باید ‌منتظر‌ غافلگیری‌‌ اسکار باشیم

آکادمی اسکار چند سالی است که برای راحت‌تر کردن کار اعضای خود دست به تشکیل یک کمیته ویژه زده است. این کمیته ویژه به موازات اعضای آکادمی دست به انتخاب چند فیلم می‌زند و بعد این فیلم‌ها در یک هماهنگی با بقیه فیلم‌هایی که اعضای آکادمی انتخاب کرده‌اند، مورد بحث و ارزیابی قرار می‌گیرند. در عین حال، آکادمی انتخاب فیلم‌های این رشته را 2 مرحله‌ای کرده است. اعضای آکادمی در اولین گام، تعداد 9 فیلم را به عنوان نامزد اولیه دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی سال معرفی می‌کنند. 5 فیلم اصلی نامزد شده در این رشته، از میان این 9 فیلم انتخاب می‌شوند، اما هنوز هم نوع انتخاب فیلم‌ها برای منتقدان و دوستداران هنر سینما در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. دوستداران سینما، انتخاب سال گذشته اعضای آکادمی را از یاد نبرده‌اند. اسکار بهترین فیلم خارجی سال 2009 به فیلم ژاپنی «عزیمت کنندگان» داده شد. نه‌تنها منتقدان سینمایی و بسیاری از جشنواره‌های بین‌المللی این فیلم را یک کار ضعیف ارزیابی کرده بودند، بلکه حتی خود سازندگان آن هم تصورش را نمی‌کردند که مجسمه اسکار را در دستان خود بگیرند. این فیلم ژاپنی با شکست دادن فیلم‌‌هایی مثل «کلاس» و «والس با بشیر» توانست جایزه اسکار را از آن خود کند. بسیاری از تحلیلگران سینمایی پیش‌بینی می‌کردند فیلم فرانسوی کلاس این جایزه را بگیرد. کلودیو لادسبرگ، مدیر یک شرکت مستقل هلندی که در تولید کلاس مشارکت داشته در این ارتباط می‌گوید: همه از برنده شدن این فیلم ژاپنی شگفت‌زده شدند. این نوع اهدای جایزه خیلی‌ها را به این فکر انداخت که همه چیز از قبل هماهنگ شده بود. در چنین شرایطی، پیش‌بینی نام برنده اسکار خیلی سخت‌تر می‌شود.

رد صلاحیت، ربطی به اسکار ندارد

رقابت‌های امسال از همان زمان اعلام اسامی فیلم‌های پذیرفته شده از سوی آکادمی اسکار، رنگ و بوی جدیدی به خود گرفت و حرف و حدیث‌ها از همان ابتدای کار شروع شد. علت اصلی بحث‌ها این بود که تعدادی از فیلم‌های بسیار مطرح ‌که به صورت طبیعی نام آنها باید درصدر فیلم‌های رقیب در رشته اسکار بهترین فیلم خارجی سال باشد اصلا برای حضور در این رقابت‌ها انتخاب نشدند و رد صلاحیت آنها همگان را متعجب کرده و به واکنش واداشت. البته این رد صلاحیت از سوی خود کشورهای سازنده آنها بوده و این مساله ارتباطی به آکادمی اسکار پیدا نمی‌کند. برای مثال، فیلم «مستخدم» درام اجتماعی مطرح چند ماه اخیر سینما که توسط سباستین سیلوا کارگردانی شده،‌ در بین 65 فیلم نامزد شده برای شرکت در رقابت‌های این رشته اسکار حضور ندارد. این فیلم که برنده یکی از جوایز اصلی جشنواره فیلم‌های مستقل ساندنس شد، یکی از 5 نامزد دریافت جایزه اسکار مراسم گلدن‌گلوب (کره طلایی)‌ است. به جای آن، نام شیلی با درام سیاسی و دوره‌ای «داوسن 10» ساخته میگوئل لیتین در بین 65 فیلم دیده می‌شود. قصه این فیلم درباره حوادث تلخ پس از کودتای 1973 این کشور است که دیکتاتور نظامی شیلیایی، آگوستو پینوشه را به قدرت رساند.

رقابت با پدرو آلمودوار

«ساعت‌های تابستانی» ساخته اولیور آسایاس موفق به دریافت جوایز متعدد بین‌المللی شده است. 3 انجمن منتقدان نیویورک، بوستن و لس‌آنجلس هم جایزه بهترین فیلم خارجی سال خود را به این فیلم داده‌اند، اما کشور فرانسه ترجیح داد به جای این فیلم، ساخته جدید ژاک آدیار به نام «یک پیام بر» را برای آکادمی اسکار ارسال کند. «آغوش‌های گسسته» پدرو آلمودوار از اسپانیا هم یکی از نامزدهای اصلی مراسم گلدن‌گلوب است، ولی جزو فیلم‌های شرکت‌کننده در فهرست 65 تایی اسکار نیست.

البته این فیلم در رشته اسکار بهترین فیلم خارجی زبان شرکت ندارد، ولی احتمال حضور آن در بقیه رشته‌ها زیاد است. از آنجا که این فیلم سال 2009 در آمریکا یک اکران عمومی وسیع داشت، احتمال حضور آن میان نامزدهای بهترین فیلم و کارگردان بسیار زیاد است؛ در حالی که اسپانیا با «رقصنده و دزد» امید موفقیت در رشته اسکار بهترین فیلم خارجی را دارد. این درام اجتماعی که درباره یک سرقت بزرگ است، توسط فرناندو تروپا کارگردانی شده است. تروپا، کارگردان فیلم اسکار «بل اپوک» است. از دیگر فیلم‌های مطرح سال سینما که از سوی کشورهای خود به آکادمی اسکار ارائه نشده‌اند، می‌توان به این کارها اشاره کرد: «صخره سرخ» اکشن حماسی چینی اثر جان‌وو، «تشنگی» کار رمانتیک خون‌آشامانه کره‌‌ای اثر چان ووک پارک، «شماره گناه» درام مهاجرتی هندوراس اثر کری فوکوناگا و «کوکوچانل» درام شرح حال‌گونه فرانسوی اثر آن فونتین.

میان فیلم‌هایی که امسال نامزد شرکت در رقابت‌های اسکار بهترین فیلم خارجی هستند، 2 فیلم «روبان سفید» محصول آلمان و «یک پیام بر» محصول فرانسه، فیلم‌های مهم‌تری هستند. میشائیل‌ هانکه، کارگردان فیلم منتخب آلمان اصلیتی اتریشی دارد، ولی فیلم او از سوی کشور آلمان نامزد شرکت در رقابت‌ها شده است. هر 2 فیلم می 2009 موفقیت کلانی در جشنواره بین‌‌المللی فیلم کن کسب کردند، اولی نخل طلای این جشنواره را گرفت و دومی موفق به دریافت جایزه بزرگ هیات داوران شد. این فیلم‌ها موفقیت‌های خوبی هم در مراسم جوایز فیلم اروپا (که به اسکار اروپایی معروف است) کسب کردند. منتقدان آنلاین نیویورک در کنار همکاران منتقد خود در تورنتو و شیکاگو، فیلم ضد جنگ «سیاه و سفید» هانکه را به عنوان بهترین فیلم خارجی سال انتخاب کردند. انجمن نشنال بورد آو ریویو آمریکا هم جایزه بهترین فیلم خارجی خود را به «یک پیام‌بر» داد. در عین حال، این دو فیلم در مراسم جوایز گلدن گلوب (کره طلایی) هم نامزد دریافت عنوان بهترین فیلم خارجی سال هستند. بسیاری از تحلیلگران سینمایی عقیده دارند «روبان سفید» برای دریافت این جایزه شانس بیشتری دارد.

پیش به سوی نوآوری

اما واقعیت این است که رای‌دهندگان آکادمی اسکار، آدم‌هایی از جنس دیگر هستند و نوع نگاه آنها به فیلم‌ها متفاوت از بقیه گروه‌ها، انجمن‌های منتقدان و مراسم جوایز سینمایی است. در عین حال، هر دو فیلم روبان سفید و یک پیام‌بر به دلیل نوع قصه و حال و هوایی که دارند، در زمره فیلم‌هایی قرار می‌گیرند که برای نمایش عمومی و کسب موفقیت‌های مالی اجتماعی با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند.

کریستیان دورچ که یکی از اعضای آکادمی انتخاب محصولات آلمانی برای شرکت در مراسم اسکار است، در این ارتباط می‌گوید: آکادمی اسکار ذائقه خودش را دارد، دیدگاه اعضای آن الزاما همان چیزی نیست که منتقدان یا داوران دیگر جشنواره‌های بین‌المللی دارند و از آن پیروی می‌کنند. ما چند سال قبل «بدو لولا بدو» را برای حضور در رقابت‌های اسکار بهترین فیلم خارجی سال به آکادمی معرفی کردیم. این فیلم از یک سو نمایش بسیار موفقیت‌آمیزی در آلمان و دیگر کشورهای اروپایی داشت و از سوی دیگر، بیشتر منتقدان هم نسبت به آن نظر خوب و مثبتی داشتند، اما این فیلم از سوی آکادمی در فهرست نهایی 5 فیلم اصلی نامزد‌شده در رقابت‌ها قرار نگرفت، در حالی که این فیلم حتی نمایش موفقیت‌آمیزی در خود آمریکا داشت. مشابه این اتفاق برای «خداحافظ لنین» هم رخ داد. مراسم گلدن گلوب، این فیلم را جزو نامزدهای رسمی و اصلی خود قرار داد، ولی اعضای آکادمی اسکار هیچ توجهی به آن نکردند. چنین مساله‌ای باعث می‌شود کشورهای مختلف در ارتباط با انتخاب فیلم‌های خود برای شرکت در رقابت‌های اسکاری، دست به اقدامات ابداعی و تازه بزنند. در این شرایط و برای افزایش شانس شرکت در رقابت‌ها، اعضای آکادمی ملی کشورها برای انتخاب فیلم‌های منتخب خود، به سراغ آن چیزهایی می‌روند که قبل از این برای اروپایی‌ها خوب بوده و توانسته‌اند با عمل کردن به آنها جواب خوبی بگیرند. منظور جنگ جهانی دوم است. از قرار معلوم فیلم‌هایی که با چنین مضمونی تهیه و تولید می‌شوند، مورد پسند اعضای آکادمی اسکار هستند و به همین دلیل، شانس بیشتری برای سر درآوردن از فهرست نهایی نامزدها دارند، هیچ دوره‌ای از تاریخ زندگی بشر به اندازه دوران سخت و تلخ جنگ جهانی دوم نتوانسته و نمی‌تواند توجه آکادمی اسکار را به خود جلب کند. به همین دلیل است که در رقابت‌های امسال اسکار هم کم‌ نیست تعداد فیلم‌هایی که مضمون اصلی آن در ارتباط با جنگ جهانی دوم است. از فیلم نروژی مکس‌مانوس تا فیلم هلندی زمستان دوران جنگ و از «قول‌های عملی‌نشده» کشور اسلواکی تا «متمرد» از سرزمین کوچک لوکزامبورگ، قصه‌های بسیاری از فیلم‌ها، بازتابی از وقایق جنگ است، حتی فیلم دلهره‌آور «محافظت‌کننده» کشور چک هم حال و هوای آن دوران را دارد. این فیلم جزو آن دسته آثاری است که می‌تواند مورد پسند هالیوود باشد و حتی نسخه انگلیسی‌زبان آن هم ساخته شود.

اسکار چه فیلم‌هایی را دوست دارد؟

لاندز برگر در ادامه صحبت‌های خود اضافه می‌کند: وقتی فیلمی به بررسی مقطع و دوره‌ای خاص از کشور خود می‌پردازد امکان آن را پیدا می‌کند که از طراحی صحنه، لباس و چیزهایی از این دست، بیشترین بهره را بگیرد. نکته‌ای که در ارتباط با مراسم اسکار باید درنظر گرفت این است که اعضای آن فقط علاقه‌مند به کیفیت بالای فیلمنامه یا بازی‌های خوب آن نیستند. آنها کل کار را مورد قضاوت قرار می‌دهند و در این ارتباط، صحنه‌آرایی نقش خیلی مهمی ایفا می‌کند.

در چنین اوضاع و احوالی است که گروهی از منتقدان سینمایی صحبت از کیفیت بالای فنی و هنری باریا ساخته جوزپه تورناتوره محصول ایتالیا می‌کنند. این فیلم حماسی که قصه یک خانواده قدرتمند سیسیلی را در چند دهه زندگی‌شان به تصویر می‌کشد، سرشار از رومانس، درگیری، مسائل اجتماعی و صحنه‌آرایی‌های باشکوه است. به کمک این قصه، بخشی از تاریخ ایتالیا تعریف می‌شود، اما بسیاری براین عقیده پافشاری می‌کنند که باریا فاقد ارزش‌های قوی تولید است، اما این فیلم جزو آن دسته از کارهای صنعت سینمایی اروپاست که آکادمی اسکار آنها را دوست دارد. البته در این میان نباید از ارزش و اهمیت نام سازنده آن تورناتور، هم غافل شد. او کسی است که سال 1990 با «سینما پارادیزو» توانست اسکار بهترین فیلمی خارجی سال را از آن خود کند. فاکتورهای مشابهی می‌تواند به درام حماسی چن کایگه «منتون جادوانی» کمک کند تا در مراسم اسکار، موفقیت‌هایی به دست بیاورد. این فیلم شرح حال‌گونه در دنیای پررنگ و پرزرق و برق اپراهای کلاسیک چین رخ می‌دهد و می‌تواند دوستداران فیلم اسکاری «وداع با محبوبه‌ام» را دوباره مسحور خود کند؛ اما باید دید اعضای آکادمی اسکار هنوز هم مثل 2 دهه پیش، دوستدار تماشا و انتخاب چنین فیلم‌های پررمزورازی هستند یا خیر. اگر اعضای آکادمی اسکار به تاریخ وجنگ توجه ویژه‌ای نشان دهند، تکلیف درام تکان‌دهنده و موفق «مادر» محصول کره جنوبی چه خواهد شد؟

جون هوبونگ کارگردان این فیلم، با قصه‌ای جذاب یک درام انسانی خلق کرده و بازی نفسگیر کیم هیه جا در نقش یک مادر ستمدیده، شایستگی نامزد شدن در رشته بهترین بازیگر زن را دارد. کارگردان فیلم پیش از این کار دلهره‌آور و بسیار موفق «میزبان» را ساخته، ولی آیا شهرت فراوان او می‌تواند کمکی کند تا در مراسم اسکار موفقیتی به دست آورد؟

روی برگزیده‌ها شرط‌بندی نکنید

گروهی از منتقدان سینمایی در این باره بحث می‌کنند که شهرت و محبوبیت یک فیلمساز، فاکتور اصلی (یا تنها فاکتور) برای کسب عنوان نامزدی جایزه اسکار نیست. موارد بسیاری وجود دارد که اعضای‌ آکادمی ترجیح داده‌اند به فیلم‌هایی توجه بیشتری نشان دهند که به موضوعات مهم سیاسی و اجتماعی می‌پردازد. در این ارتباط فیلم The milk of Sorrow ساخته کلوریا لیوسا که خرس طلایی جشنواره بین‌المللی برلین را گرفت، خشونت‌های سیاسی کشور پرو را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. فیلم‌های «برای یک لحظه، آزادی» محصول اتریش، «کسی مرا نگاه نکند» محصول ژاپن و «سامسون و دلیله» محصول استرالیا هم‌چنین حال و هوایی دارند و به توصیف شرایط سخت زندگی اجتماعی آدم‌ها در یک وضعیت نامتعادل سیاسی می‌پردازند.

بحث درباره فهرست نامزدهای احتمالی اسکار بهترین فیلم خارجی سال را نمی‌توان بدون صحبت کردن درباره «پلیس، صفت» محصول رومانی تمام کرد. این فیلم به کارگردانی کورنیلو پورومبیو یک ضد تریلر است که به صورت طبیعی نمی‌تواند در زمره فیلم‌هایی قرار گیرد که نامزد رشته بهترین فیلم خارجی سال می‌شوند. با آن که فیلم‌ حال و هوایی اجتماعی و حتی سیاسی دارد، ولی صحنه‌های پرتحرک تعقیب و گریز آدم‌ها، ماشین‌ها و تیراندازی‌های بی حد و حصر، تماشاچی را به یاد کارهای پلیسی و دلهره‌آور نفسگیر اروپایی و آمریکایی می‌اندازد که در ژانر سینمای اکشن قرار می‌گیرند، اما این درام هوشمندانه، توانسته توجه بسیاری از تماشاگران جدی سینما و منتقدان را به خود جلب کند. ارجر ابرت، منتقد با سابقه از «پلیس، صفت» به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های خارجی سال 2009 اسم برده است. این انتخاب چه معنی و مفهومی می‌تواند داشته باشد؟

واقعیت این است که شرط‌بندی روی اسامی احتمالی نامزدهای اسکار کار بسیار سختی است. این درحالی است که دوستداران سینما خود را آماده کرده‌اند تا از شنیدن نام 5 نامزد اصلی و رسمی اسکار بهترین فیلم خارجی سال شگفت زده شوند.

مترجم: کیکاووس زیاری / منبع: رویترز