گرگ خاکستری ایرانی حیوانی که بی دلیل بدنام شده است

در زمانی نه چندان دور ، پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق در 45کیلومتری جاده شاهرود به آزادشهر ، شاهد حضور دسته های بزرگ گرگ ایرانی در دشتهای سرسبز این منطقه بود ؛ اما امسال شاهد صحنه هایی تلخ از حضور انسان در طبیعت هستیم .

کد خبر: ۲۷۴۸۸

برای دیدن گرگ ایرانی ساعتها بی نتیجه در پناهگاه به این سو و آن سو می رویم . در آخر یکی از محیطبانان به ما پیشنهاد می کند. روستای کلاته خیج (مرکز گوسفندداران منطقه) در نزدیکی پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق یکی از اصلی ترین عوامل تخریب زیباترین زیستگاه طبیعی ایران ، حالا محل امنی برای گرگها و شغالهای گرسنه است . به زباله دانی این روستا می رویم ، یک دسته 5تایی گرگ ایرانی در حال تغذیه از زباله های روستا هستند. به خاطر حضور دامها در زیستگاه گرگ دیگر خبری از حیوانات وحشی در این منطقه نیست . پس گرگ برای بقای خود به حومه روستا می آید تا شاید چند روز بیشتر خود را زنده ببیند. آنها از نظر روستاییان تهدیدی جدی به شمار می آیند. بسیاری از گرگهای ایرانی به خاطر حمله به دامها مقصر شناخته می شوند، اما در واقع بسیاری از این خسارت ها را سگهای وحشی فراری به بار می آورند و این به حساب گرگهای بیچاره گذاشته می شود. در ذخیره گاه اصلی این پناهگاه در فصل بهار شاهد حضور سگهای گله و دامها در این منطقه هستیم که جای تعجب بسیار دارد. (در قوانین محیط زیست ذخیرگاه و خود پناهگاه از مناطقی هستند که حضور دام در آنجا ممنوع است) این سگهای گله به خاطر آب و هوا و تغذیه مناسب و نوع نژاد از گرگهای ایرانی بزرگتر و درنده تر هستند. این حیوانات باعث فرار و نابودی تمامی حیوانات وحشی منطقه می شوند. درست است که گرگ ، بزرگترین گونه خانواده سگ سانان است ، اما گرگ ایرانی که از خانواده گرگ خاکستری است ، جثه ای کوچک دارد. نهایت وزن گرگ ایرانی 30کیلوگرم است اما به طور معمول وزن میانگین آنها 23کیلوگرم است و قدشان از شانه 45تا 75سانتی متر است . وزن گرگ خاکستری شمالی (امریکا) 79کیلوگرم است و وزن نوع اروپایی 45تا 57کیلوگرم است . خودتان قضاوت کنید چطور سگهای گله این گرگ ایرانی را از بین می برند. هیچ حیوانی بی دلیل به اندازه گرگ بدنام نشده است . شاید این بدبینی به واسطه خیال پردازی های انسانها در کشورهایی چون روسیه ، امریکا و هند باشد. برای نمونه به انسانها گرگ نما می توان اشاره کرد، انسانهایی که شبها به صورت گرگی که روح شیطان در آن دمیده ، به شکار انسانهای بی دفاع می روند؛ اما در سالهای اخیر زیست شناسان این کشورها پس از مطالعات بسیار دریافته اند گرگ بی دلیل خطرناک قلمداد شده و از این لحاظ چرخه زیستی جایگاه بسیار مهمی دارد. امروزه می دانیم گرگ در اسارت همانند سگ مهربان و بازیگوش است . به هنگام شکار گرگها معمولا به طور گروهی (از 2قلاده تا 15قلاده) حمله می کنند و حیوانات مریض و ضعیف را فوری تشخیص می دهند و آنها را شکار می کنند، بدین ترتیب از گسترش بیماری جلوگیری می کنند و افزون بر این ، در قوی نگه داشتن پستانداران وحشی علف خوار نقش مفیدی دارند. گرگ ایرانی یا هندی (کانیس لوپوس پالیپس که زیرگونه ای نادر از گرگ خاکستری است ، امروزه به طور جدی در خطر انقراض قرار دارد. در کشورهایی چون هند، ایران و فلسطین اشغالی که این نوع گرگ زندگی می کند، آمار دقیقی وجود ندارد. در هند که خانه این گرگ تلقی می شود، تقریبا 400قلاده زنده مانده است . در فلسطین اشغالی 200تا 300قلاده و در ایران و ترکیه شاید تعداد کمتری مانده باشند. براساس آمار، شاید بیش از هزار قلاده از این گرگ در ایران زندگی نمی کند. گرگ ایرانی در زیستگاه های متفاوتی زندگی می کند. این زیرگونه می تواند از صحراهای خشک و بایر تا بوته زارهای نیمه استپی به زندگی خود ادامه دهد. در نتیجه ، تفاوت های فیزیکی و رفتاری بسیاری در بین جمعیت های مجزای این پستاندار وجود دارد. گرگهایی که در آب و هوای خشک تر و خشن تر زندگی می کنند، سازگاری بیشتری با محیط اطراف خود نشان می دهند، چنان که اندازه بدن این حیوان کوچکتر می شود و یا هنگام شکار انفرادی یا دو تایی به طعمه حمله می برند، زیرا در مناطق خشک و کویری طعمه های کمتری دیده می شود. البته گاهی آنها برای رفع تشنگی از میوه های گندیده هم تغذیه می کنند. جمعیت های گرگ ایرانی در آب و هوای نیمه خشک شکار بیشتری دارند. به همین دلیل کمی بزرگترند و در دسته های بزرگتری به شکار می روند. گرگها در مناطق شمالی در دسته های 10تا 12تایی دیده می شوند و هر دسته قلمرویی چندین هکتاری دارند. قوی ترین گرگ نر هر دسته ، با ریختن مدفوع یا ادرار خود روی زمین حدود قلمرو دسته خود را مشخص می کند و زوزه های گرگ برای دور کردن دسته متجاوز به قلمروی خود است . در زندگی اجتماعی گرگها قوانین زیادی وجود دارد. برای نمونه ، قوی ترین زوج که در اصطلاح به شاه و ملکه معروفند، جلوی دسته حرکت می کنند و گرگهای جوان تر در پشت سد آنها و به این گرگها سرباز می گویند و خدمه دسته گرگهای پیرو ضعیف ترند که در انتهای دسته حرکت می کنند. گرگها در زمان شکار از تمامی حواس خود استفاده می کنند و هنگام حرکت در دشت چنان در یک ردیف پشت هم حرکت می کنند، گویی یک گرگ از دور دیده می شود. سقوط جمعیت گرگ ایرانی زنگ خطری است که امروز به صدا درآمده است و علتهای اصلی آن تخریب زیستگاه از سوی انسانها، شکار بی رویه ، مسموم کردن گرگها و ناآشنایی مردم با این حیوان مفید است . چون روستاییان مناطق کویری و نیمه خشک ایران بسیار فقیرند، یکی از راه حل های حفظ این گونه در معرض خطر، پرداخت خسارت به روستاییان آسیب دیده از حمله گرگهاست (البته تنها معدودی گزارش انگشت شمار در هر سال از حمله واقعی گرگها به روستاییان داریم). قرار دادن جریمه های سنگین برای کشتن گرگهای ایرانی و مسموم کردن آنها و آموزش روستاییان و توجیه آنان نسبت به منافع گرگ در زیست بوم آنها از راه حل های دیگر است . آخرین و بهترین راه حل ، ایجاد تسهیلاتی برای حضور گردشگران طبیعت دوست برای دیدن این مناطق و در نظر گرفتن بخشی از منافع آن برای روستاییان هر منطقه است . با از بین رفتن گرگها جایگزین مناسبی در طبیعت وجود ندارد، تا نقش آن را به خوبی بازی کند و بعد از این ، بیشتر شاهد حوادثی چون مرگ دستجمعی چند سال پیش قوچها، میشها، کلها و بزهای وحشی بر اثر بیماری در پارک ملی دشت کویر در جنوب شرقی تهران خواهیم بود.