امام خمینی‌ (ره)‌‌ و گفتمان انقلاب اسلامی

از جهت دیگر، دایره مبارزاتی این مصلح بزرگ در محدوده‌ای خاص باقی نمانده و از گونه‌ای شمول و جامع‌الاطرافی برخوردار است.

این جامعیت در بین دیگر مصلحان معاصر منحصر به فرد است. مثلا سیدجمال‌الدین اسدآبادی حداکثر تلاشش را مصروف مبارزه با استعمار خارجی کرد و در مقابل مرحوم مدرس عمده تلاش خود را برای مبارزه با استبداد داخلی به کار بست ـ‌ و حال آن‌که جوهره استبداد و استعمار از یک جنس هستند ـ اما در مقابل امام راحل(ره)‌ استبداد و استعمار را در یک جبهه می‌بیند و به هر دو می‌تازد و هر دو را به چالش می‌کشد و به تعبیری «گفتمان» خلق می‌کند.

گفتمانی موسوم به «گفتمان انقلاب اسلامی» که در میان ایسم‌ها و مکاتب رایج معطوف به سوسیالیسم با شعار عدالت و لیبرالیسم با شعار آزادیخواهی، مکتبی را در نظر دارد که افزون بر تحقق شعار عدالت و آزادی، به دنبال تحقق حکومتی اسلامی است که از یک سو صبغه‌ای الهی به حرکت انقلابی او می‌زند و از دیگر سو هیچ نکته و شعاری اعم از آزادی، استقلال و عدالت را چنان که جوانان پرشور و مردم ستمدیده دهه‌های 40 و 50 شمسی آن را طلب می‌کردند، فروگذار نمی‌کند.

اما راز این جامع‌نگری نظریه و عمل انقلابی از یک‌طرف و تاثیرگذاری و منتج به نتیجه شدن آن از طرف دیگر چیست؟

در پاسخ به این سوال، یکی از دلایل متقن و مسلم می‌تواند آنچه فلاسفه علم از آن به عنوان «الگو و اسوه» در یک حرکت اجتماعی ـ سیاسی یاد می‌کنند قابل تفسیر باشد.

مبتنی بر نظر ایشان، «اسوه‌ها مقولاتی هستند که اعتبار آنها تا زمانی است که از یکسو کارآمدی دارند و به نیازها و چالش‌ها پاسخ کارساز می‌دهند و از سوی دیگر از مقبولیت برخوردار هستند.»

در این زمینه امام (ره) در حرکت انقلابی خود کوشید تا اسوه‌هایی اثرگذار و دارای مقبولیت را انتخاب کند، اما این اسوه‌ها برای مردم مسلمان و کسانی که مذهب با خونشان عجین بود چه کسانی بودند؟ رجوع به اندیشه امام(ره)‌ نشان می‌دهد که ایشان به فراخور احوال خویش و با توجه به مقتضیات زمان و مکان مبارزه، به عترت علیهم‌السلام رجوع کردند و با احیاء این اسوه‌های ماندگار، اثرگذار و دارای مقبولیت در نزد ملت ایران ابعاد حرکت خویش را معطوف به شریعت معرفی کردند.

محمدمهدی مظاهری
استاد دانشگاه