سل؛ کمتر از گذشته اما خطرناک مثل همیشه

بررسی‌های پزشکی نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر تمام میکروب‌ها و ویروس‌ها نسبت به دارو‌های درمانی معمول مقاوم شده‌اند، به طوری که در قدیم بیماری‌هایی چون سل به درمان جواب می‌داد، اما امروزه به درمان‌های معمول مقاوم شده است و درمان آن از طریق نسل جدید داروها ممکن است که متاسفانه یا همیشه در دسترس نیست یا بسیار پرهزینه است.

دکتر محمد‌رضا بلورساز، فوق تخصص بیماری‌های عفونی اطفال و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با جام‌جم افزود: بیماری سل ارتباط نزدیکی با استرس، تغذیه و جمعیت زیر یک سقف دارد.

به بیان دیگر هرچه سوء‌تغذیه در جامعه‌ای بیشتر باشد، موارد زیادتری از این بیماری را شاهد خواهیم بود، اما مقاوم شدن آن نسبت به درمان از یک سو به بی‌توجهی پزشک در ارائه دستورات لازم درمانی به بیمار و پیگیری روند بیماری‌اش و از سوی دیگر به پیگیری نکردن بیمار تا کامل شدن روند درمانی‌اش ارتباط دارد.

متخصصان عفونی همیشه نسبت به بروز اشکال وخیم بیماری سل در اطفال هشدار می‌دهند.

البته آمارها نشان می‌دهد که در مجموع وضع ما نسبت به سایر کشورهای در حال توسعه به لحاظ پیشگیری از بیماری بهتر است، اما نکته مهم اینجاست که این بیماری در صورتی که مراجعه به پزشک در اسرع وقت صورت بگیرد، طی یک دوره شش ماهه، به‌طور صددرصد درمان می‌شود.

دکتر بلورساز با اشاره به این‌که عفونت‌های ویروسی بخصوص تنفسی که شامل سینوزیت، گلودرد و ذات‌الریه می‌شود، شایع‌ترین بیماری‌های عفونی در کودکان است، می‌گوید: اما سل بیماری مرموزی است که در همه جای دنیا وجود دارد و ممکن است در هر فردی بروز کند. این بیماری چهره‌های بالینی بسیار متفاوتی دارد، ولی تشخیص آن آسان است. حتی اشکال مادرزادی این بیماری نیز وجود دارد که تا پایان عمر، شخص را تهدید می‌کند.

این متخصص بیماری‌های عفونی می‌افزاید: درمان قطعی بیماری به تشخیص اولیه سریع و صحیح از طریق آزمایش خلط، آزمایش خون و عکسبرداری از ریه بستگی دارد.

همچنین در ادامه و پس از شروع درمان، بیمار باید در ابتدا هر دو هفته، سپس هر دو ماه یک‌بار تا کامل شدن روند درمانش تحت نظر پزشک متخصص باشد و حتی با کاهش علائم بیماری، مصرف داروهای خود را قطع نکند. به این ترتیب درمان بیماری سل طی شش ماه به‌طور قطعی ممکن خواهد بود.

جالب است بدانید که سل ممکن است هر عضوی از بدن را مبتلا کند، اما در 80 درصد موارد ریه را درگیر می‌کند و نحوه سرایت آن از انسان به انسان از طریق سرفه و خلط‌‌ آلوده است. در واقع با هر سرفه 2000 باکتری این بیماری در فضا پخش می‌شود. پس افراد هم‌خانه با شخص مسلول در معرض جدی بیماری قرار دارند.

دکتر بلورساز با اشاره به این‌که سرفه مزمن، خلط خونی، تب طولانی‌مدت، لاغری و کاهش وزن از علائم نسبتا شایع این بیماری است، می‌افزاید: امروزه میکروب سل به داروهای کلاسیک (خط اول) مقاوم شده است، علت مقاوم شدن آن به درمان این است که بیماران در بین راه، درمان را رها می‌کنند و در نتیجه بیماری مقاوم می‌شود. درواقع برای جلوگیری از شیوع بیماری سل مقاوم به درمان باید سیستم‌های مختلف یعنی پدر و مادر و اعضای خانواده، پزشک و وزارت بهداشت دست به دست هم بدهند، یعنی ابتدا پیشگیری از بیماری را با مراجعه بموقع به پزشک در صورت مشکوک بودن به ابتلای به بیماری مد نظر قرار بدهند.

رئیس انجمن بیماری‌های عفونی اطفال ایران تاکید می‌کند: اگر اعضای خانواده شخص مسلول بسرعت داروهای پیشگیری مصرف کنند از ابتلا به بیماری در امان خواهند بود، اما در صورت مقاوم شدن بیماری، درمان آن تا یک سال به‌طول خواهد انجامید.

شاید ندانید که یک‌سوم جمعیت جهان آلوده به میکروب سل هستند و در کشور ما طی سال 89، ده هزار نفر به این بیماری مبتلا بوده‌اند و شیوع آن در استان‌های کردستان، کرمانشاه، خوزستان، سیستان و کرمان بیشتر است. نکته بسیار مهم در ارتباط با آسیب‌پذیری نسبت به این بیماری برخوردار نبودن از تغذیه مناسب است.

دکتر بلورساز در این ارتباط می‌گوید: تغذیه پر پروتئین، ویتامین و املاح مانع ضعیف شدن بدن و آسیب‌پذیری بیشتر نسبت به بیماری یا درمان شخص مسلول می‌شود، پس مصرف فرآورده‌های گوشتی، سبزیجات، میوه و ویتامین‌های زینک، آهن و سلنیوم بشدت به بیماران مسلول توصیه می‌شود.

به گفته دکتر بلورساز، تشخیص سل در کودکان سخت‌تر و مشکل‌تر است، چراکه تعداد باسیل سل در کودک مسلول کمتر است و علائم بیماری نیز در کودکان بسیار غیراختصاصی و غیرمعمول است.

این متخصص بیماری‌های عفونی می‌افزاید: سرفه، کاهش وزن و بی‌اشتهایی از نشانه‌هایی است که نباید بی‌توجه از آنها گذشت. بخصوص اگر کودکی تب می‌کند و با وجود مصرف داروی تب‌بر، تبش قطع نمی‌شود، باید تحت بررسی‌های دقیق از حیث ابتلا به بیماری سل قرار بگیرد.