرده‌ایم. مخاطبان به صورت متغیر روزانه بین 1500 تا 4000 پیامک به سامانه 3000211 می‌فرستند، در حالی که ما نه سوال می‌پرسیم و نه مسابقه پیامکی برگزار می‌کنیم و رویکردمان نیز بیشتر آموزشی است تا سرگرمی. مردم برایمان جملات زیبایی می‌فرستند، پیشنهاد و انتقاد می‌کنند و پرسش‌های خود را از کارشناسان می‌پرسند. حتی بسیاری از مخاطبان پاکت و تمبر خریده‌اند و برای ما با خط خودشان نامه نوشته‌اند. از آنجا که ما برای مردم کار می‌کنیم و برنامه روی مسائل مبتلابه روز خانواده‌ها می‌چرخد، سعی می‌کنیم به نظرات مخاطب در حد توان و وقت برنامه توجه کنیم و هر جا لازم شد تغییرات لازم را لحاظ کنیم.

***

در ادامه برنامه، کلیپی مربوط به دوران انقلاب پخش می‌شود. بخش بعدی به گفت‌وگو با کارشناس برنامه اختصاص یافته است. دکتر زیبا تقی‌زاده درباره دوران بارداری، مشاوره گرفتن از ماما و ورزش‌های مناسب این دوره صحبت می‌کند و به پرسش‌های مخاطبان پاسخ می‌دهد.

یکی از بخش‌های برنامه عصر خانواده، «ما خودمونیم» نام دارد که در آن، پدر یک خانواده محور برنامه قرار می‌گیرد. او از شغلش و تلاش‌هایی که برای خانواده انجام می‌دهد، صحبت می‌کند. در این قسمت برنامه‌سازان عصر خانواده به سراغ مشاغل مختلفی مانند ترشی‌فروشی، کله‌پزی، سماورسازی، اگزوزسازی، پرنده‌فروشی و... می‌روند و بدون این که از افراد بازی بگیرند یا دیالوگی دیکته شود، آنها درباره خودشان و سبک زندگی‌‌شان صمیمانه سخن می‌گویند. این یکی از بخش‌های پرطرفدار برنامه است که به گفته دست‌اندرکاران عصر خانواده سبب شده خیلی‌ها گزارشگران برنامه را برای پرداختن به آنها و کسب ‌و کارشان به محل فعالیت خود دعوت کنند.

***

ژاله صادقیان، مجری در پاسخ به این پرسش که عصر خانواده در مقایسه با برنامه‌هایی که تاکنون اجرا کرده، چه جایگاهی دارد، می‌گوید: سال‌ها بود اجرای برنامه خانوادگی به من پیشنهاد می‌شد، اما این پیشنهادها را نمی‌پذیرفتم، ولی اکنون حس می‌کنم با بالا رفتن سن و البته تجربه‌ام و این که ترشی و شیرینی زندگی را چشیده‌ام، آن‌قدر پختگی پیدا کرده‌ام که این ژانر را نیز تجربه کنم و از پس اجرایش برآیم. من سال‌ها در رادیو کار کرده‌ام و از تجربیات این دوران بخوبی بهره می‌برم. فکر می‌کنم کسانی که در رسانه رادیو کار می‌کنند، می‌توانند مجریان موفقی در تلویزیون باشند، چون در رادیو مجری و گوینده باید توانایی داشته باشد که تصویر شنونده را مجسم کند و با مخاطب نادیده ارتباط بگیرد و حالا باید این ارتباط را به چشم بیننده برساند و ثابت کند. از صادقیان درباره شعرخوانی در برنامه می‌پرسم که می‌گوید: من درباره شعرخوانی نظرات خاصی دارم. با این که سال‌ها در برنامه‌های ادبی و فرهنگی فعالیت کرده‌ام، اما معتقدم شعر نزد من امانت است و حتی یک واو آن نباید جابه‌جا شود. به همین علت کاغذ را جلوی چشمم نگه می‌دارم و به ذهنم اطمینان نمی‌کنم. وقت مخاطب ارزش دارد و او نباید حتی یک کلمه غلط بشنود. ادبیات، دغدغه همیشگی ذهن من است و می‌کوشم زیاد مطالعه کنم. کتاب زیاد می‌خوانم و از اینترنت نیز بسیار استفاده می‌کنم تا اطلاعاتم به روز باشد تا بتوانم برنامه را خوب اداره کنم. او در مورد استفاده از کاغذ و خواندن پیامک‌ها می‌گوید: برای من استفاده از لپ‌تاپ، تبلت یا کاغذ چندان تفاوتی ندارد. گاهی از روی تبلت پیامک‌های مخاطبان را می‌خوانم، اما چه خوب است عادات و خاطرات خوبمان را فراموش نکنیم و آنها را زنده نگه داریم. هنوز ذهنیت مردم نسبت به کاغذ قشنگ است و بار مثبت دارد. در ضمن برنامه‌های خانوادگی تاحدودی رویکرد سنت‌گرا دارند.

از این مجری باسابقه می‌خواهم کمی درباره ویژگی‌های یک مجری خوب صحبت کند که می‌گوید: یک مجری خوب باید از قوه بیان خوب، چهره خوب به معنای تصویر قابل قبول و نه صرفا زیبا برخوردار باشد، سواد بالا داشته باشد و جلوی دوربین با بیننده روان حرف بزند تا بتواند مخاطب را حس و باور کند. هوش حسی و هیجانی بالایی داشته باشد، از قدرت تصمیم‌گیری سریع و صحیح برخوردار باشد و مهم‌تر ازهمه، با مردم صادق باشد. در پایان از صادقیان می‌پرسم به اجرایتان در عصر خانواده چه نمره‌ای می‌دهید که می‌گوید: راستش من زیاد اهل نمره خوب دادن نیستم و خیلی سختگیرم (با خنده). معتقدم هنوز با استانداردها فاصله داریم. بسیاری اوقات، مجری حمایت اطلاعاتی نمی‌شود و اگر برنامه مورد بحث روز بعد را بداند مسلما با ذهنیت بالاتر و بهتری در برنامه ظاهر می‌شود. امکانات فنی و زمان برنامه نیز اهمیت دارد. با تمام این اوصاف، من نه به خودم و نه به هیچ مجری دیگری (که همگی هم از دوستان و همکارانم هستند)، نمره بالاتر از 15 نمی‌دهم. همیشه قدردان محبت‌های مردم خوبمان هستم که با لطفشان ما را به ادامه کار تشویق و دلگرم می‌کنند.

***

یکی از بخش‌های دیگر برنامه، «مزه زندگی» نام دارد. در این قسمت گروه سازنده برنامه به خانه مردم می‌رود و اعضای خانواده (از بچه‌ها تا بزرگ‌ترها) از خواسته‌ها، دغدغه‌ها و خاطراتشان سخن می‌گویند. سازندگان گزارش‌های این برنامه برای تهیه بخش‌ها به شهرهایی چون ورامین، کرج و رباط‌کریم رفته‌اند و سفر به شهرهای دورتر را هم در برنامه دارند.

بخش گلخانه، به شیوه نگهداری از گل و گیاهان خانگی می‌پردازد. قرار است در آینده، تغذیه سالم نیز به برنامه افزوده شود که ویژه آموزش لقمه‌های عصرانه ساده، سالم و ارزان‌قیمت است.

***

در بخش بعدی برنامه، مجری پیامک‌ها را می‌خواند. یک بیننده نوشته: خانواده یعنی یک لقمه گپ زدن دور هم! بعد از پخش بخش‌های گزارشی برنامه، نوبت به دکتر علی گرانمایه‌پور می‌رسد تا درباره شبکه‌های مجازی و ارتباطات نوین و خانواده‌ها صحبت کند. با پخش تیتراژ پایانی برنامه به اتمام می‌رسد.

ارغوان رنگ خانواده

دکور برنامه عصرخانواده، برشی از یک خانه است که هم آشپزخانه دارد، هم پذیرایی و هم اتاق نشیمن که توسط بهاره امینی ساخته شده است. این دکور از رنگ صورتی و ارغوانی استفاده کرده است. عبدالرحمانی، تهیه‌کننده برنامه در این زمینه می‌گوید: رنگ گروه ما ارغوانی است که رنگ خانواده است. ما مرد را آبی دیدیم و زن را قرمز و مخلوط این دو رنگ می‌شود ارغوانی که رنگ شاد و زیبایی است. البته دکور بنا به فصل تغییراتی خواهد داشت و آکسسوار به آن اضافه خواهد شد. مثلا در دهه فجر از نماد پرچم در دکور برنامه استفاده کردیم. وی همچنین در مورد تیتراژ برنامه می‌گوید: اکنون خیلی از برنامه‌ها از کلیپ استفاده می‌کنند، ولی ما دوست داشتیم قدری متفاوت باشیم، به همین منظور قسمت‌هایی از فیلم‌های با مضمون اجتماعی و خانوادگی مانند مادر، دهلیز و چشمان کاملا بسته را برگزیدیم و از دیالوگ‌های خود فیلم استفاده کردیم تا برای مردم خاطره‌انگیز باشد. بعضی قسمت‌ها را سیاه و سفید و بعضی را رنگی پخش کردیم، چون زندگی هم مجموعه‌ای است از تلخی و شیرینی و پستی و بلندی.

قاب کوچک