تحصیل در خارج به کارت پایان خدمت نیاز ندارد

در رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری که در دادنامه شماره 850 مورخ 11 اسفندماه سال گذشته اعلام شده، آمده است:

«به صراحت ماده 14 قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور، مشمولان نظام وظیفه به شرط عدم غیبت با سپردن تعهد می‌توانند جهت ادامه تحصیل طبق ضوابط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به خارج از کشور اعزام شوند. نظر به تعریف افراد مشمول انجام خدمت وظیفه عمومی به شرح ماده 2 قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 1363 و این‌که افراد دارای کارت پایان خدمت نظام وظیفه یا کارت معافیت دائم از خدمت در زمره مشمولان خدمت نظام وظیفه عمومی قرار ندارند، بند (ج) ماده 3 آیین‌نامه نحوه ادامه تحصیل دانشجویان در خارج از کشور مصوب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که منحصرا دارا بودن کارت پایان خدمت نظام و یا کارت معافیت دائم را از جمله شرایط عمومی داوطلبان ادامه تحصیل دانشجویان در خارج از کشور قلمداد کرده و دایره شمول قانون را در مورد مشمولان خدمت نظام وظیفه عمومی محدود و مضیق ساخته است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات آن وزارتخانه در وضع مقررات دولتی تشخیص داده شده و مستندا به قسمت دوم اصل 170 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده یک و بند یک ماده 19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‌شود.

به گزارش ایسنا، شاکی این پرونده در دادخواست خود آورده بود: «طیف عظیمی از پزشکان عمومی که موفق به اخذ درجه دکترای حرفه‌ای (دکترای تخصصی) شده‌اند، علاقه‌مند به ادامه تحصیل و خدمت در کشور هستند و با توجه به محدودیت‌های تحصیل در دوره‌های دکترای تخصصی (تخصصی بالینی و PHD) در داخل کشور، امکان ادامه تحصیل برای این قشر سلب شده است. این در حالی است که گروهی از این افراد مایل به ادامه تحصیل در کشورهای خارجی هستند. همچنین طبق ماده 14 قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور و اصلاحیه بعدی «مشمولان نظام وظیفه به شرط عدم غیبت، با سپردن تعهد می‌توانند جهت ادامه تحصیل طبق ضوابط وزارت به خارج اعزام شوند.» در واقع در صورت معتبر بودن دانشگاه محل تحصیل، می‌توانند از معافیت تحصیلی آیین‌نامه اجرایی بخش معافیت تحصیلی از قانون خدمت وظیفه عمومی (مصوب 9/5/1364) استفاده کنند. از طرفی بند (ج) ماده 3 آیین‌نامه مورد شکایت، دارا بودن کارت نظام وظیفه و یا کارت معافیت دائم را لازم شمرده است و طبق اصل سوم قانون اساسی، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم همه امکانات خود را جهت آموزش و پرورش رایگان برای همه در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی، همه امکانات خود را به کار ببرد که آیین‌نامه مورد شکایت با «تسهیل» اشاره شده در اصل سوم قانون اساسی در تضاد و تفاوت آشکار است؛ لذا تقاضای ابطال آیین‌نامه مذکور را دارم.»

به دنبال بررسی‌های صورت گرفته از سوی دیوان عدالت اداری، مشاور و مدیرکل دفتر امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در پاسخ به شکایت شاکی طی نامه شماره 280681/ح/ن مورخ 30/7/1387 اعلام داشته است: 

1- «طبق ماده 6 آیین‌نامه اجرایی بخش معافیت تحصیلی قانون خدمت وظیفه عمومی دانشجو به کسی اطلاق می‌شود که طبق برنامه و مقررات وزارت فرهنگ و آموزش عالی در یکی از دانشگاه‌ها یا موسسات آموزش عالی داخل یا خارج کشور که مورد تایید وزارتخانه ذی‌ربط و شروط ورود به آنها داشتن حداقل دیپلم کامل متوسط یا معادل آن باشد، به تحصیل اشتغال ورزد. این قانون از اصول اساسی قوانین آمره بوده و در جهت تامین و توسعه و تنظیم سیاست‌های حکومت جمهوری اسلامی ایران تصویب شده است و ابطال و تغییر آن جز با قانون امکان‌پذیر نیست. 

2- وفق دستورالعمل اجرای نحوه خروج از کشور مشمولان وظیفه، ادامه تحصیل در خارج از کشور صرفا در اجرای مصوبات مربوط به نخبگان، قانون نحوه تامین اعضای هیات علمی و قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور مجاز است و نیز طبق بند 2/2 مورد (الف) دستورالعمل فوق به شماره 26/10/708/م/ع/ن مورخ 3/11/1386 ستاد کل نیروهای مسلح، معاونت نیروی انسانی درخواست خروج از کشور در راستای مواد 4 و 14 قانون اعزام به خارج از کشور از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا وزارت بهداشت صورت می‌گیرد و بر اساس ماده 14 قانون فوق‌الاشعار مقرر شده مشمولان نظام وظیفه به شرط عدم غیبت با سپردن تعهد می‌توانند جهت ادامه تحصیل طبق ضوابط این وزارتخانه به خارج اعزام شوند؛ لذا با توجه به موارد معنونه، نامبرده هیچ‌کدام از شرایط احراز جهت اخذ معافیت طبق قانون خدمت وظیفه عمومی را ندارد و صرفا علاقه‌مندی به ادامه تحصیل برای ایشان ایجاد حق نخواهد کرد پس مجاز به خروج از کشور با قصد ادامه تحصیل نیست.»

رای صادره از سوی هیات عمومی دیوان عدالت اداری در مورد این پرونده در تاریخ 11 اسفند سال گذشته به امضای حجت‌الاسلام و المسلمین غلامحسین رهبرپور، معاون قضایی دیوان رسیده و این رای در حکم قانون است.