سلامت بدن در سایه عملکرد صحیح باکتری‌ها

اضطراب، ترس و آنتی‌بیوتیک‌ها برای فلور روده مضر هستند و در فعالیت و کارکرد آن اختلال به وجود می‌آورند.

از سوی دیگر، استفاده از مواد مغذی غنی و تازه، بخوبی می‌تواند ما را در ساختار و تناسب رضایت‌بخش فلور روده و حفظ سلامتمان یاری رساند.

بدن انسان همواره در ارتباط و تماس با میلیاردها باکتری است که در دهان، بینی، پوست، آلت تناسلی و روده زندگی می‌کنند و همان گونه که برای ادامه حیات به محیط زیست مناسب احتیاج دارند، بخشی از سلامت بدن میزبان، نیز در گرو عملکرد صحیح آنهاست. این باکتری‌ها سلول‌هایی هستند که به وسیله دیواره سلولی احاطه و به صورت تقسیم سلولی، با سرعت تکثیر می‌شوند و تعداد برخی از آنها در عرض 15 دقیقه به 2 برابر می‌رسد. در صورتی که به محیط‌زیست آسیب وارد شود، این باکتری‌ها و قارچ‌ها در تناسبشان اختلال پدید می‌آید و تغییر ماهیت داده، به مهاجم تبدیل می‌شوند.

در چنین موقعیتی است که قارچ‌های میکروسکوپی موجب عفونت‌های قارچی خواهند شد. بنابراین حفظ محیط‌زیست متعادل برای همزیستی ارگانیسم‌های میکروسکوپی، نقشی بسیار ضروری در سلامت ما دارد.

همان طور که می‌دانیم، فلور روده‌ای در تولید و تحولات هورمونی و ویتامین‌ها و مواد ضروری دیگر نیز قابل اهمیت است.

باکتری‌های موجود در روده کوچک در تولید ویتامین حیاتی B12 و در روده بزرگ در تولید ویتامین K ـ که برای انعقاد خون ضروری است ـ نقش اساسی بازی می‌کنند. به طور کلی تمام باکتری‌ها و موجودات میکروسکوپی برای زیست و حیات خود در نواحی مختلف به رقابت با یکدیگر مشغول‌اند. باکتری‌هایی که با ما همزیستی می‌کنند، خود را با این محیط و نوع تغذیه‌ای که مورد استفاده آنها قرار داده می‌شود، مطابقت می‌دهند. به این ترتیب میکروارگانیسم‌های موجود در فلور بدن در مقابله با باکتری‌هایی که برای زیست خود، در جستجوی شرایط مناسب هستند، به رقابت درمی‌آیند و به همین علت هم روده‌ها از اکوسیستم خاص خود برخوردارند. البته باکتری‌های موجود روده در افراد مختلف، متنوع هستند و این تنوع به نوع تغذیه، سن، محیط زیست و شیوه زندگی افراد بستگی دارد. ایجاد اختلال در تناسب این باکتری‌ها، باعث بروز مشکلات گوارشی نامشخص می‌شود که پی بردن به علت اصلی را دشوار می‌کند. در ضمن، همان‌طور که می‌دانیم اضطراب، افسردگی و استرس موجب تنزل توانایی بدن در جذب ویتامین‌ها و مواد مغذی از مواد مصرف شده می‌شود. در ضمن اشتهای چنین افرادی کاهش می‌یابد و در نتیجه دچار سوءتغذیه می‌شوند.

امروزه اختلالات گوارشی‌ای که به دلیل مصرف داروهای شیمیایی بروز می‌کند روبه افزایش است. آماری که در کشور سوئد در سال 97 میلادی به دست آمده، نشان می‌دهد، 14 درصد مشکلات گوارشی بیماران، رابطه مستقیم با مصرف دارو داشته است.

برخی باکتری‌ها با تولید توکسین و برخی با مصرف املاح و ویتامین‌های موجود در غذا، باعث تحلیل رفتن مواد مورد نیاز بدن می‌شوند و این موضوع زمانی رخ می‌دهد که اختلال در فلور میکروبی روده حاصل شده و باعث ایجاد مشکلات گوارشی می‌شوند. این مشکلات به صورت سردرد، دل درد، بی‌حوصلگی، عوارض سرماخوردگی یا حساسیت غذایی، خود را نشان می‌دهد. البته با پیشرفت تکنولوژی و صنعتی شدن جوامع امروزی، تغذیه تنها به منظور سیر شدن صورت می‌گیرد، نه به منظور برآوردن نیازهای سوخت و ساز بدن. از سوی دیگر، صرف غذا با استرس و عجله باعث ایجاد مشکلات مزمن گوارشی در این افراد می‌شود. نوع و وضعیت غذایی افراد، نقش اساسی در تناسب و نوع باکتری‌های روده دارد.

مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها،‌ خوردن غذاهای شیرین و صنعتی، آلودگی به میکروب هلیکوباکتر در گوشت مرغ، میکروب سالمونلا در تخم‌مرغ و گوشت و میکروب لیستریا در پنیر و نبود مواد فیبردار در غذای مصرفی، می‌تواند تاثیرات سویی در عملکرد این باکتری‌‌ها به وجود آورد. در چنین شرایطی، باکتری‌های مفید روده، تغییر ماهیت داده، باعث مقاوم‌سازی باکتری‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شوند و آنان را به میکروب‌های مهاجم و مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها تبدیل می‌کنند. با توجه به تغذیه غیراصولی که اکثر ما دچار آن هستیم، احتمال وجود چسبندگی‌های میکروبی در جدار روده‌ها وجود دارد. به همین دلیل، نه‌تنها پاکسازی و شستشوی روده‌ها در حفظ سلامت بسیار مفید است، بلکه به گردش خون و حفظ شادابی یاری می‌رساند و حتی باعث شادابی پوست، ناخن‌ها و شفافیت مو می‌شود.

به منظور حفظ یک دستگاه گوارش سالم، تغذیه سالم و همه‌جانبه همراه با داشتن روابط و ضوابط سالم در زندگی ضروری است. خوردن غذاهای فیبردار برای تسهیل در عمل تخلیه روده‌ها و جلوگیری از یبوست و حفظ سلامت مخاط روده‌ها حائز اهمیت است و توجه به این موضوع از دوران کودکی و نوجوانی باید رعایت شود، چرا که ایجاد اختلالات گوارشی در دوران جوانی و بی‌توجهی به رفع این مشکل، می‌تواند عوارض خود را در بزرگسالی بروز دهد. بررسی عادات غذایی پسران 12 تا 16 ساله نشان داده،‌ فقط یک پنجم این نوجوانان روزانه به طور مرتب میوه و سبزیجات خام می‌خورند، در حالی که دختران به مراتب بیش از پسران میوه و سبزی می‌خورند.

میوه‌ها با تاثیر بر حرکت غذا و روده‌ها به هضم غذا کمک می‌کنند. پروفسور هرمن اولر کروتیس، استاد شیمی دانشگاه هلسینکی برای اولین بار در دهه 70 میلادی به اهمیت تاثیر غذاهای فیبردار بر سلامت اشاره کرد. او به تفاوت موجود در نانی که با خمیر ترش تهیه می‌شود و نان سفید، بسیار تاکید کرد و نشان داد افرادی که نان تهیه شده با خمیر ترش می‌خورند، به مراتب کمتر دچار سرطان غدد جنسی و دستگاه تناسلی می‌شوند. گفتنی است، برخی باکتری‌های روده با کمک فیبرهای موجود در غذاهای مصرفی، قادر به زندگی و تولید‌مثل هستند و این‌گونه باکتری‌ها نقش مهمی در تولید مواد لازم برای جلوگیری از رشد سرطان‌ها دارند.

انسان همیشه بخشی از طبیعت بوده و خواهد بود. رسیدگی و مواظبت از محیط زیست و توجه به سلامت آن بخشی از توجهی است که ما به سلامت خود داریم. تخریب و انحلال طبیعت، بدون شک موجب اختلال در کارکرد سیستم‌های بدن انسان می‌شود. با در نظر گرفتن این مساله، درک علل ایجاد و رشد امراض گوناگون در عرض صد سال اخیر زیاد دشوار نیست.

انسان با تکیه بر قدرت و نیروی ذهن و شعور خود در راه تکامل، موفق شده با رعایت کردن اصول بهداشتی و تغذیه‌ای و توجه به روح سالم و پاک بتواند با تغذیه سالم و رعایت کردن اصول اولیه زندگی، بدنی سالم و روحی شاد داشته باشد و موثرترین روش در این زمینه، بالا بردن سطح آگاهی علمی عموم مردم خواهد بود. توسعه معلومات و اطلاعات، کمک بسیار بزرگی در انتخاب تغذیه مناسب برای تقویت سلامت و همچنین انتخاب آگاهانه روش درمانی مناسب در مقابله با بیماری‌هاست.

سیما سبزخواه

 کارشناس ارشد زیست‌شناسی (فیزیولوژی)‌