شرایط اعزام دانشجو به خارج ازکشور

وزارت علوم و تحقیقات در چند سال اخیر بر ظرفیت دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد افزوده است،با این حال، این امر از حجم متقاضیان تحصیل در دانشگاه‌های خارج کم نکرده و براساس آمارهای رسمی و مورد تایید وزارت علوم در حال حاضر حدود 75 هزار دانشجوی ایرانی در خارج مشغول به تحصیلند که از این تعداد، 80 درصد در مقطع کارشناسی و 20 درصد در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری تحصیل می‌کنند.

حسن مسلمی‌نایینی، مدیرکل بورس و امور دانشجویان خارج وزارت علوم در این باره به «جام‌جم» می‌گوید: «ما مدت‌ها در محدودیت بودیم و وقتی درها برای ادامه تحصیل گشوده شد، موجی از متقاضیان خواستار ادامه تحصیل شده‌اند، اما در حال حاضر نیاز داریم که براساس نیاز جامعه و در دوره‌های تحصیلات تکمیلی افراد در خارج درس بخوانند، بخصوص در رشته‌هایی که در داخل با کمبود روبه‌رو هستیم. ما امیدواریم با اجرای طرح آمایش سرزمین که در دستور کار وزارت علوم قرار دارد، مشکل اعزام در رشته‌ها و دوره‌هایی که نیاز نداریم، کاهش یابد.»

در حال حاضر حدود 10 هزار دانشجوی ایرانی در ایالات متحده آمریکا مشغول به تحصیل هستند که گفته می‌شود هر سال به این آمار اضافه می‌شود. به گفته مدیرکل بورس وزارت علوم حدود 1300 نفر هر سال برای تحصیل در خارج متقاضی می‌شوند. کشور آلمان پس از آمریکا بیشترین دانشجوی ایرانی را دارد و پس از آنان مالزی و هندوستان به مهم‌ترین مراکز مهاجرت تحصیلی تبدیل شده‌اند.

هرچند وزارت علوم خبر می‌دهد که 95 درصد دانشجویان بورسیه پس از پایان تحصیل به کشور بازمی‌گردند و از 12 هزار دانشجویی که پس از پیروزی انقلاب به صورت بورس به خارج اعزام شده‌اند، تنها 420 نفر به کشور بازنگشته‌اند، اما وثیقه‌های سنگین از جمله مشکلاتی است که دانشجویان برای اعزام به تحصیل در خارج با آن روبه‌رو هستند. در حال حاضر بیشترین میزان وثیقه دریافتی از بورسیه‌ها مربوط به کشورهای سوئیس، استرالیا و دانمارک با وثیقه 200 و 180 میلیون تومان و کمترین آن مربوط به کشور هند با وثیقه 60 میلیون تومان است. این در حالی است که بسیاری از دانشجویان بورسیه به خانواده‌هایی با طبقه اقتصادی متوسط و حتی به دهک درآمدی پایین جامعه تعلق دارند و تامین چنین وثیقه‌هایی برای آنان بسیار دشوار است.

مسلمی‌نایینی با پذیرش این که «چنین وثیقه‌هایی سنگین است» می‌گوید: این وثیقه‌ها همواره با اعتراض دانشجویان بورسیه روبه‌رو بوده است، به همین دلیل سعی می‌کنیم در شورای بورس وزارت علوم، این میزان را کاهش دهیم، ضمن این که در حال حاضر تعهد این وثیقه یکجا دریافت نمی‌شود و بورسیه‌ها می‌توانندیک سوم وثیقه را به صورت ملکی و بقیه را با چک و سفته بپردازند.

بر اساس این خبر، در 6 ماهه اول امسال،‌ 63 نفر برای بورس به خارج اعزام شده‌اند که این رقم هر چند از اعزام 200 نفر براساس برنامه وزارت علوم عقب‌تر است، اما اداره کل بورس امیدوار است که تا آخر سال این تعداد را به
150 نفر افزایش دهد.

امسال اداره کل بورس تصمیم دارد دانشجویان را به کشورهایی اعزام کند که تعامل و تبادلات فرهنگی، اقتصادی و صنعتی بیشتری با ایران دارند، بر این اساس مسلمی نایینی مدیرکل این اداره توضیح می‌دهد: سختگیری‌ها را کمی بیشتر کرده‌ایم. رساله‌هایی که دانشجویان می‌نویسند، گاه تا 3 بار زیر و رو می‌شود، استاد راهنما برای ما مهم است، همه دانشگاه‌ها معتبر نیستند، مثلا در کشوری مانند استرالیا، از 20 دانشگاه تنها برای 10 دانشگاه دانشجو بورس می‌کنیم. از طرفی مهارت و زبان و آزمون زبان در داخل از جمله شرایط اعزام است که دقت زیادی بر آن صورت می‌گیرد.

وی همچنین در مورد مشکل خدمت سربازی دانشجویان بورس می‌گوید: وقتی افراد تمام مراحل را با موفقیت طی کنند، دیگر مشکل سربازی ندارند و از آنان تعهدی نیز بابت خدمت سربازی گرفته نمی‌شود.

متاسفانه با این که بیش از 60 درصد ورودی و خروجی دانشگاه‌های داخل را دختران تشکیل می‌دهند، تا وقتی ازدواج نکنند، بورسیه تحصیلی به آنان تعلق نمی‌گیرد.

مدیرکل اداره بورس این امر را قانون می‌داند و می‌گوید: حتی قصد داریم برای پسرها هم محدودیت‌هایی ایجاد کنیم تا حتما متاهل باشند تا امتیاز بورس بگیرند.

به گفته او، تاهل برای دانشجویان اعزام به تحصیل در خارج، شرط مهمی است، چرا که بسیاری از آنان با خروج از کشور با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند که حضور همسر در کنارشان از مشکلات زندگی در خارج بشدت می‌کاهد.

با این حال، اشتیاق به تحصیل در خارج چه به صورت بورس وزارت علوم و چه به طور آزاد به اولویت‌های بسیاری از جوانان تبدیل شده است.

حسن مسلمی نایینی به همین دلیل به دانشجویان توصیه می‌کند که حتی اگر با هزینه شخصی برای تحصیل به خارج می‌روند، توجه به مشکلات جامعه را در فعالیت‌های پژوهشی خود بگنجانند تا هنگام بازگشت به حل آنها کمک کنند.وی هرچند معتقد است که بیشتر دانشجویان ایرانی پس از تحصیل به کشورشان بازمی‌گردند، اما کمبود فرصت‌های کاری، نبود مشوق و ضعف ارتباط با استادان را از جمله دلایلی می‌داند که برخی دانشجویان را از بازگشت به وطن منصرف می‌کند.

کتایون مصری 
گروه جامعه