بررسی وضع گروه‌های مخالف در سوریه

از این رو گروه‌های معارض سیاسی نتوانسته‌اند برنامه‌ها وایده‌های خود را برکسانی که دست به سلاح برده‌اند و در‌حقیقت به ابزاری برای پیشبرد برنامه‌ها و اهداف کشورهای خارجی تبدیل شده‌اند، تحمیل کنند. درواقع معارضان سوریه از رهبری واحدی برخوردار نبوده و از اختلاف‌نظر‌های گسترده رنج می‌برند.

برخلاف دیگر کشور‌های عربی که در طول دوسال گذشته شاهد اعتراض‌های مردمی بوده است، سوریه معنای یک گروه مخالف به طور روشن و صریح را به خود ندیده است.

گروه‌های سیاسی به چند بخش تقسیم شده‌اند. برای مثال گروه اخوان‌المسلمین سوریه یکی از آنهاست که کشور را در دهه هشتاد قرن گذشته ترک کرد یا گروه‌های سوسیالیستی که تعدادی از اعضای‌شان بازداشت و برخی دیگر از فعالیت سیاسی منع شده‌اند.

با شروع بحران سوریه در سال 2011، حرکت جوانان که در حقیقت اولین سازمان معارضان دولت سوریه محسوب می‌شود، کار خود را آغاز کرد.

هدف از تشکیل این حرکت، سازماندهی‌کردن تظاهرات علیه دولت سوریه و انتقال تصاویر درگیری مخالفان با پلیس سوریه به رسانه‌های خارجی و داخلی بود.

گروه‌های مخالف دولت، تاکنون چند نشست با یکدیگر برگزار کرده‌اند که اولین آن در هتل سمیرامیس در دمشق در تابستان 2011 به شمار می‌رود و شخصیت‌های سیاسی معارض گرد هم جمع شدند.

پس از چند ماه، شورای هماهنگی ملی به سرپرستی حسن عبد‌العظیم و با عضویت افرادی همچون عارف دلیله، منذر خادم، صالح مسلم و هیثم مناع فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد.

در سطح خارجی، دیدار‌های متعددی میان سران گروه‌های مخالف دولت سوریه در استانبول، آنتالیا و دوحه برگزار شد که مهم‌ترین آن کنفرانس استانبول به شمار می‌رود که طی آن شورای ملی سوریه تأسیس گردید و دو جریان بارز این شورا، اخوان‌المسلمین سوریه و تجمع دمشق به حساب می‌آمد.

در تابستان 2012 کنفرانس دیگری در قاهره برگزار شد که بیشتر گروه‌های سیاسی سوری (در داخل و خارج) در آن مشارکت داشتند و در زمستان همان سال، در دوحه اجلاسی دیگر برگزار شد که در آن تأسیس ائتلاف ملی به اصطلاح انقلاب سوریه اعلام گردید.

گروه‌های مخالف دولت سوریه که در خارج از کشور حضور‌دارند به شرح ذیل است: ائتلاف و شورای ملی که میشل کیلو و فائز ساره از اعضای این ائتلاف می‌باشند. علاوه بر این می‌توان به جریان تغییر ملی و جمعیت اخوان‌المسلمین که از زیرمجموعه‌های گوناگونی ترکیب یافته‌اند، اشاره کرد.

اما در داخل سوریه، می‌توان به هیات هماهنگی و جریان عمران کشور سوریه با سرپرستی لوی حسین و نیز کمیسیون‌های هماهنگی و تشکیلات دیگر مخالفان اشاره کرد که تاکنون از توافق بر سر اهداف و برنامه‌های آینده کشور باز مانده‌اند و همگی این جریان‌ها با یکدیگر اختلاف داشته و هیچ افقی برای همفکری و نزدیکی سیاسی و توافق‌نظر میانشان به چشم نمی‌خورد. آنها در خصوص موضوعاتی همچون دخالت خارجی، راه‌حل سیاسی، آینده کشور و وضع قومیت‌های سوری دیدگاه روشن و یکپارچه‌ای ندارند.

گرچه بسیاری از این گروه‌ها اصرار دارند که خود را تنها‌نماینده ملت سوریه معرفی کنند، ولی بیشتر آنها برخلاف ادعاهایشان از پایگاه مردمی در سوریه برخوردار نیستند.

مسأله پیچیده دیگر برای جریان‌های مخالف دولت سوریه، روابط آنان با کشورهای منطقه‌ای و جهانی است.

با‌وجودی که بسیاری از کشورهای عربی و غربی روابط خود با نظام سوریه را قطع کرده و شورای ملی معارضان را به رسمیت شناخته‌اند، اما جانب احتیاط را از دست نداده و سفارتخانه‌های سوریه در پایتخت‌هایشان را به شورای ملی معارضان تحویل نداده‌اند.

به نظر می‌رسد هم‌اکنون شورای ملی و ائتلاف ملی مخالفان سوریه، به آلت دست کشورهای قدرتمند و درگیر در پرونده سوریه تبدیل شده است و به همین دلیل به سمت اقدام نظامی متمایل شده و مجبور هستند به گونه‌ای رفتار کنند که موجب خشم حامیان غربی و عربی خود را فراهم نیاورند.

از سوی دیگر، گروه‌های مخالف نتوانسته‌اند روابط روشنی با هم‌پیمانان نظام سوریه در مسکو، پکن و تهران برقرار کنند ‌ـ‌ به استثنای هیات هماهنگی مخالفان سوریه‌ ـ ‌ ولی در مقابل تلاش فراوانی کردند روابط خود با ریاض، دوحه، پاریس و واشنگتن را تحکیم کرده و تقویت کنند، بدون آن‌که موفقیت چندانی کسب کنند و خود را به عنوان سازمان سیاسی قادر به رهبری سوریه معرفی کنند یا آن‌که بتوانند مانع رسیدن سلاح به گروه‌های افراطی و تروریستی در سوریه شوند.

به نظر می‌رسد گروه‌های مسلح نیز شرایطی بهتر از گروه‌های سیاسی مخالف دولت سوریه ندارند و دچار بحران‌های دیگری شده و همین جدایی‌ها روابط سرد و حتی خصمانه گروه‌های مسلح با یکدیگر را به دنبال داشته است.

گروه‌های مسلح از سه بخش کلی تشکیل شده است: 1‌ـ‌ ستاد ارتش به اصطلاح آزاد سوریه که حدود 60 درصد از نیرو‌های مخالفان را شامل می‌شود.

2‌ـ‌ جبهه به اصطلاح اسلامی سوریه که در تمامی مناطق کشور سوریه پراکنده است و گروه‌های کوچک‌تری همچون لواء الاسلام، احرار‌ الشام و الفاروق که حضوری نامنظم دارند. گفته می‌شود عربستان‌سعودی حمایت مالی این مجموعه‌ها را به‌عهده گرفته است.

3‌ـ‌ جبهه النصره و دولت اسلامی شام و عراق که جزو گروه‌های بسیار بحث‌برانگیز بوده و اختلاف‌های جوهری بسیاری با یکدیگر دارند.

هنگامی که روابط این گروه‌ها با یکدیگر مورد مطالعه قرار‌گیرد، پیچیدگی کار بیشتر می‌شود و به همین دلیل است که نظام سوریه توانسته است در ماه‌های اخیر به موفقیت‌های چشمگیری در سرکوب مخالفان مسلح دست یابد.

منبع: روزنامه «السفیر» چاپ بیروت 
مترجم: محمدجواد گودینی