جستجو‌‌ در ‌ناشران ‌‌متعهد

فابریک، اشاپه و آگون از جمله 10 ناشری هستند که در فرانسه جایگاه خاصی دارند. آنان اندیشه انتقادی را نشر می‌دهند. بنا بر اصطلاح رایج، این ناشران را در زیرگروه متعهد طبقه‌بندی می‌کنند و البته موضوع اندکی پیچیده‌تر است. «ما را ناشر متعهد ننامید. وانگهی من کلمه مبارز را هم برای توصیف خود نمی‌پسندم. رادیکال هم چندان مناسب نیست. این کلمات بواقع متعلق به دوران گذشته هستند؛ اگرچه تبار باشکوهی دارند. اگر بخواهم جمله‌ای درباب اعتقادات خود بگویم خیلی ساده خواهم گفت که ما در جنگ داخلی که در جریان است جبهه خاص خود را داریم.»

کد خبر: ۲۰۱۱۹۱

گوینده این عبارات، اریک آزان، بنیانگذار انتشارات فابریک دنبال منفعت خاصی نیست و حدود 10 ناشری که در فرانسه کتاب‌های متعهد (واژه دیگری برای توصیف آنان نداریم)‌ چاپ می‌کنند، مانند او هستند. برخی از این ناشران در امر نشر سابقه طولانی دارند و برخی تازه‌کارند.

در دورانی که صنعت نشر روز به روز متمرکزتر و منفعت‌طلب‌تر می‌شود، آیا هنوز جایی برای متون تند و تیز سیاسی هست؟ اگر از این ناشران بپرسیم پاسخ خواهند داد که بله. از نظر آنان کتاب آب‌پاش نیست، بلکه سلاحی است ضد بی‌عدالتی و نابرابری. بلندگویی است که خشم خود را در آن فریاد می‌زنند تا به گوش همه برسد و پادزهری است برای اندیشه مسمومی که همه‌جا مشغول پراکندن مصائب اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی‌ است.

زمانه تغییر کرده است و اندیشه چپ به خاطره‌ها پیوسته است (اگر چنین اندیشه‌ای اصلا زمانی وجود داشته است!) خیانت چپ، درماندگی اندیشه دانشگاهی و کم‌جراتی موسسات نشر بزرگ همگی دست به دست هم داده‌اند تا این تفکر فروغ کمتری داشته باشد، کم و بیش در معرض باخت قرار گیرد و دیگر جلوه‌گری نکند. اریک آزان معتقد است امروزه دیگر احزاب سیاسی مثل گذشته نمی‌توانند کار پخش و تقویت اندیشه‌ها را به عهده بگیرند و همچنان که همه این ناشران تایید می‌کنند، دیگر دانشگاه نمی‌تواند اندیشه انتقادی جاه‌طلبانه را به وجود آورد. اریک آزان می‌گوید: [دانشگاه] امروز تحت کنترل شبکه‌هایی قرار گرفته است که هدایت آن به عهده عالمانی راستگراست. شخصیت‌هایی که به کار جامعه بیایند، یا در خانه‌های خود محبوسند یا مجبور به تبعید و زندگی در خارج از کشور شده‌اند. باید اذعان کنیم چنین انتقادهایی همواره وجود داشته است، اما شاهدیم که منتقدان روز به روز سازماندهی بهتری می‌یابند تا بر مصائب فائق آیند. ناشران متعهد همواره به آینده فکر می‌کنند و می‌گویند باید کاری کرد.

مردمی که در حاشیه قرار گرفته‌اند،‌در انتشارات فابریک جایگاهی دارند: بی‌خانمان‌ها، دختران محجبه، قربانیان خشونت‌های قضایی یا پلیسی و فلسطینی‌ها. فتیله‌ را روشن کنیم. صدای کسانی را بشنویم که کسی صدایشان را نمی‌شنود.

در انتشارات آگون بتازگی ترجمه یک کتاب مهم آمریکایی به چاپ تازه رسیده است. عنوان کتاب «چرا فقیران به راست رای می‌دهند» است و مدیر نشر می‌گوید: باید سلاح‌های تفکر متعهد را صیقل دهیم تا بتوانیم از تاریخ درس بگیریم.

انتشارات آمستردام نیز به نوبه خود به سراغ مطالعات فرهنگی و اجتماعی رفته است و مسائلی از قبیل تامل در باب اقلیت‌های نژادی را مورد توجه قرار می‌دهد. ژروم ویدال، مدیر انتشارات آمستردام که نشریه بین‌المللی کتاب‌ها و افکار را نیز می‌گرداند، تصریح می‌کند: ما آگاهیم که میان منفعت و تقوا پیوندی برقرار کنیم. فضایی سیاسی وجود دارد که مناسب سرمایه‌گذاری است و در کنار عرصه‌ای تجاری موجود است که از سوی موسسات بزرگ نشر مغفول مانده است.

اما در این میان چه نسبتی میان کتاب و ناشر برقرار است؟ رمی تولوز، یکی از همین ناشران متعهد خاطرنشان می‌کند: باید به جای ناشر، متن را به عنوان امر متعهد مطرح کنیم. کتاب‌ها هستند که متعهد می‌شوند و در نبرد اندیشه‌ها شرکت می‌کنند.

برخی ناشران برداشتی سنتی از نظریه سلطه دارند. از سوی دیگر، آنان می‌خواهند مبارز باشند؛ اما خط مشخصی را دنبال نکنند. ناشر متعهد لزوما مبارزان را مخاطب قرار نمی‌دهد.

این ناشران نظرات و اعتقاد‌های گوناگونی دارند؛ اعتقادهایی که برآمده از تفکرات بوردیو، دلوز، فوکو، و دیگر اندیشمندان پست‌مدرن است. اما آیا آنان پولی هم در بساط دارند؟ برای آن‌که دچار دردسرهای خلاصه‌گویی نشویم، بهتر است به سراغ سایت‌های اینترنتی، کاتالوگ‌ها و متونی برویم که این ناشران منتشر کرده‌اند. بدین قرار باید گفت توآل، یکی از ناشران متعهد آورده است: توآل یک ابزار انتشاری فوق‌العاده است و تجربه نشان داده هیچ رقابتی میان کتاب آنلاین و اثری که در کتابخانه به امانت می‌دهند، وجود ندارد.

و در مورد پول هم باید گفت که انتشار حدود 10 اثر سالانه درآمدی حدود 55 هزار یورو نصیب ناشر می‌کند. کمک‌های مالی کافی نیست. اما به کمک دوستان، خانواده و مشاغل دوم می‌توان از پس کار برآمد (یکی از این ناشران با ارث خانوادگی کار خود را ادامه می‌دهد و دیگری درآمدهایی از صنعت سینما دارد)‌.

اگر باعث نمی‌شد به اشتباه بیفتیم، می‌گفتیم این ناشران غیرپیچیده‌اند. کتاب‌هایشان فروش کم و بیش خوبی دارد، بین 1000 تا 10 هزار نسخه می‌فروشد که به نسبت فروش کتاب‌های علوم انسانی در کشور فرانسه مناسب است. هنوز کتاب‌های آنان متقاضی دارد و همین خود نشان‌دهنده آن است که وجودشان ضروری به نظر می‌رسد. آنان قول نمی‌دهند که آینده درخشانی بسازند و چه خوب که چنین می‌کنند. اریک آزان تاکید می‌کند: انتظار نداشته باشید که من بگویم ما در دورانی هولناک زندگی می‌کنیم. آنچه اصحاب قدرت امروز می‌خواهند در قلب ما ایجاد کنند، احساس یاس و دلسردی است تا از این طریق واقعیت را بپذیریم. من به شخصه فکر می‌کنم ما در دورانی پرهیجان زندگی می‌کنیم و به عنوان ناشر باید بگویم در هیچ زمانی این‌قدر مطمئن نبودم کاری که ما می‌کنیم، چه اندازه سودمند است.