کنترل استرس در بارداری یعنی سلامت فرزند در بزرگسالی

جنین داخل رحم می‌تواند از هفته هفدهم بارداری، تحت تأثیر استرس مادر قرار گیرد که براساس تحقیقات جدید، اثرات بالقوه مضری روی رشد و مغز جنین دارد. یافته‌ها نشان داده استرس مادر می‌تواند رشد کودک را متأثر سازد و ضریب هوشی او را کاهش دهد.

محققان تصور می‌کنند مواد شیمیایی که در پاسخ به استرس از مغز مادر آزاد می‌شود، بر مغز جنین اثر مستقیمی دارد. این اثر ممکن است اوایل بارداری که سد محافظ بین مادر و جنین هنوز کامل نشده است، بیشتر باشد. مقادیر بالای کورتیزول از جفت رد می‌شود. این هورمون در حالت طبیعی به بدن کمک می‌کند با شرایط پراسترس بخوبی کنار بیاید، اما مواجهه طولانی مدت با آن می‌تواند افراد را دچار افسردگی، اضطراب و خستگی شدید کند.

مطالعات انجام شده، مکانیسم تأثیر استرس بر جنین، قبل و بعد از تولد را به‌طور کامل مشخص نکرده است و نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد. تحقیقات قبلی نشان داده‌ استرس مادر در بارداری می‌تواند خطر زایمان زودرس را افزایش دهد، موجب کاهش وزن نوزاد در زمان تولد شود و در رشد داخل رحمی جنین تأخیر بیندازد. همچنین اختلالاتی در ساختمان و عملکرد مغز این نوزادان در آینده به‌وجود می‌آید که با بیماری جنون بزرگسالی یا شیزوفرنی مرتبط است و به نظر می‌رسد شروع این تغییرات از مراحل اولیه تکامل جنین است.

استرس‌های دوران بارداری علاوه بر ایجاد عوارض در دوران بارداری و زایمان، روی فرآیند رشد و تکامل ذهنی ـ روانی اثر سوء دارد، موجب اختلالات رفتاری در دوران کودکی و همچنین ضعف در توانایی‌های زبانی (کلامی) و هوش عمومی (EQ)می‌شود. افزایش فشار خون حاملگی و زجر جنینی، مشکلات سلامت در سال اول زندگی شیرخوار، مشکلات و اختلالات رفتاری و هیجانی در چهار سالگی از عوارض داشتن استرس شدید در طول بارداری است.

زنان معمولا در بارداری اول، بیشتر از بارداری‌های بعدی، استرس را تجربه می‌کنند. جهش‌های ژنتیکی، سقط جنین و بیماری‌های ارثی از عوامل ترس مادران است.افسردگی در حین بارداری نیز بر رشد فرزند تأثیر منفی می‌گذارد و احتمال بروز مشکلات ادراکی و رفتاری را در فرزند بیش از 30 درصد افزایش می‌دهد. از این رو، گسترش کلاس‌های بارداری در سطح جامعه و آموزش مادران باردار برای غلبه بر استرس می‌تواند به بهبود وضع روانی مادران باردار کمک کند. همچنین داشتن شبکه‌ای از حامیان خانوادگی و دوستان، شرکت همسر خانم باردار در کلاس‌ها و جلسات مشاوره قبل از بارداری و استفاده از راهنمایی‌های مشاوران خانواده برای غلبه بر استرس‌ها، بارداری توأم با آرامش را برای مادران جوان به همراه می‌آورد. هر چه خانم باردار شاهد حمایت خانوادگی و اقتصادی کمتری باشد، احساس امنیت کمتری را تجربه کند و انگیزه بچه‌دار شدن در او ضعیف‌تر باشد، برای غلبه بر ترس قدرت کمتری دارد.

دکتر رویا تقی‌پورانوری / متخصص زنان، زایمان و نازایی