بهشتی خفته میان کوهستان های شمال

بعضی می گویند تکه ای است که از بهشت جدا شده و به زمین آمده چراکه این منطقه یکی از شاهکارهای طبیعت است ، این سرزمین سبز و آبی و قهوه ای.

کد خبر: ۱۵۲۵۱۶

هرچه به جلو می روی مشتاق تری برای رسیدن و آرمیدن در گهواره آرام این سرزمین . سرزمینی که یکی از عجایب هفتگانه اگر نباشد اما کمتر از آن هم نیست. در این میانه می توانی هرگونه اقلیمی را که بخواهی ، بیابی. در سوادکوه مازندران وجود ییلاق های سرد اما سرسبز در کنار آن روستاهای کوهستانی و کاملا خشک از مناظر دیدنی است که در کمتر جایی می توان نمونه آن را یافت. این منطقه ، در گذشته دور مرکز حکومت اسپهبدان باوندی بود.
پادشاهان آن را ملوک الجبال می نامیدند. در حدود سالهای 570 الی 607 میلادی در زمان حکومت انوشیروان و خسرو پرویز ساسانی اسپهبد قارن بر سوادکوه و شهریار کوه حکومت می کرد. قارن نام کوچکترین فرزند اسپهبدی است که به حکومت آمل لپور پریم (فریم) رسیده بود. مجموع این نواحی به امیدواره کوه و سوادکوه معروف بوده و در دوره اسلامی به قارن کوه معروف شد. سوادکوه از بخشهای حساس طبرستان بوده است که از نظر سوق الجیشی بسیار مهم محسوب می شد. در این زمینه شواهد تاریخی و روایات زیادی در تاریخ آمده است.
می توان به عنوان نمونه به یورش اسکندر و گرفتاری سربازانش در جنگلها و دفاع قهرمانانه اسپهبدان باوندی از طبرستان در قبال تهاجمات قبایل دیگر اشاره کرد. همین موقعیت جغرافیایی اعم از کوههای استوار و جنگلهای انبوه و دژهای استوار (دژکولا) در سوادکوه باعث شده بود ورود اعراب تا سالها پس از هجرت نبوی به این منطقه به تاخیر افتد و این منطقه سنگر بازماندگان ساسانیان به شمار آید. اگر یزدگرد سوم به توصیه و سفارش به او تن در می داد و به این منطقه از طبرستان می رفت شاید آرزوی دیرپای شاهنشاهی خاندان ساسانی را برای خود و دودمان خود برآورده می کرد. لشکریان از خاندان و بازماندگان ساسانی مقیم همین نواحی انتخاب می شدند.
اسپهبدان یا شاهان محلی ، کوهستان ها را در اختیار داشتند. این کوهستان ها در هر ناحیه ای به نامی مرسوم بود. سوادکوه قسمتی از این کوهستان ها به شمار می رود که در ناحیه کوهستان بزرگ دیگری به نام قارن کوه قرار دارد. شهرستان سوادکوه یکی از شهرستان های پانزده گانه استان مازندران است که در البرز مرکزی و در مجاورت استان سمنان قرار گرفته که شهر پل سفید مرکز آن با ساری مرکز استان مازندران 70 کیلومتر فاصله دارد. سوادکوه از سمت شمال به شهرستان قائمشهر و از سمت جنوب به شهرستان فیروزکوه و استان تهران و از سمت غرب به شهرستان بابل و از سمت شرق به شهرستان ساری و ارتفاعات دودانگه و نواحی کوهستانی قدیم ساری دهستان چاشم در استان سمنان محدود است . در روایات شاهنامه فردوسی و اوستا، کتاب دینی پیروان آیین زرتشت آمده است که سوادکوه در گذشته محل زندگی انسان های متمدنی بوده که آیین دیوسنایی داشته واژهایی نظیر دیوا، دی ، دوآزرک و دا که اکنون نیز در زبان بومیان این نواحی رایج است ، از آن روزگاران به یادگار مانده است . نشانه هایی نیز از آیین میترائیسم و مهرپرستی در قرون اولیه میلادی و اواسط حکومت پادشاهان ساسانی ، در این ناحیه وجود داشت . در زمان یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی ایران ، حکومت سرزمین سوادکوه به ولاش واگذار و لقب فرشواد جر شاه به او اعطا گردید. این سرزمین از نظر قومی در طول تاریخ همواره به لحاظ امنیت و برخورداری از شرایط ویژه طبیعی ، مامن و پناهگاه بسیاری از مبارزان و ستمدیدگان بوده و از این میان برخی از این گروهها این منطقه را به طور دائم برای زندگی انتخاب نمودند. در مقاطعی از تاریخ افراد شاخص و برجسته این طوایف در حرکتهای سیاسی ، اقتصادی ، نظامی و اجتماعی طبرستان نقش موثر داشته اند و در دوران مختلف بر مصدر امارت بوده اند.مشهورترین طوایف ناحیه سوادکوه عبارتند از: باوندیان ، طاهریان ، قارن وندان ، طایفه قدمی ، طایفه سرخ ، آبادی های گرا، بایع ، خانقاهی ، تادی ، خواجه ، سرخی ، لفورک ، درزی ، کسلیان ، پهلوان ، گرزین ، کاس ، گل ، اوجی ، قراتونی ، فخری ، روز افزونیه ، دیوان ، رئیس و دادو، نیز در سوادکوه زندگی می کنند.از جاذبه های اقامتی و ارتباطی این منطقه می توان پل ورسک را نام برد. این پل از شاهکارهای معماری دنیا به شمار می رود و در جانب شرقی ارتفاعات مشرف به آبادی ورسک ساخته شده و راه آهن سراسری تهران به شمال کشور را به هم متصل می کند. پل ورسک در اوایل قرن چهاردهم هجری شمسی ساخته شد و در زمان جنگ جهانی دوم در 55سال قبل به پل پیروزی معروف گشت . این بنا علاوه بر اهمیت استراتژیک در صنعت حمل و نقل کشور، از جاذبه های سیاحتی مهم مازندران نیز به شمار می رود. در ساختمان آن بیشتر از فلز استفاده شده است . پلهای دیگر راه آهن سوادکوه با سنگ و ملاط سیمان ساخته شده اند که هر یک دارای زیبایی های حیرت انگیزی هستند، از جمله مهمترین آنها می توان به پلهای زیر اشاره کرد: پل راه آهن شورآب ، پل راه آهن اوریم ، پل راه آهن شیرگاه . علاوه بر پلها، باید تونل های راه آهن را بویژه در ناحیه ورسک ، در اعداد جاذبه های ارتباطی مازندران برشمرد. پل معروف ورسک در منطقه عباس آباد قرار دارد. کوهی متصل به پایه جنوبی پل واقع شده که بر روی آن یک محوطه شیب دار دیده می شود. در این مکان آثاری از ویرانه های یک قلعه قدیمی مشاهده می شود که مصالح عمده آن سنگ ، گچ ، آجر و ساروج بوده و محققین در سده های قبل وجود آثاری از بارو، حصار، اتاقهای متعدد و پایه های برج را ثبت کرده اند.مکتوبات تاریخی حاکی از آن است که قلاع بی شماری در منطقه کوهستانی سوادکوه وجود داشته که بیشتر آنها از بین رفته اند. در حال حاضر در برخی از نقاط این ناحیه آثاری از این قلعه بر جای مانده که مهمترین آنها عبارتند از: قلعه قدیمی در اراضی جنگلی قفلک در کنار رودخانه کسلیان ، در شرق شهر شیرگاه و در جانب غربی جنگل کندبن یار علی بیک . برای رسیدن به این محل باید از شیرگاه به جنگل قلک و حسن بور زیرآب و شاه کوه عبور کرد. اکنون نیز این مکان مملو از آجرهای قدیمی و سفال های رنگارنگ است . بیشتر آجرها با ابعاد بزرگ و مربوط به دوران ساسانی است . آثار قلعه و برج ویرانه با پی بنای بسیار زیبا در کنار غار اسپهبد خورشید واقع است . کلیسای سوادکوه یکی دیگر از جاذبه های این خطه می باشد. این کلیسای کوچک با پلان مستطیل شکل در جانب شرقی جاده سوادکوه ، در 90کیلومتری جنوب قائمشهر، در محل سرخ آباد قرار دارد. این معبد در اوایل دوران پهلوی برای انجام مراسم مذهبی کارکنان راه آهن ساخته شد و در حال حاضر در شرف ویرانه کامل قرار دارد.قلعه گردن اوریم یکی از مرتفع ترین قله های سوادکوه است . قلعه اساس نیز در پشت روستای ازون ده در اطراف شهر پل سفید که این مکان هم از لحاظ جغرافیایی دارای ارتفاع زیادی است.
برج کوچک منطقه سوادکوه در یکی از ییلاقات شهر زیرآب است و با سنگ و ملاط ساروج ساخته شده است . مسجد جامع شهر زیرآب نیز که سقف چوبی آن با کنده های کاری های زیبایی از دعای صد بند (جوشن کبیر) با ظرافت و خطی خوش و بلوکه های چوبی منظم ، از شاهکارهای هنری سوادکوه به شمار می رود. در تپه چکوت در اراضی جنگل روستای سرآب گردان شهر شیرگاه ، محوطه باستانی گنگ ها و یا لوله های سفالین به طول 30 سانتی متر کشف شده و معروف است که در روزگاران قدیم شیر گاو و گوسفند را پس از دوشیدن با این لوله های سفالی به محل شاه زیارت هدایت می کردند.
در گذشته های دور زبان پهلوی در این ناحیه رایج بود و تا قرن پنجم هجری قمری نیز مردم این دیار با زبان پهلوی گفتکو می کردند و دیرتر از نقاط دیگر ایران تحت نفوذ زبان و فرهنگ بیگانه قرار گرفتند. تا چند دهه قبل آداب و رسوم سنتی که از دوران باستان به یادگار مانده بود در سوادکوه رواج داشت.
اکنون بسیاری از آنها به خاطر رسوخ تفکرات خاص شهرنشینی به فراموشی سپرده شده و نسبت های بر جای مانده نیز دچار تغییرات اساسی گردیده است. مردم منطقه سوادکوه مانند دیگر مناطق مازندران آیین های سنتی و مذهبی ماه مبارک رمضان ، عید فطر، قربان و غدیر خم و چشنهای میلاد ائمه به همراه سوگواری خاص ماه محرم و آیین های ملی عید نوروز و شب یلدا را برپا می دارند. از دیگر سنتهای زیبا و نیکوی قدیمی شب نشینی است که توام با بیان حکایات و اساطیر قدیم می باشد. در این دور هم نشینی ها تنقلات و شیرینی های سنتی مانند پشت زیک ، ماکلمه و نان کتی نیز تهیه و استفاده می شود و تا میهمان قندان را برنگرداند، میزبان دادن چای را قطع نمی کند. در آیین سنتی 26 عید ماه که هر ساله در پایان ماه تیر برگزار می شود اهالی به یاد درگذشتگان و نیاکان خود در کنار مزار آنها به مرثیه خوانی ، پذیرایی و برپایی ورزشهای سنتی اهتمام می ورزند.
از رسوم جالب دیگر منطقه ، مراسم پنو است که خاص دامداران و دامپروران بوده و بیشتر در زمان انتقال دامها به نواحی ییلاقی و ارتفاعات اجرا می شود. مراسم نوروزخوانی در ماه پایانی زمستان و در آستانه عید نوروز از دیگر رویدادهای سنتی منطقه است.
یکی از جاذبه های سوادکوه که می تواند گردشگری را در این منطقه بیشتر از پیش رواج دهد وجود رودخانه های بسیار در این منطقه است ، رود تالار که بومیان آن را تلار رود نیز می نامند. این رودخانه از ارتفاعات گدوک ، عباس آباد و شفلین سرچشمه گرفته و پس از طی مسافت تقریبی 80 کیلومتر به دریای خزر می ریزد.
در مسیر نیز رودهای بزرگ و کوچک به آن می پیوندند که در تمامی طول مسیر راه آهن سراسری شمال به جنوب کشور و جاده تهران به شمال دیده می شود. مناظر طبیعی اطرافش بسیار زیباست. وجه تسمیه آن نیز برگرفته از نام اقامتگاه گالش ها و دامداران است که با چوب در جنگل ها ساخته می شود. عده ای نیز معتقدند که از ترکیب دو واژه تل یا تیل به معنی گل و او به معنی آب تشکیل شده و در جمع به معنی آب گل آلود می باشد. در حال حاضر به رغم توان بالقوه این رودخانه و امکانات طبیعی اطراف آن به همراه مسیرهای دسترسی مناسب ، بهره برداری اصولی از آن صورت نمی گیرد. با این حال همواره مسافرین زیادی در اطرافش به صورت موقت برای گردش و استراحت ، اطراق می کنند. رودهای دیگر سوادکوه عبارتند از رودخانه ولوپی که از کوههای چرات و دراسله سرچشمه گرفته و در دوراهی آزادمهر به رود تالار می پیوندد.
رودخانه کسلیان که از ارتفاعات شرق شهر شیرگاه سرچشمه می گیرد و در این شهر به رود تالار ملحق می شود و به دلیل برخورداری از مناظر زیبا در اطراف ، سالانه پذیرای مسافران زیادی است.
نام شهر زیرآب نیز از یک نهر به نام ذبرو گرفته شده که به معنی آب روشن می باشد. این رود از شیب تند ارتفاعات زنگالو در غرب شهر زیرآب سرچشمه می گیرد. ذبرو یک واژه ترکیبی است . واژه زی یا زیو به معنی صاف و روشن و واژه رو در اصطلاح بومیان به رودخانه اطلاق می گردد. رود آلاشت یا لله بند نیز با حجم آبدهی سالانه 59.426 میلیون مترمکعب ، پس از طی مسافت 51 کیلومتر به رود تالار متصل می شود. کوهستان های سوادکوه یکی دیگر از جاهای دیدنی بکر آن می باشد.
قله ها و کوهستان های شاخص شهرستان سوادکوه عبارتند از: قله امامزاده حسن ، کوه چرات ، قله اتابک ، ارتفاعات ولوپی ، ارتفاعات وسو، قله خر و نرو، کوه قدمگاه ، قله سنگو، قله ارفع کوه ، قله امامزاده عباسعلی ، کوههای دراسله ، کوه گرجی خیل ، کوه عباس آباد، ارتفاعات جالم و شفلین . برخی از این نقاط دارای 4000متر ارتفاع بوده و علاوه بر کوهنوردی برای شکارچیان نیز نقاط ویژه شکار به شمار می رود.آبشارهای قشنگی هم در این میانه هست که اصلا قابل اغماض نیستند. از جمله آبشار چلاک ، آبشار شش رودبار در مجاورت روستای شش رودبار، آبشار میان کلا، آبشار چرات ، آبشار سله بن یا تونل.
وجود ییلاق های بسیار زیبا و اقلیم های مختلف با فواصل کم مسافت ازجمله جاذبه هایی است که می تواند با معرفی درست گردشگران بسیاری را جذب کند. این منطقه دارای دیدنی های بسیار دیگری است که در این نوشتار نمی گنجد و عزمی را می طلبد برای نظاره کردن و لذت بردن از مواهبی که بی منت در اختیار ما قرار گرفته است. سوادکوه مصداق بارز آن چیزی است که در وصف نگنجد.