درک تأثیر رهبری آیت الله علی خامنه‌ ای

به گزارش جام جم آنلاین از روابط عمومی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مالزی، فیصل بن موسی (تهرانی) نویسنده و اندیشمند مالزیایی استاد دانشگاه ملی مالزی در این یادداشت نوشته است که: یکی از موفقیت‌های بزرگ ایران در شکست دادن اسرائیل و ایالات متحده در جنگ دوازده‌ روزه که در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ به پایان رسید، بدون شک ارتقای جایگاه آیت‌الله علی خامنه‌ای به سطحی بالاتر، یعنی جایگاهی نزدیک به یک شخصیت مقدس است که به نظر می‌رسد رقابت با آن برای هر کسی دشوار باشد.  

پس از این دوازده روز، نام علی خامنه‌ای در غرب، به‌ویژه در میان نسل Z، به شدت مورد توجه قرار گرفته است. پست‌های قدیمی او در توییتر، که اکنون پلتفرم ایکس نامیده می‌شود، دوباره بازنشر شده و برای همگان قابل مشاهده است.  

به عنوان مثال، پست‌های رسانه‌های اجتماعی او که از شوهران می‌خواهد به همسران خود احترام بگذارند، علاقه او به باغبانی، و عشقش به آثار ادبی، خامنه‌ای را به یک شخصیت پیچیده تبدیل کرده است. برخلاف تصویر منفی که رسانه‌های غربی از او ترسیم کرده‌اند، آیت الله خامنه‌ای اکنون به عنوان یک انقلابی، شجاع، رهبر بزرگ جهان اسلام و سرکوب‌کننده صهیونیست‌ها شناخته می‌شود.  

این همان مرد سالخورده‌ای است که نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، آرزوی حذف او را دارد. تل‌آویو حتی به شدت در پی ترور آیت الله خامنه‌ای است. دونالد ترامپ در ابتدا او را مورد تمسخر قرار می‌داد. اردوغان نیز از مدت‌ها پیش آرزوی داشتن جایگاهی به بزرگی او را در سر می‌پروراند. رسانه‌های غربی نیز عادت دارند درباره جانشین او گمانه‌زنی کنند.  

اما علی خامنه‌ای کیست؟ این شخصیتی که مردم ایران او را «رهبر» یا رهبر عالی (به انگلیسی: Supreme Leader) می‌نامند، چه کسی است؟  

در جهان شیعه امامیه، آیت الله خامنه‌ ای یک مرجع تقلید و در عین حال، ولی فقیه است. این عناوین به چه معناست؟  

پیش از بحث درباره مفاهیم ذکرشده، بهتر است ابتدا نگاهی به زندگی‌نامه علی خامنه‌ای بیندازیم. او در سال ۱۹۳۹ متولد شد و دومین فرزند یک عالم دینی در مشهد، جواد خامنه‌ای، بود. در ۱۸ سالگی به نجف در عراق رفت تا علوم دینی را نزد آیت‌الله حسین بروجردی و آیت‌الله روح‌الله خمینی فرا بگیرد. تحت تربیت این دو عالم برجسته، وی به سرعت رشد کرد.  

در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، آیت الله خامنه‌ای در اعتراضات علیه رژیم پهلوی که تحت سلطه آمریکا بود، شرکت کرد و این امر منجر به دستگیری او شد. پس از تأسیس جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹، وی به عنوان یکی از اعضای شورای انقلاب اسلامی، نهادی انتقالی در دوران انقلاب، منصوب شد. پس از آن، به عنوان معاون وزیر دفاع و امام جمعه تهران منصوب شد. در ایران، امامان جمعه از نفوذ زیادی برخوردارند.  

پس از ترور رئیس‌جمهور محمدعلی رجایی، آیت الله خامنه‌ای در سال ۱۹۸۲ با رأی بالایی به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. او خود نیز هدف سوءقصد قرار گرفت که باعث آسیب دائمی به شانه راستش شد. در طول فعالیت سیاسی‌اش، وی در جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸) فعالانه فرماندهی نیرو‌های نظامی را بر عهده داشت و فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی نخبه نظامی ایران، بود که نقش مهمی در شکست عراق ایفا کرد.  

پس از درگذشت آیت‌الله خمینی در سال ۱۹۸۹، آیت الله خامنه‌ای توسط مجمع خبرگان، نهادی متشکل از ۸۸ عالم دینی که توسط مردم انتخاب می‌شوند، به عنوان رهبر انتخاب شد.  

این مجمع، رهبر یا ولی فقیه را انتخاب می‌کند که اختیار تعیین سیاست‌های کلان کشور، اعلام جنگ یا صلح، مدیریت نیرو‌های نظامی، و حتی عفو محکومان با پیشنهاد رئیس قوه قضائیه را دارد.  

انتخاب، ولی فقیه بر اساس نظریه آیت‌الله خمینی است که بر رهبری مذهبی و سیاسی ایران و جامعه شیعه امامیه در غیاب امام مهدی، امام آخرالزمان که بر اساس باور شیعه با اراده خداوند بازخواهد گشت، تأکید دارد.  

باید توجه داشت که مفهوم ولایت فقیه همچنان در میان شیعیان مورد بحث و مناقشه است و در چارچوب مذهب شیعه، به عنوان دیدگاهی مترقی در مسائل سیاسی اسلام شناخته می‌شود.  

علاوه بر نقش رهبر یا، ولی فقیه، آیت الله خامنه‌ای همچنین یک مرجع تقلید یا مجتهد در مذهب شیعه امامیه است، هم‌تراز با مراجع دیگر مانند آیت‌الله علی سیستانی که در نجف عراق ساکن است. به عنوان مرجع، او رهبر دینی جامعه شیعه است. به عبارت دیگر، گروه‌هایی از شیعیان خارج از ایران نیز از نظرات و فتاوای فقهی او پیروی می‌کنند.

به طور اتفاقی، خامنه‌ای هم رهبر سیاسی و هم مرجع دینی است که نقش او را فراتر از سیاست و دین (فقه) می‌برد. این موضوع باعث می‌شود که آرزوی صهیونیست‌ها برای ترور او پیامد‌های چندگانه و خطرناکی داشته باشد. ترور آیت الله خامنه‌ای نه تنها به معنای حذف رهبر بزرگ ایران است، بلکه به معنای کشتن یک مجتهد یا عالم بزرگ شیعه است که از قدرت صدور فتوی برخوردار است. از جمله پیروان وی به عنوان مرجع، نیرو‌های نظامی حزب‌الله لبنان هستند.  

ترور آیت الله خامنه‌ای همچنین خطر برانگیختن خشم جامعه شیعه در سراسر جهان، از جمله در غرب و خاورمیانه را به دنبال دارد.  

رسانه‌های غربی که به موضوع ولایت فقیه وسواس دارند، اغلب این جایگاه را با پاپ در جامعه کاتولیک مقایسه می‌کنند. اگرچه این مقایسه کاملاً دقیق نیست، اما می‌تواند به عنوان یک تشبیه برای توضیح اهمیت وی برای جامعه شیعه در سراسر جهان به کار رود.  

همان‌طور که گفته شد، جایگاه رهبر، موروثی نیست و توسط ۸۸ عالم بزرگ شیعه در مجمع خبرگان تعیین می‌شود.  

جنگ دوازده‌روزه که از عید غدیر (روز اعلام جانشینی حضرت علی به عنوان خلیفه پیامبر، بر اساس دیدگاه شیعه امامیه) آغاز شد و تا دو روز پیش از محرم ادامه یافت، حادثه‌ای بزرگ و تأثیرگذار در تاریخ شیعه و سیاست جهانی بود.  

سال ۲۰۲۵ سالی تاریخی است. تاکنون هیچ کشوری به طور همزمان اسرائیل و آمریکا را شکست نداده است. هیچ رهبر عرب یا ترکی تا به امروز نتوانسته با عظمت او رقابت کند.