سال نو؛ مکافات دریافت اسکناس نو

تصور این که پدربزرگ و مادربزرگ یا پدر و بزرگان فامیل که چشم به دستشان داریم، از لای قرآن پول کهنه دربیاورند، کمی سخت و غریب است. آنچه از لای قرآن بیرون می‌آید، حتما باید نو و تا نخورده باشد.‌

اسکناسی که دسته‌اش آنقدر مرتب و منظم است که حیف است نظم وسوسه‌برانگیز آن دست بخورد. صدای برهم کشیده شدن اسکناس نو نیز در جای خود جذاب است و لطفی دیگر دارد و همه اینها از لذت‌های نوروز ایرانی است که تمام ایرانیان را در پی خود می‌کشد و این روزهای اسفند را لذتبخش کرده است.

لذتی که شاید در خود عید نیست، اما در تلاش برای فراهم کردن مقدماتش هست؛ مقدماتی که گاه فراهم کردنش سخت می‌نماید.

تهیه کردن اسکناس نو دغدغه هر ساله ایرانیان در آستانه نوروز است. همه از بانک‌ها پول نو می‌خواهند و البته بانک‌ها هم ندارند! دست‌کم برای مشتریان عادی و معمولی‌شان که اصلا ندارند، اما برای «دیگران» شاید بشود کاری کرد.

اما این یک واقعیت است که تهیه پول نو واقعا دشوار است و این دشواری فقط برای مردم نیست بلکه برای بانک‌ها هم هست.

بانک‌هایی که معمولا در برابر تقاضای فراوان اسکناس نو، خود با محدودیت مواجه‌اند، لذا هر دو گروه چشم به بانک مرکزی می‌دوزند.

البته راه دیگری هم بجز بانک‌ها برای تهیه اسکناس نو وجود دارد و آن هم اسکناس‌فروش‌‌هایی هستند که در گوشه و کنار خیابان‌های پرتردد شهرهای بزرگ این روزها بساط کرده‌اند.

در تهران، حاشیه خیابان معروف فردوسی از اسکناس‌فروش‌ها پر است. مشتری هم زیاد است. افرادی که از تهیه اسکناس نو از بانک‌ها به هر دلیل ناامید شده‌اند، آخرین راه را اسکناس‌فروش‌ها می‌بینند. لذا ‌کاسبی این افراد در شب عید بد نیست.

قوانین و قیمت‌ها نیز جالب است، براساس قوانین اسکناس‌فروش‌ها، فروش اسکناس نو زیر یک بسته کامل امکانپذیر نیست. اسکناس‌های ریز هم در دسترس نیست.

هر قدر ارزش‌ اسکناس پایین‌تر باشد، قیمت فروش آن گران‌تر است. مثلا فروش یک بسته 100 تایی اسکناس یکهزار تومانی، در مجموع 130 هزار تومان تمام می‌شود اما یک بسته اسکناس 5 هزار تومانی را می‌توان با 520 هزار تومان خرید. یعنی 10 هزار تومان کمتر از هزار تومانی.

علت این تفاوت قیمت در دو موضوع است. اول این که متقاضی اسکناس نو باارزش کمتر، زیادتر است و طبیعتا قیمتش هم بالاتر و دیگر این که مقدار چاپ و توزیع اسکناس‌های کم‌ارزش حتی توسط بانک‌ها و بانک مرکزی هم مدام در حال کاهش است.

چراکه سیاست بانک مرکزی بر رواج هر چه بیشتر اسکناس باارزش بیشتر و از رده خارج کردن تدریجی اسکناس‌های کم‌ارزش قرار دارد. همین است که می‌بینیم اسکناس‌های کم‌ارزش دیگر جای خود را به سکه‌ها داده‌‌ یا دیگر چاپ نمی‌شود یا اگر می‌شود، مقدارشان اندک است.

با این حال در بساط اسکناس‌فروش‌ها حتی 50 تومانی‌های از رده خارج هم وجود دارد. دسته‌ای، نو، تا نخورده و البته گران. هر دسته 50 تومانی را مجبورید 20 هزارتومان بخرید.

یعنی چهار برابر ارزش واقعی آن و البته مشتری‌های خاص و زیادی هم برای آن وجود دارد. اینچنین است که برای تهیه اسکناس نو‌ ‌ باید از راه بانک اغلب به بیراهه زد و سر از بازار اسکناس‌فرو‌ش‌‌ها درآورد.

اطلاعیه‌های بانک مرکزی در نیمه اسفند هر سال، مانند هم است و تفاوتی ندارد. در آنها یک چیز مشترک است و آن این‌که در تامین اسکناس نوی شب عید مشکلی نیست و چقدر اسکناس در چقدر شعب بانک‌ها توزیع شده است و مردم می‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند.

البته در سال‌های اخیر رد پای فناوری نیز در این اطلاعیه‌های تکراری به چشم می‌خورد. به این ترتیب که ‌ خودپردازها‌ که مظهر ورود فناوری به سیستم بانکی کشورند، مشکل اسکناس ندارند و حتی آنها نیز اسکناس نو توزیع می‌کنند.

با این حال هیچ‌یک از این اطلاعیه‌ها در فروردین سال بعد تکرار نمی‌شود و توضیح نمی‌دهد، چه تعداد از شهروندان به اسکناس نو دسترسی یافتند و خلاصه کارنامه بانک مرکزی و بانک‌ها در این زمینه چگونه بوده است.

با این حال عباس کمره‌ای، مدیرکل نشر و ریالی بانک مرکزی به خبرنگار ما می‌گوید‌ بانک مرکزی و بانک‌ها تمام تلاش خود را برای تامین اسکناس نوی شب عید به کار می‌بندند، اما تقاضا آنقدر بالاست که به همه نمی‌رسد و این را بانک مرکزی می‌داند.

وی می‌افزاید که امسال علاوه بر بانک ملی دو بانک خصوصی کارآفرین و اقتصاد نوین نیز به کمک بانک مرکزی آمده‌اند تا در توزیع پول نو تسهیل شود.

تعداد شعب توزیع‌کننده اسکناس نوی بانک ملی به 60 شعبه رسیده و 30 شعبه بانک کارآفرین و اقتصاد نوین نیز به کار گرفته شده‌اند.

کمره‌ای قول می‌دهد با توجه به ضوابط سفت و سخت نظارتی که گذاشته شده، از جمله این‌که تحویل اسکناس نو به افراد محدود و با دریافت اطلاعات شخص خواهد بود، توزیع عادلانه اسکناس صورت گرفته و اسکناس نو به همه برسد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا در فروردین 91 واقعا گزارشی از نحوه عملکرد درباره توزیع اسکناس نو منتشر خواهید کرد یا خیر‌ اظهار می‌دارد: وعده می‌دهم سال آینده چنین کاری خواهیم کرد.

در آن گزارش هم شرح موقعیت‌ها خواهد بود و هم محدودیت‌ها. اتفاقا بد نیست مردم بدانند چرا اسکناس نو در شب عید به همه نمی‌رسد‌ .