نگاهی به موزه‌های آذربایجان شرقی

 موزه آذربایجان: موزه آذربایجان از جمله مهمترین موزه‌های ایران است که در آن آثار مربوط به هزاره‌های پیشین تا دوره اسلامی به تماشا در آمده است. کهن‌ترین آثار موجود در این بخش متعلق به مجموعه کوچکی از سفال‌های تپه اسماعیل‌آباد مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد است. از دیگر آثار شاخص دوران پیش از تاریخ سنگ‌های منقش به تصاویر حیوانات و گل و گیاه مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد است. مجسمه الهه زن متعلق به هزاره اول قبل از میلاد به دست آمده از رستم‌آباد در شمال ایران یکی دیگر از آثار برجسته این بخش به شمار می‌رود.

همچنین در بخش‌ آثار کهن یک ویترین طراحی‌شده برای اجساد یک زن و مرد مربوط به هزاره اول قبل از میلاد وجود دارد که این اجساد در کاوش‌های علمی 1378 در محوطه مسجد کبود کشف شد.

جدیدترین قسمت موزه آذربایجان بخش سنگ‌نگارهای قدیمی است. در این بخش سنگ قبرهایی از دوران مختلف اسلامی انتخاب و به نمایش گذاشته شده است. همچنین قوچ‌های سنگی، مجسمه‌های سنگی، پیکره‌های انسانی و نمونه‌هایی از سنگ‌های کتیبه‌دار در این قسمت به چشم می‌خورد.

موزه مشروطه: بنای تاریخی خانه مشروطه با معماری دوره قاجار در محله قدیمی راسته کوچه و در ضلع‌غربی مجموعه بازار تبریز واقع است. این خانه بعد از به توپ بستن مجلس در سال 1287 ه.ش مرکز تجمع جمعی از برجسته‌ترین چهره‌های مشروطه آذربایجان بوده و در جنگ‌های 11 ماهه تبریز علیه نیروهای دولتی ستاد فرماندهی و تشکیل جلسات مجاهدین مشروطه به شمار می‌رفت. تصمیم به پایین آوردن پرچم‌های سفید (تسلیم) مقابل قوای محمدعلی شاه قاجار در همین خانه گرفته شد. ویژگی‌های خاص معماری دوره قاجار چشم‌انداز موسوم به کلاه‌فرنگی، پنجره‌های ارسی، درهای منبت‌کاری و ... از این بنا به چشم می‌خورد.

اسلحه کمری ستارخان، لوازم شخصی سران انقلاب و دیگر اسناد و مدارک اهدایی مرتبط با انقلاب در این موزه وجود دارد.

موزه سنجش: گردآوری برخی از ابزار و ادوات قدیمی سنجش در یک مجموعه می‌تواند روشنگر نحوه ایجاد و تکامل چنین فن‌آوری کیفی توسط گذشتگان باشد. در موزه سنجش انواع ادوات مقیاس توزین از قبیل ترازوهای ظریف زرگری تا قپان‌های بزرگ میادین بار مربوط به قرون گذشته، سنگ وزنه‌ها و پیمانه‌های نفتی، وسایل مربوط به علم نجوم واخترشناسی مانند اسطرلاب و کره سماوی، ابزارهای سنجش مربوط به علم هواشناسی و قطب‌نماها و سایر مقیاس‌های دیگر به نمایش گذاشته شده است. این موزه همان خانه تاریخی سلماسی تبریز است.

موزه قاجار: ساختمان امیرنظام گروسی در اردیبهشت‌ماه سال 1385 شمسی موزه قاجار شد. این موزه دارای تالارهای سکه، بافته، چینی، آبگینه، موسیقی، خاتم و فلزات، سنگ، تالار فرامین و رجال، معماری و شهرسازی است.

لباس تشریفات محمدحسین‌خان حاج علیلو (ملقب به سردار عشایر) و فرمان‌هایی با مهر مظفرالدین شاه، از آثار این موزه است.

سایت موزه عصر آهن: این محوطه طی خاکبرداری‌های سال 1376 بوسیله شرکت‌های طرف قرارداد شهرداری تبریز شکل گرفت و در همان سال با شناسایی آثار گورستان هزاره اول ق.م به‌عنوان یک محوطه باستانی دارای آثار به ویژه دوره آهن با شاخص اسکلت‌هایی مدفون همراه با سفال‌های خاکستری و در مواردی نخودی و قرمز و اشیای فلزی شناخته شده است.

طی فصل اول کاوش، تعداد 38 گور، کاوش شد و یکی از گورها که دارای 2 اسکلت (زن و مرد) به همراه اشیای تدفینی بود، بلوک‌برداری شده و به موزه ملی آذربایجان انتقال یافت.

موزه ادب و عرفان اهر: موزه ادب وعرفان، در محل خانقاه شیخ شهاب‌الدین محمود اهری تاسیس شد. کتاب‌های خطی دوران صفویه و قاجاریه پارچه کتیبه‌دار که بر آن قرآن را با خط ثلث، نسخ و غبار در نقوش هندسی و اسلیمی نوشته‌اند (متعلق به دوره صفویه) از آثار این موزه است.

همچنین قطعه‌هایی از جمله درویش عبدالمجید طالقانی، میرآقا اهری و... سینی مفرغی مرصع (طلاکوب) قرن 6 ه.ق را اینجا ببینید.

موزه ایلخانی مراغه: موزه مراغه در سال 75 به عنوان موزه تخصصی ایلخانی فعالیت خود را آغاز کرد. این دوره را می‌توان عصر طلایی سفالگری دوره اسلامی نامید.

سکه‌های موزه مراغه نیز از کامل‌ترین مجموعه مسکوکات ایلخانی کشورمان است و تقریبا از همه ایلخانان ایران، سکه‌های ارزشمندی دارد. تنوع نقوش سکه‌ها در دوره ایلخانی معرف فرهنگ و تمدن آن عصر بوده و نقوش و مظاهر آئینی ادیان و فرقه‌های مختلف ضرب شده روی آنها، گویای تساهل مذهبی مغولان است. بر سکه این عنوان؛ «علی‌ولی‌الله» و نام امامان دوازده‌گانه نقش است.

موزه عشایر آذربایجان: موزه عشایر آذربایجان به عنوان اولین موزه عشایری ایران است. غرفه‌های این موزه همانند سایر موزه‌های مردم‌شناسی سخن از چگونه بهتر زندگی کردن می‌گوید.

موزه تاریخ طبیعی: در این موزه پیکره‌های تاکسیدرمی جانوران مناطق مختلف کشور بویژه منطقه آذربایجان به نمایش گذاشته شده‌اند. در موزه شهریار هم دست‌نوشته‌ها و تصاویر او نگهداری می‌شود. حسین منزوی کتاب مهمی درباره شهریار نوشته است.