اینجا اتوبان است یا پیست رالی؟

شاید این جملات و مواردی از این دست را زیاد شنیده باشید، بخصوص از زبان جوانانی که فکر می‌کنند فقط خودشان راننده هستند و تمام کسانی را که با رعایت قوانین رانندگی می‌کنند، ترسو می‌دانند.

علی که 23 سال دارد، یکی از همین‌ جوانان است. او فکر می‌کند تصادف نکردن هنر نیست، مهم این است که تند و خوب برانید و تصادف نکنید. البته وقتی از او بپرسید خوب رانندگی کردن چه معنایی دارد، پاسخ جالبی خواهید شنید. او می‌گوید: کسی که بتونه بدون معطلی به مقصدش برسه، بتونه بدون جلو و عقب رفتن پارک کنه، موقع پیچیدن ترمز نکنه و... یعنی که خوب رانندگی می‌کنه.

«وقتی لایی می‌کشم و با سرعت زیاد از بین ماشین‌ها می‌گذرم، احساس خوبی بهم دست می‌ده. برای همین حتی اگر جریمه بشم، باز هم این کار را تکرار می‌کنم.» این هم نظر محمدحسین است که به قول خودش اگر یک روز نتواند لایی بکشد، دیگر باید رانندگی را کنار بگذارد و در خانه بنشیند!

همه ما وقتی در خیابان‌های شهر تردد می‌کنیم، چنین افرادی را می‌بینیم؛ کسانی که هنگام رانندگی، انواع و اقسام رفتارها و حرکات پرخطر را اجرا می‌کنند و توجهی به خطرات و دردسرهای آن ندارند؛ خطراتی که هم خود راننده را تهدید می‌کند و هم سایر شهروندان را.

دکتر حسین ابراهیمی مقدم، روان‌شناس و استاد دانشگاه با اشاره به این که عوامل مختلفی موجب بروز چنین رفتارهایی می‌شود، به «جام‌جم» می‌گوید: اشخاص مختلفی به علل متفاوت، هنگام رانندگی در کوچه و خیابان رفتارهایی پرخطر و همراه با ریسک از خودشان نشان می‌دهند. گروهی از افراد تمایل دارند اعمالی را انجام دهند که همراه با هیجان زیاد است، پس این افراد (هیجان‌خواه بالا) یکی از گروه‌هایی هستند که ممکن است با سرعت بسیار زیاد و همراه با حرکات خطرناک رانندگی کنند.

البته در مقابل، کسانی که سطح هیجان‌خواهی پایین‌تری دارند، معمولا در زندگی‌شان به دنبال آرامش هستند. این افراد حتی زمانی که برای سفری به خارج از شهر برنامه‌ریزی می‌کنند، ترجیح می‌دهند در مکانی آرام و به دور از هیاهو مشغول استراحت شوند. در حالی که انسان‌هایی با سطح هیجان‌خواهی بالا اغلب مکان‌هایی را انتخاب می‌کنند که هیجان زیادی داشته باشد.

بنابراین در صورتی که این افراد منبع مناسبی برای تخلیه انرژی و هیجانشان‌ پیدا نکنند، حتی ممکن است اتوبان‌های شهر را با پیست رالی اشتباه بگیرند و با رانندگی‌های پرخطر، هیجانشان را تخلیه ‌کنند.

دکتر ابراهیمی مقدم به دسته دوم این افراد اشاره می‌کند و می‌گوید: بیش‌فعالی بزرگسالی نیز مشکل دیگری است که می‌تواند عده‌ای را به این سمت سوق دهد. این افراد معمولا در دوران کودکی هم رفتارهای بیش‌فعالانه‌ای مانند آرام و قرار نداشتن از خودشان نشان داده‌اند، اما در صورتی که این مشکل در دوران بزرگسالی درمان نشده باشد، ممکن است موجب رانندگی کردن پرخطر این گروه از افراد شود.

این روان‌شناس می‌افزاید: دسته بعد کسانی هستند که از تیپ شخصیتی «الف» برخوردارند. این گروه معمولا در حال اضطرار هستند، می‌خواهند چند کار مختلف را همزمان انجام دهند، طاقت و تحمل ترافیک را ندارند و نمی‌توانند پشت ماشینی که به آرامی در حال حرکت است با صبر و شکیبایی رانندگی کنند. لذا این افراد هم ممکن است چنین رفتارهایی داشته باشند.

اینها فرهنگ رانندگی ندارند

خیلی از افراد به دلایلی که گفته شد هنگام رانندگی در خیابان‌ها و اتوبان‌ها بدون توجه به قوانین، پشت فرمان اتومبیل‌شان می‌نشینند و هر طور که دوست داشتند رانندگی می‌کنند، اما به واقع عوامل متعددی منجر می‌شود این اشخاص به رانندگی‌های همراه با خطر تمایل داشته باشند که آشنایی نداشتن با فرهنگ صحیح رانندگی نیز یکی از این موارد است.

دکتر ابراهیمی مقدم در این زمینه یادآور می‌شود: گروهی از افراد که چنین رفتارهایی از خود نشان می‌دهند، کسانی هستند که با فرهنگ صحیح رانندگی آشنایی ندارند. البته نباید فراموش کنیم در این مورد حتما موضوعات تربیتی و آموزشی می‌تواند تاثیر داشته باشد.

چنین افرادی معمولا تصور می‌کنند اگر هنگام رانندگی رفتارهایی نادرست و همراه با خطر از خودشان نشان دهند، کاری مهم انجام داده‌اند و از نظر خودشان این نوع رانندگی شاهکاری مثال‌زدنی است.

این روان‌شناس ضمن بیان این که در این گروه، کسانی هم هستند که هوشیاری مناسبی ندارند، در این مورد چنین توضیح می‌دهد: استفاده از مواد مخدر یا محرک از جمله مواردی است که احتمال بروز چنین رفتارهای پرخطری را ایجاد کرده و آن را افزایش می‌دهد.

البته موضوع به همین شاهکارها هم ختم نمی‌شود. خیلی از جوانان باور دارند فقط خودشان راننده هستند. این گروه معمولا در مورد رانندگی افراد دیگر با تحقیر صحبت می‌کنند و هنگام رانندگی خیلی حوصله صبر کردن و در یک خط ماندن را ندارند.

دکتر ابراهیمی مقدم درباره این افراد می‌گوید: این گروه احساس می‌کنند یا ادعا دارند از همه بهتر می‌توانند رانندگی کنند و بیش از بقیه در این زمینه مهارت دارند. آنها معمولا از نحوه رانندگی سایر راننده‌ها خسته می‌شوند و با خودشان فکر می‌کنند هیچ کس مثل آنها نیست.

سامان هم چنین طرز فکری دارد و تصورش این است که او بهتر از بقیه رانندگی می‌کند. برای همین اگر قرار باشد هنگام رانندگی پشت ماشین دیگری منتظر بماند، برایش خیلی افت خواهد داشت و به قول خودش دیگر نمی‌تواند سرش را جلوی دوستانش بلند کند.

البته شاید این گروه هنگام رانندگی به نسبت دیگران سریع‌تر عمل کند و چابک‌تر باشد، ولی ممکن است با یک لحظه غفلت، هم برای خودشان و هم برای دیگران خطرساز شوند.

جوانان، خسارت بیشتری به بارمی‌آورند

همان طور که گفته شد افراد مختلف به دلایل متفاوتی تمایل دارند رفتارهایی پرخطر و همراه با ریسک ازخودشان نشان دهند، اما در این میان بعضی عوامل محیطی و ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری نیز می‌تواند موجب بروز چنین رفتارهایی شود.

آن طور که دکتر ابراهیمی مقدم می‌گوید، به طور معمول میزان هیجان‌خواهی افراد جوان در مقایسه با میانسالان و سالمندان بیشتر است و این موضوع میان آقایان نیز بیشتر از خانم‌ها مشاهده می‌شود.

شاید به همین دلیل است که در بعضی کشورهای غربی، هزینه بیمه اتومبیل به عوامل متعددی از جمله سن راننده بستگی پیدا می‌کند. به این معنا که در آن کشورها، رانندگان جوان باید مبلغ بیشتری برای بیمه کردن اتومبیل‌شان بپردازند. پس به نظر می‌رسد در آن جوامع، چنین پیش‌فرضی وجود دارد که جوان‌ترها خسارت بیشتری به بارخواهند آورد.

ازدواج آنها را آرام می‌کند؟

بسیاری از افراد بر این باورند که ازدواج موجب می‌شود رفتار جوانان سنجیده‌تر و منطقی‌تر از قبل شود. برای همین هم اغلب ازدواج را ساده‌ترین و البته گاه تنها راه‌حل این مشکل می‌دانند، اما آیا واقعا ازدواج مانع انجام رفتارهای پرخطر و همراه با ریسک می‌شود؟

دکتر ابراهیمی مقدم در پاسخ به این پرسش می‌گوید: با توجه به این که افراد معمولا پس از گذشت مدتی و با افزایش یافتن سن‌شان ازدواج می‌کنند، به نظر می‌رسد سن در این مورد نقش بیشتری بازی می‌کند تا خود ازدواج. علاوه بر این، عوامل بازدارنده‌ای که پس از ازدواج ایجاد می‌شود مانند دل‌نگرانی‌های فرزندان نیز می‌تواند در این زمینه تاثیر داشته باشد.

از طرف دیگر، معمولا پس از ازدواج افراد بهتر می‌توانند اطرافیان و سایر خانواده‌ها را درک کنند. مثلا وقتی فردی صاحب فرزند می‌شوند، رفتارش هم در مقابل بچه‌های دیگر تغییر خواهد کرد. بنابراین منطقی است پس از تشکیل خانواده، رفتارهای فرد هم در مقایسه با گذشته معقول‌تر شود.

البته نباید فراموش کنیم در تمام شرایط، ازدواج به تنهایی نمی‌تواند مانع انجام رفتارهای نامناسب مانند رانندگی پرخطر شود.

جوان، خانواده و دولت همه باید به فکر باشند

چه بخواهیم و چه نخواهیم این روزها افراد زیادی در جامعه وجود دارند که با حرکات پرخطر و انجام رفتارهای نادرست هنگام رانندگی، سلامت خود و دیگران را به خطر می‌اندازند، اما معمولا پس از رویارویی با این اشخاص همه به این فکر می‌افتند که چه کار باید کرد و چطور می‌توان مانع این کارها شد. عده‌ای توصیه می‌کنند جوانان بیشتر به کارهایی مانند ورزش روی بیاورند تا هیجان و انرژی‌شان به درستی تخلیه شود، گروهی معتقدند خانواده آنها کوتاهی کرده‌ و فرزندان‌شان را به درستی تربیت نکرده‌اند.

دکتر ابراهیمی مقدم با تاکید بر این که دولت نقش مهم و موثری در این زمینه دارد، یادآور می‌شود: مسئولان باید اماکن ورزشی و تفریحی مناسبی برای جوانان فراهم کنند تا آنها بتوانند در امنیت و سلامت، هیجانات و انرژی‌ خود را تخلیه کنند. در حالی که این روزها مکان‌هایی مانند شهربازی‌ها آن طور که باید و شاید ایمن نیست و متأسفانه هر از گاهی خبری ناخوشایند در این مورد می‌شنویم.

علاوه بر این، هزینه حضور در اماکن ورزشی که می‌تواند انرژی جوانان را به درستی تخلیه کند نیز اغلب بسیار زیاد است، به طوری که حتی افراد طبقه متوسط جامعه هم در بعضی شرایط قادر به استفاده مداوم از این امکانات نیستند. بنابراین برای حل چنین مشکلاتی، در درجه اول باید به فکر فراهم کردن امکانات زیربنایی باشیم.

به گفته این روان‌شناس، ساختار فرهنگی و خانوادگی نیز موضوعی است که در این مورد تاثیر زیادی خواهد داشت. به عنوان نمونه در مکان‌هایی که شلوغ کردن، سر و صدا کردن و فریاد زدن می‌تواند بدون آسیب رساندن به دیگران منجر به تخلیه انرژی شود، اغلب می‌بینیم خانواده‌ها مانع از انجام این کار می‌شوند و اجازه نمی‌دهند فرزندان با بازی و تفریح هیجانشان را تخلیه کنند.

متأسفانه برخی خانواده‌ها فریاد زدن، بازی کردن، دویدن و شلوغ کردن را رفتارهایی نادرست تلقی می‌کنند، در حالی که همین کارهای بظاهر ساده اگر در مکانی مناسب و بدون آزار دیگران انجام شود، یکی از شیوه‌های مناسب برای تخلیه هیجان و انرژی است.

البته جوانان هم نباید بیکار بنشینند و وظایف را به دوش دولت و خانواده بیندازند؛ آن طور که دکتر ابراهیمی مقدم می‌گوید انجام ورزش‌هایی مانند دو که هزینه چندانی هم ندارد می‌تواند تا حد زیادی به این افراد کمک کند.

نیلوفر اسعدی‌بیگی - جام‌جم