پل‌های زاینده رود نماد استواری معماری ایرانی

این پلها حدود چهارصد سال پس از ساخت همچنان استواری و زیبایی معماری ایرانی اسلامی را به رخ جهانیان می کشد و از جاذبه های دیدنی شهر اصفهان برای گردشگران داخلی و خارجی است.از مجموع 14 پل احداث شده بر روی زاینده رود، پنج پل شهرت بیشتری دارد.

سی و سه پل یا پل الله وردی خان

"س‍‍ی‌ و س‍ه‌ پ‍ل‌" که نامهای دیگری چون "پل شاه عباسى"، "پل الله وردی خان"، "پل جلفا" ، "پل چهل چشمه" و "پل سى و سه چشمه" دارد شاهکار بی نظیر قرن یازدهم هجری و ‌از ‌آث‍‍ار دوره‌ ‌‌ س‍ل‍طن‍ت‌ ش‍‍اه‌ ‌ع‍ب‍‍اس‌ ‌اول‌ ‌اس‍ت‌.

ای‍ن‌ پ‍ل‌ با ‌ه‍زی‍ن‍ه‌ و ن‍ظ‍ارت‌ سپهسالار شاه عباس اول، "‌ال‍ل‍ه‌ ورد‌ی‌ خ‍‍ان‌ " ب‍ن‍‍ا ش‍د‌ و ب‍ه‌ ‌ه‍م‍ی‍ن‌ ج‍‍ه‍ت‌ "پ‍ل‌ ‌ال‍ل‍ه‌ ورد‌ی‌ خ‍‍ان‌ " ن‍‍ام‍ی‍ده‌ ش‍ده‌ ‌اس‍ت‌ .ای‍ن‌ پ‍ل‌ در ح‍دود 300 م‍ت‍ر طول‌ و 14 م‍ت‍ر ‌ع‍رض‌ د‌ارد و طوی‍ل‌ ت‍ری‍ن‌ پ‍ل‌ ز‌ای‍ن‍ده‌ رود ‌اس‍ت‌.

در عالم آراى عباسى در مورد این پل نوشته شده داراى چهل چشمه (دهانه) بوده که از هر چشمه آب خارج مى‏شده است.شالوده پل با سنگ و آهک ریخته شده و با آجر و گچ بالا رفته و دو طرف پل "غرفات" و "غلام گردشهاى" بلند فوقانى ساخته شده است.هفت دهانه این پل در گذشته گرفته شده و اکنون 33 دهانه دارد و از این رو به پل 33 چشمه شهرت دارد.

وجه تسمیه این پل به این شرح می باشد:"پل شاه عباسى" از آن جهت است که شاه عباس اول دستور بناى آن را داده و چون به مباشرت و اهتمام الله وردی خان ساخته شده به "پل الله وردی خان" معروف شده است.

به لحاظ اینکه معبر مردم به جلفا بوده آن را "پل جلفا" هم گفته‏اند و چون در ابتدا چهل چشمه داشته "پل چهل چشمه" و اینک سى و سه چشمه دارد به "پل سى و سه چشمه" معروف شده است.این پل براى اتصال خیابان چهار باغ کهنه عباسى به خیابان چهارباغ بالا و باغ هزار جریب و عباس آباد ساخته شده است.

وضعیت کنونی پل با مدل قدیم آن تفاوت زیادى ندارد، ایوانچه‏ها و غرفه‏هاى زیبا و متناسب طرفین پل که جاى نشستن اهالى و عبور و مرور است به همان حالت اولیه باقى مانده است.شش معبر در روى این پل وجود دارد، یکى در وسط و چهار تا در دو طرف آن که با استادی و مهارت خاصی بناشده و مى‏توان گفت این اثر یکی از شاهکارهای ابنیه ایران است.

در دوره‌ ص‍ف‍وی‍ه‌ م‍ر‌اس‍م‌ ج‍ش‍ن‌ ‌آب‍ری‍ز‌ان‌ ی‍‍ا ‌آب‍پ‍‍اش‍‍ان‌ در ک‍ن‍‍ار ‌ای‍ن‌ پ‍ل‌ انجام می شده ‌اس‍ت‌ و ‌ار‌ام‍ن‍ه‌ ج‍ل‍ف‍‍ا ‌ه‍م‌ م‍ر‌اس‍م‌ "خ‍‍اج‌ ش‍وی‍‍ان‌" خ‍ود ر‌ا در م‍ح‍دوده‌ ‌‌ ‌ه‍م‍ی‍ن‌ پ‍ل‌ ب‍رگ‍ز‌ار م‍‍ی‌ ک‍ردن‍د.شاه عباس اول، به طورى که مورخان و سیاحان خارجى نوشته‏اند در هر حال در جشن آبریزان شرکت مى‏کرد.گاه به فرمان شاه عباس بر سر پل مراسم گلریزان صورت مى‏گرفت و گلهاى فراوان در راه شاه و همراهان او ریخته مى‏شد.

پل خواجو

"پل خواجو"، "پل شاهی"، "پل گبرها"، "پل بابا رکن الدین" و "پل شیراز" از جمله زیباترین پل های تاریخی جهان به شمار می رود.

این اثر زیبا در عصر شاه عباس دوم صفوی در محور شرقی شهر اصفهان در سال 1060 هجری قمری بنا شده است.این پل دارای 133 متر طول و 12 متر عرض و 21 دهانه است.

در بخش میانی این پل و در دو طرف، عمارتی هشت ضلعی بنا شده است که بیگلر بیگی ( عمارت بزرگان، خان خانان ) یا شاه نشین خوانده می شود.این عمارت هشت ضلعی از معماری ارزشمند و تزئینات زیبایی برخوردار است که نقوش و طرح های طلاکاری شده بر زیبایی آن افزوده است.

شاه عباس دوم برخی اوقات به همراه اهل حرم و یا صاحب منصبان و میهمانان داخلی و خارجی برای تماشای مراسم مختلف نوروز و جشن آب پاشان در این عمارت مستقر می شد.

این پل به گونه ای طراحی شده که از آن به عنوان سد و آب بند نیز برای اهداف و مصارف گوناگون استفاده می شده است.

پل جویی

"پل جویی" یا "پل سعادت آباد" در وسط دو پل الله وردی خان و پل خواجو به طول 147 متر و در سال 1065 هجری در دوره سلطنت شاه عباس دوم صفوی بنا شده است.

این پل برای استفاده خاندان سلطنتی، اشراف و مهمانان شاه و جهت اتصال بناهای سلطنتی نظیر کاخ هفت دست و آیینه خانه در ساحل شمالی و جنوبی رود بنا شده بود و از این رو افراد عادی اجازه عبور از آن را نداشتند.

وجه تسمیه جویی که به غلط در بین عموم به "چوبی" تلفظ می شود، به دلیل احداث جوی کوچک و ظریفی از سنگ پارسی بوده که در آن عصر بر روی پل تعبیه شده بود.

پل مارنان

"پل مارنان" در یکی از قدیمی ترین محلات شهر اصفهان یعنی ماربین واقع شده است.

درخصوص تاریخ ساخت این پل منابع تاریخی موارد متعددی را عنوان می کنند و برخی شالوده های پل را به دوران ساسانی نسبت می دهند.این پل، ساحل شمالی و جنوبی رودخانه را در غربی ترین بخش شهر اصفهان به یکدیگر متصل می سازد.

از دوره صفوی تا دوره معاصر، مرمتهای اساسی بی آنکه در ساختار اصلی آن تغییری ایجاد شود به روی آن انجام شده است.

پل شهرستان

"پل شهرستان" یا "پل جی" یکی از پل های قدیمی زاینده رود و در سه کیلومتری مشرق پل خواجو و مقابل ناحیه جی واقع شده است.
به عقیده ی بعضی از مورخان و باستان شناسان این پل دارای اساس و بنیاد ساسانی است.

این پل در دوره دیلمیان و سلجوقیان، تنها پل مهم زاینده رود در داخل شهر اصفهان بوده و به طور یقین در دوره‌های مزبور تعمیراتی به عمل آمده و آثاری بر آن افزوده شده است.

پل شهرستان امروز واسطه ارتباط قسمتی از ساحل جنوبی زاینده رود با ساحل شمالی رودخانه و قریه شهرستان (جی) است.

ایرنا