به قواعد عرضه نفت در بورس تن دهیم

بررسی نوع تلقی و تعریف مسوولان وزارت نفت به عنوان عرضه‌کنندگان نفت در بورس‌کالا نشان می‌دهد که در صورت عدم تصحیح این برداشت‌ها و پیشفرض‌های ذهنی که به شکل‌گیری راهبرد فعلی این وزارتخانه در عرضه نفت منجر شده، دستیابی به اهداف مدنظر از معامله نفت خام در بورس که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به انتقال مرجعیت قیمت‌گذاری نفت در منطقه از دبی ـ ابوظبی به تهران اشاره کرد، با تردیدهای جدی مواجه خواهد شد.

بنا بر آنچه پیش از عرضه نفت در بورس کالا از سوی مسوولان ارشد کشور در حوزه اجرایی تکرار و تاکید می‌شد، هدف اصلی از عرضه نفت در بورس، علاوه بر شفافیت معاملات نفت و افزایش رقابت، انتقال مرجع قیمت‌گذاری نفت منطقه به کشورمان و تعریف جایگاهی درخور برای جمهوری اسلامی ایران در فرآیند تعیین قیمت نفت است. بدیهی است که تحقق این اهداف نیازمند ایجاد بسترهای لازم در زمینه‌های مختلف است؛ یکی از ضروری‌ترین این بسترها ایجاد اشتراک در اهداف میان شرکت ملی نفت به عنوان عرضه‌کننده و بورس‌کالا به عنوان واسطه فروش نفت است، ولی به نظر می‌رسد نبود این هماهنگی که بیش و پیش از هر مساله‌ای باید در مورد روح حاکم بر بازاری به نام بورس ایجاد شود، به بزرگ‌ترین نقطه ضعف عرضه نفت ایران در بورس کالا تبدیل شده تا جایی که دست‌کم چهار بار عرضه نفت را با شکست مواجه کرده است.

قواعد و فضای کلی حاکم بر بورس کالا به عنوان یکی از مصادیق بازارهای رقابتی مبتنی بر شفافیت قیمت، اقتضا می‌کند عرضه‌کننده نفت در این بازار با پذیرش اصول دادوستد در بورس از فواید و پیامدهای مثبت تعامل در فضایی شفاف بهره‌مند شود تا در پرتو این شفافیت، جذابیت لازم برای سایر بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بازار نفت ایجاد و پای خریداران خارجی نیز به معاملات بورس کالایی ایران باز شود.با وجود این واقعیت این است که سابقه تاریخی بیش از یک سده فروش نفت در فضایی غیررقابتی و انحصار دولتی، مسوولان فروش نفت کشور را نیز در همراهی با قواعد جدید عرضه و فروش در قالب بازاری به مراتب شفاف‌تر و رقابتی‌تر دچار تردید و بی‌انگیزگی کرده است.نشانه‌های این گرانباری را به وضوح می‌توان در انعطاف‌ناپذیری عرضه‌کننده نفت در برابر خریداران، آن هم تحت عناوینی مانند پرهیز از مفت‌فروشی سرمایه‌های طبیعی کشور، پافشاری بر فروش محموله‌ها به قیمتی بالاتر از قیمت پایه که علی‌القاعده باید در اختیار بازار باشد و همچنین استنکاف از ارائه اطلاعاتی مانند کف و سقف قیمتی فروش نفت به خریداران خارجی، مشاهده کرد. تمام این مسائل در حالی گریبانگیر عرضه نفت در بورس است که عرضه‌کننده می‌تواند و باید با آزاد گذاشتن نوسان قیمت این پالس را به خریداران بالقوه خارجی ارسال کند که فرآیند عرضه و فروش نفت در بورس کالای ایران از شفافیت و قاعده‌مندی کافی برخوردار است. تنها در این صورت است که می‌توان امیدوار بود تا اهداف ارزشمندی که از عرضه نفت در بورس دنبال می‌شود، تحقق یابد.