تلاش ایرانی برای توسعه دانش‌پزشکی

سلول‌های بنیادی

پژوهشگاه رویان به عنوان یکی از قطب‌های اصلی پزشکی در حوزه تحقیق و درمان بیماری‌ها در حیطه پزشکی فعالیت می‌کند که در سال‌های اخیر در درمان ناباروری و تحقیق درباره سلول‌های بنیادی اقدامات مؤثری انجام داده است. سلول‌های بنیادی جنینی، کلید ورود به آینده علم‌پزشکی است. بنابراین تحقیق درباره توانمندی‌های متعدد این سلول‌ها می‌تواند گام مهمی در درمان بیماری‌ها باشد. افتتاح پژوهشکده زیست فناوری این پژوهشگاه و رونمایی از طرح بزرگ تولید اعضای پیوندی انسان در بدن حیوانات از مهم‌ترین فعالیت‌های رویان در سال 1391 بود که می‌تواند نویدبخش دستاورد جدیدی برای آن دسته از بیمارانی باشد که به دلیل از کار افتادن یا نارسایی اعضا و اندام‌های حیاتی بدن با مشکلات متعددی مواجه شده‌اند. با عملی‌شدن این طرح، می‌توان با استفاده از سلول‌های بنیادی بیمار نیازمند، عضو مورد نظر را در بدن حیوان تولید کرد و سپس این عضو را به بیمار پیوند زد. این مجموعه در سه پروژه بزرگ بین‌المللی در زمینه سلول‌های بنیادی هم فعالیت می‌کند و اکنون بیش از 35 کارآزمایی بالینی در این پژوهشکده در دست اقدام است که هر کدام از آنها به منزله ورود به عرصه جدیدی برای درمان بیماری‌های مختلف قلبی و عروقی، کلیوی، پوستی و کبدی است.

مبارزه با سرطان

پژوهشگاه ابن سینا از دیگر قطب‌های تحقیقاتی پزشکی کشور است که در زمینه فناوری‌های نوین علوم‌زیستی فعالیت می‌کند. این پژوهشگاه یک پایگاه علمی و تحقیقاتی برای توسعه علم پزشکی در حوزه درمان ناباروری و بیماری‌های سرطانی است. یکی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین دستاوردهای اخیر این پژوهشکده به کارگیری فناوری نانو در تشخیص و درمان هدفمند توده‌های سرطانی و درمان بیماری‌های سرطانی به کمک نانوذرات کوانتومی است که از توانایی تشخیص توده‌های سرطانی هم برخوردار است. سال گذشته از شش داروی ضد سرطان ریه، سینه، کلیه، پوست، روده بزرگ و دارویی برای درمان بیماری ام.اس رونمایی شد که تا یک سال و نیم سال آینده به بازار عرضه می‌شود. تولید نانو نقاط کوانتومی با قابلیت تشخیص سرطان از دیگر طرح‌های موفق این پژوهشگاه در سال 1391 بود. اتصال این نانو ذرات به مولکول‌های زیستی مانند آنتی‌بادی‌ها، شناسایی سلول‌های سرطانی را امکان‌پذیر می‌سازد. این روش می‌تواند در تشخیص زودرس بیماری‌های سرطانی و جلوگیری از پیشرفت بیماری مؤثر باشد. البته فناوری ساخت این مواد بسیار پیشرفته بوده و بیش از پنج سال است که در پژوهشگاه رویان در این زمینه تحقیق می‌شود. این دستاوردها نشان می‌دهد پژوهشگاه ابن سینا توانسته است علاوه بر درمان ناباروری در حوزه تشخیص و درمان بیماری‌ها نیز به موفقیت‌های بزرگی دست یابد.

گوشت ضد سرطان

بیماری‌های سرطانی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جوامع امروزی است. به عبارت دیگر می‌توان سرطان را بیماری دنیای مدرن دانست. افزایش شمار مبتلایان به این بیماری موجب‌شده در حوزه‌های مختلف از پیشگیری تا تشخیص و درمان این بیماری تحقیقات مختلفی در این زمینه انجام شود. یکی از تحقیقات جدید دانشمندان ایرانی برای مبارزه با این بیماری، تلاش برای تولید گوشت ضدسرطان توسط پژوهشگران دانشگاه تبریز بود. توجه به راهکارهای علمی و کاربردی در زمینه تولید مواد غذایی غنی‌شده می‌تواند نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی جامعه داشته باشد. از این رو به نظر می‌رسد تحقیق درباره تولید مواد غذایی با ویژگی‌های اختصاصی می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مختلف و حتی بیماری‌های سرطانی که قاتل بزرگ انسان‌هاست، نقش مهمی داشته باشد. در این طرح که محققان دانشگاه تبریزی روی آن کار کرده‌اند، درباره ترکیب ضد سرطانی موسوم به CLA در گوشت بره‌های پرواری تحقیق شده است. این یافته‌ها نشان داده‌است ایجاد تغییر در تغذیه دام، به تولید ترکیبات ضد سرطانی در گوشت دام منجر می‌شود. بر این اساس تأمین روزانه 120 میلی گرم ترکیبات ضد سرطانی CLA در وعده غذایی، در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های سرطانی مؤثر است. ورود به حیطه مواد غذایی با هدف تولید مواد غذایی با قابلیت‌های اختصاصی برای پیشگیری از بیماری‌های مختلف موضوعی است که می‌تواند در کاهش آمار مبتلایان به بیماری‌های مختلف تاثیرگذار باشد.

خون مصنوعی

اهمیت خون‌رسانی در حفظ سلامت بدن بر هیچ کس پوشیده نیست. خون مایعی حیاتی است که بویژه پس از انجام عمل جراحی یا در بیماران مبتلا به سرطان نقش مهم‌تری پیدا می‌کند. یکی از روش‌ها برای رفع کمبود خون در بدن بیماران، تزریق خون است، اما گاهی سیستم ایمنی بدن به‌عنوان مانعی از تشکیل آنتی‌بادی در مقابل پلاکت‌های خون اهدایی از خود واکنش نشان می‌دهد و در نتیجه بیمار دچار خونریزی و کم‌خونی می‌شود. دستیابی محققان دانشگاه تهران به روشی برای تولید خون مصنوعی با استفاده از فناوری نانو از دیگر دستاوردهای مهم حوزه پزشکی در سال گذشته بود که می‌تواند راهی برای نجات جان میلیون‌ها انسان از خطر مرگ باشد.

در این خون آنتی‌ژن‌های گروه خونی وجود ندارد و از نظر مشخصات شبیه به خون طبیعی است. مهم‌ترین مزیت استفاده از خون مصنوعی این است که سیستم ایمنی بدن نسبت به آن از خود واکنشی نشان نمی‌دهد و نمی‌تواند ناقل بیماری‌های عفونی باشد. خون‌مصنوعی، امید بزرگی در دنیای پزشکی است که می‌تواند در درمان کم‌خونی و تسریع روند بسیاری از راهکارهای درمانی مانند شیمی‌درمانی تاثیرگذار باشد.

فرانک فراهانی‌جم/ گروه دانش