ماهواره‌ای‌که از تعطیلی ناسا گریخت

بیانیه ناسا خیال دانشمندان فضایی را راحت کرد که نگران بودند تعطیلی اخیر در بخش‌هایی از دولت ایالات متحده به از دست رفتن پنجره زمانی پرتاب برای این مدارگرد منجر شود که اگر چنین می‌شد، به معنای تعویق دست‌کم بیست و شش ماهه پرتاب این مدارگرد تا مقارنه بعدی زمین و مریخ (شرایط مناسب برای پرتاب فضاپیما به مریخ) می‌شد.

دیو میچل، رئیس پروژه میون در گودارد می‌گوید: سال 2008 هنگامی که ما ماموریت میون را به ناسا پیشنهاد کردیم و ساخت آن تائید شد، زمان پرتاب آن را هجدهم نوامبر 2013 تعیین کرده بودیم، که اولین فرصت مناسب پرتاب آن بود. حال ما می‌خواهیم دقیقا در همان روز این ماهواره را پرتاب کنیم.

این نشان از موفقیت کامل ما در زمان‌بندی دارد. هدف ماموریت میون پاسخ به این پرسش است که مریخ اتمسفر خود را کی از دست داد.

شواهد حسگرهای متعدد فضایی نشان از این دارند که میلیاردها سال پیش، مریخ جوی بسیار ضخیم و غلیظ مملو از دی‌اکسیدکربن داشت و آب مایع نیز در سطح آن جریان داشت که شاید می‌توانست میزبان حیات هم باشد. ولی از آن زمان، جو مریخ تقریبا به طور کامل نابود و سیاره هم به بیابانی تبدیل شده که از هر جای قابل تصوری روی زمین خشک‌تر است.

هدف این ماهواره این است که تاریخ جو مریخ و فرآیندهایی را که بر آن تاثیر گذاشته‌اند مورد مطالعه قرار دهد؛ فرآیندهایی مانند نرخ از دست رفتن اتمسفر، نحوه تعامل جو بالایی آن با بادهای خورشیدی و نسبت ایزوتوپ‌های مختلف. بعدها می‌توان این داده‌ها را با موارد مشابه تهیه شده توسط مریخ‌نورد کیوریاسیتی از سطح مریخ مقایسه کرد. میون برای تکمیل ماموریت خود، به سه دستگاه مجهز است.

اول، تجهیزات میدان و ذرات است که از شش ابزار برای بررسی بادهای خورشیدی و لایه یونوسفر جو مریخ تشکیل شده است. این ابزار حاوی حسگرهایی برای اندازه‌گیری بادهای خورشیدی، الکترون‌های یونوسفری، میدان مغناطیسی مریخ و دیگر خصوصیات مریخ است.

دومین ابزار، یک بسته حسگر از راه دور است که برای اندازه‌گیری خصوصیات کلی جو بالایی و یونوسفر و همچنین گرفتن عکس‌های طیف‌سنجی فروسرخ از سیاره طراحی شده است.

در نهایت یک طیف‌سنج گاز نجیب و جرم یونی وجود دارد که ترکیبات جو بالایی مریخ را با توجه خاص به ایزوتوپ‌های گازهای نجیب و یون‌ها اندازه‌گیری می‌کند. اگر پرتاب هجدهم نوامبر موفقیت‌آمیز باشد، آغاز سفری ده ماهه به مریخ خواهد بود که بیست و دوم سپتامبر سال آینده با رسیدن به مدار سیاره سرخ به پایان خواهد رسید.

میون پس از آن به یک مدار بیضی شکل خواهد رفت و ماموریت علمی یکساله‌اش را شروع خواهد کرد.

زاویه مدار به این ماهواره اجازه خواهد داد تمام مدارها را در حین رفتن به فاصله 6000 کیلومتری از سیاره مشاهده کند و پس از برگشتن به فاصله 150 کیلومتری بالای سطح مریخ، به طور مستقیم از جو آن نمونه‌برداری کند. در جریان این ماموریت، ماهواره یک بار تا ارتفاع 125 کیلومتری پایین خواهد آمد، که لبه پایینی جو بالایی مریخ است. میون علاوه بر ماموریت علمی خود، یک لینک داده را بین دیگر ماهواره‌های مدارگرد مریخ و زمین برقرار می‌کند؛ هرچند به دلیل مدار گردشی بیضوی آن، محدودیت‌هایی در این کار وجود خواهد داشت.

جان گرانسفلد، نایب‌رئیس بخش ماموریت‌های علمی ناسا در واشنگتن می‌گوید: ماموریت میون گامی چشمگیر و رو به جلو در حل معمای سیاره‌ای گذشته و امروز جو مریخ است. دانشی که ما به دست می‌آوریم به کمک ماموریت‌های گذشته و امروز در این سیاره است و به ما در ماموریت‌های آینده سرنشین‌دار به مقصد مریخ کمک خواهد کرد. / ضمیمه سیب

محمد طالبیان