قبل از فحاشی، قانون را بخوانید

مهم‌ترین ناسزای جرم‌انگاری شده قذف (به فتح ق و سکون ذ) است. با مسامحه می‌توان گفت قذف برابر نهاد فقهی فحش ناموسی است. مذموم و ناپسندیده بودن این عمل تا جایی است که از دیرباز به عنوان یکی از حدود و در ردیف جرائمی نظیر زنا، لواط، قتل عمد و نوشیدن مشروبات الکلی قرار گرفته است. حدود جرائمی هستند که مجازات آن براساس کتاب یا سنت تعیین شده و غیرقابل تغییر است. قانون مجازات می‌گوید: «قذف عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هرچند مرده باشد.»

قذف اگرچه از حدود الهی به شمار می‌رود، اما برخی قواعدش با دیگر جرائم از این دست متفاوت است. مثلا اگر قذف شخصی، متضمن دشنام دیگری باشد، مرتکب به مجازات هر دو جرم محکوم خواهد شد. همین طور اگرچه قذف از حدودی است که از شرایط پیگیری آن، اعلام جرم شاکی خصوصی بوده و با گذشت هم‌ او روند رسیدگی قضایی متوقف می‌شود، اما برخلاف بعضی دیگر از حدود، مجرم نمی‌تواند با توبه از بار مسئولیت کیفری شانه خالی کند. همین طور اگرچه اصولا در حدود با صرف وجود شبهه در ارتکاب جرم یا شرایط مسئولیت مجرم، مجازات ساقط می‌شود، اما قذف ازجمله حدهای مستثنا از این قاعده است.

تنها گفتن فحشی که متضمن نسبت ناموسی ناروا باشد، قذف نیست. قانون می‌گوید چنانچه افرادی نزد مراجع قضایی به عنوان شاهد زنا یا لواط دیگران حاضر شوند، اما شهادت آنها مستند به مشاهده نباشد یا تعدادشان به حدنصاب لازم برای شهادت نرسد، عمل آنها نیز قذف و مستوجب مجازات 80 ضربه شلاق خواهد بود. نکته پایانی آن که قذف محدود به گفتن فحش ناموسی نیست، نوشتن آن یا درج الکترونیک (نظیر انتشار در اینترنت یا ارسال ایمیل) نیز طبق قانون جدید مجازات اسلامی جرم انگاشته شده است.

یکی دیگر از فحش‌‌های قانون‌انگاری شده، افتراست. با این حال افترا به نسبت ناسزایی محترمانه‌تر به شمار می‌رود و در عین حال، عمق جریحه‌دار کردن عفت عمومی در آن به مراتب پایین‌تر است. افترا در فصل بیست و هفتم کتاب تعزیرات و در کنار توهین و هتک حرمت آورده شده است. افترا نسبت دادن عمل خلاف قانون و جرم به دیگران است، به نحوی که مفتری و تهمت‌زننده نتواند آن را اثبات کند. اگر افترا، متضمن قذف نباشد، مرتکب ممکن است به یک ماه تا یک سال حبس یا یک تا 74 ضربه شلاق محکوم شود. بعضی از انواع فحش‌ها و ناسزاهایی که در کوچه و خیابان رد و بدل می‌شود، ممکن است متضمن افترا باشد. اگر کسی به دیگری نسبت دزدی دهد و نتواند دزدی او را وفق قانون ثابت کند، مسلما مفتری خواهد بود.

هجو، یکی دیگر از اقسام توهین‌ها به شمار می‌رود. این گونه ادبی، اگرچه در ادبیات رسمی حذف شده، اما هنوز در ادبیات کوچه و بازار رواج دارد و گاه به عنوان فحش در زبان عامه مردم جاری می‌شود. قانون می‌گوید: «هر کس با نظم یا نثر یا به صورت کتبی یا شفاهی کسی را هجو کند یا هجویه را منتشر نماید، به حبس از یک تا شش ماه محکوم می‌شود.»

فصل پانزدهم با عنوان هتک حرمت اشخاص به صورت خاص به آنچه همه به عنوان فحش می‌شناسیم پرداخته است. قانون می‌گوید: «توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا 50 هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.» توهین البته فقط در فحاشی خلاصه نمی‌شود، اعمالی نظیر هل دادن اگر منجر به ضرب و جرح نشوند نیز در نوع خود توهین به شمار می‌رود.

باید دانست توهین به برخی مقامات و اشخاص نظیر وکلای دادگستری، شهردار، روسای قوای سه‌گانه، معاونان رئیس‌جمهور و وزرا، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شورای نگهبان، قضات، اعضای دیوان محاسبات یا کارمندان دولتی در حین انجام وظیفه نیز به صورت خاص جرم‌انگاری شده و سه تا شش ماه حبس یا 50 هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد داشت.

برخی از اقشار اجتماعی به دلیل ارزش‌های فرهنگی جامعه در قانون مجازات اسلامی مورد حمایت ویژه‌ای در مقابل فحش و ناسزا قرار گرفته‌اند. در فصل هفدهم کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی، فحاشی و توهین به بانوان و اطفال در معابر عمومی، به صورت خاص جرم‌انگاری شده است. قانون می‌گوید: «هر کس در اماکن عمومی یا معابر، متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید به حبس از دو تا شش ماه و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»

محمد منصوری بروجنی / جام جم