فضای مجازی؛ نیازمند حکمرانی

کشورهای مختلف در فضای مجازی حکمرانی خود را دارند و این فضا نیز به نوعی قانونمند است؛ زیرا امروزه شبکه‌های مجازی بیشترین تأثیر را روی مردم، به‌ویژه جوانان دارند و نفوذ آنها را در حوزه‌های مختلف شاهد هستیم. بااین‌حال، گاهی از این فناوری‌های نوین غافل می‌شویم، درحالی‌که فضای مجازی درتمامی ابعاد زندگی ما نقش پررنگی ایفا می‌کند. جذابیت فضای مجازی به‌طور مداوم افزایش می‌یابد و تنها با چند کلیک می‌توان با افراد از فرهنگ‌های مختلف ارتباط برقرارکرد.اما باید توجه داشت که فضای مجازی علاوه بر فرصت‌ها، می‌تواند تهدیدهایی نیزبه همراه داشته باشد.به همین دلیل، مدیریت صحیح فضای مجازی می‌تواندعلاوه برایجاد بستری برای شکوفایی ظرفیت‌ها، ازبروزبی‌نظمی، تهدیدات امنیتی وآسیب‌های اجتماعی جلوگیری کند.رهبر معظم انقلاب طی سال‌های گذشته درخصوص فضای مجازی، توصیه‌هاو تاکیدات فراوانی داشته‌اند و بر قانونمند شدن فضای مجازی تاکید کرده‌اند.ایشان دراظهارات متعددی غفلت ازآسیب‌های مرتبط بااین فضا راگوشزد کرده‌اندوتعابیری راهبردی به کار گرفته‌اند.
رهبر معظم انقلاب در دیدار با نمایندگان دوره یازدهم مجلس (تیرماه ۱۳۹۹) بیان کردند:«...مسأله‌ مدیریت فضای مجازی جزو مسائل مهم ما است که این مسأله، مسأله‌ بلندمدت هم نیست؛ مسأله‌ کوتاه‌مدت و میان‌مدت و جزو مسائل نزدیک ما است که باید به آن توجه شود... .»
ایشان در دیدار نوروزی سال۱۴۰۰نیز بر لزوم مدیریت فضای مجازی تاکید کردند وفرمودند: «همه کشورهای دنیا روی فضای مجازی خودشان دارند اعمال مدیریت می‌کنند درحالی‌که ما افتخار می‌کنیم به این‌که ما فضای مجازی را ول کرده‌ایم، این افتخار ندارد؛ این به‌هیچ‌وجه افتخار ندارد. فضای مجازی را بایستی مدیریت کرد...، نباید این وسیله رادراختیار دشمن گذاشت که بتواند علیه کشور و علیه ملت توطئه کند.»
رهبر معظم انقلاب شهریورماه امسال نیزدردیدار بارئیس‌جمهور واعضای هیات‌دولت گفتند:«امروز فضای‌مجازی دیگر مجازی نیست، بلکه واقعیت رو به توسعه در زندگی مردم است؛ بنابراین، در فضای مجازی باید حکمرانی قانونمند وجود داشته باشد.»
ایشان تعبیر سابق خود از فضای مجازی کشور به رها و ول‌ بودن راناشی ازنبود حکمرانی قانونمند خواندندوگفتند:«اگر در این زمینه خلأ قانونی دارید، قانون مورد نیاز را ایجاد کنید و براساس‌آن زمام کار رابه دست بگیرید،همچنان که درهمه دنیا با جدیت این کار را می‌کنند؛ به گونه‌ای که اکنون می‌بینید که فرانسوی‌ها آن فرد را به‌خاطر نقض حکمرانی خود بازداشت کرده‌اند.»
رهبر انقلاب با اشاره به روشن‌بودن مبنای حرف‌شان درباره فضای مجازی و درعین‌حال اصرار برخی افراد بر سوء‌برداشت یا فهم غلط، فرمودند: «اگر فضای مجازی در کشور قانونمند شود، تبدیل به فرصت می‌شود، اما بدون حکمرانی قانونمند، به تهدید تبدیل خواهد شد.»
با توجه به تاکیدات رهبر انقلاب، راهبری فضای مجازی به‌دلیل گستردگی و پیچیدگی خاص خود نیاز به یک سند جامع دارد تا بتواند همه جوانب این حوزه را پوشش دهد و تصمیم‌گیری‌ها را به سمت رویکردی منسجم هدایت کند و نیازمند یک چارچوب واحد و منظم است.البته سند راهبردی فضای مجازی ۸ شهریورماه ۱۴۰۱ به دستگاه‌ها ابلاغ شد. این سند به‌عنوان نقشه‌راهی کلان برای هدایت فعالیت‌ها و سیاست‌های کشور در عرصه فضای مجازی تدوین شده بود. براساس این سند دستگاه‌های متولی مکلف شدند اسناد و طرح عملیاتی خود را به مرکز ملی فضای مجازی ارائه کنند. براساس این سند، فضای مجازی ایران تا افق ۱۴۱۰ باید فضایی سالم، مفید، ایمن و حمایتگر پیشرفت دیگر حوزه‌ها باشد که با تکیه بر ظرفیت‌های بومی و منابع انسانی متخصص، ماهر و کارآمد، توسعه پیدا کرده است. عدم حکمرانی بر فضای مجازی و نبود مدیریت بر این فضا از مطالباتی است که همچنان بر زمین مانده است.
 
مخالفت با ولنگاری در فضای مجازی 
برنامه گفت‌وگومحور «به‌اضافه یک» در هفته گذشته در سؤال پیامکی خود از مخاطبان پرسید: به نظر شما سیاست‌گذاری در فضای مجازی چگونه باید باشد؟ ۱۷درصد از بینندگان این برنامه با انتخاب گزینه اول، عنوان کردند که ولنگاری در فضای مجازی بدون محدودیت باید اعمال شود، اما ۸۳درصد آنها، تاکید داشتند که حکمرانی صحیح در فضای مجازی باید صورت بگیرد.حال کشورهای مختلف در دنیای امروز،حاکمیت ملی رابه فضای مجازی گسترش داده‌اند وبا توجه به اهداف و سیاست‌ها، اشکال مختلفی از حکمرانی در این فضا را دنبال و اجرا می‌کنند. قانون توقف سرقت آنلاین (سوپا) و قانون حفاظت از آی‌پی (پیپا) در آمریکا، پروژه‌ سپر طلایی در چین و قانون حاکمیت بر شبکه(روسکامندزور) در روسیه، برخی از نمونه حکمرانی بر فضای مجازی است. پروژه‌ ۲۸۵میلیون یورویی فرانسه مشهور به «آندرومده» که در سال ۲۰۰۹ آغاز شد، یکی دیگر ازاین اقدامات است.آلمان نیز پروژه‌ای درهمین زمینه تحت عنوان«اوپن دسک»را پیش می‌برد.همان‌طور که رهبر انقلاب نیز اشاره کردند، برخی نمی‌خواهند بفهمند که فضای مجازی نیازمند قانون و نظارت است، زیرا فضای مجازی، بدون قانون و نظارت، بهترین و ساده‌ترین و ارزان‌ترین شیوه‌ نفوذ برای دشمن است و باید این فضا را قانونمند کرد. فضایی که تقریبا در تمام شئون زندگی مردم دخالت دارد و اثر می‌گذارد، نیازمند حکمرانی خوب و قانونمندی است.