هدررفت آب؛پنج‌برابر کل مصرف مردم!

هرچند انتظار می‌رفت مسئولان این موضوع را جدی گرفته و راهکار اساسی برای آن در نظر گرفته و عملیاتی کنند، اما گویی آنها بیش از مردم فکر می‌کنند بحران آب یک داستان است.بر اساس تصوری که در جامعه وجود دارد و رسانه‌ها نیز خواسته یا ناخواسته به آن دامن می‌زنند، سوءمصرف مردم یکی از مهم‌ترین عوامل کم‌آبی شناخته می‌شود. از سوی دیگر مسئولان نیز همیشه تاکید دارند که صنایع مقصر اصلی کم‌آبی در کشور هستند اما واقعیت این است که کارشناسان حوزه آب معتقدند میزان هدررفت آب در ایران وحشتناک است و مناسب‌ترین راه نگهداری و صیانت از این مایه حیات، «آبخیزداری» است.یکی از چالش‌ها و بحران‌های جدی و مهمی که ایران امروز با آن رو‌به‌رو است،«بحران آب» است. ایران در زمره ۱۲کشوری در منطقه خاورمیانه است که با تنش آبی رو‌به‌رو هستند. البته «موسسه منابع آب جهان» نیزدرسال۲۰۲۳ درگزارشی این پیش‌بینی رامطرح کرده که تاسال۲۰۴۰، ۴۴ کشور با شرایط بحرانی و فوق‌بحرانی در زمینه آبی دست‌به‌گریبان خواهند بود که بر اساس آنچه موسسه مذکور اعلام کرده، ایران یکی از این کشورهاست.بر خلاف چیزی که همیشه عنوان می‌شود و مسئولان روی آن تاکید کرده و رسانه‌ها هم پیوسته تکرار می‌کنند، بیشترین حجم اتلاف آب را نباید به گردن مردم انداخت و با این‌که سوءمصرف‌ها زیاد است اما دلیل اصلی شهروندان نیستند. به‌طور کلی پنج‌برابر کل مصرف بخش کشاورزی، شرب، صنعت و خدمات، آب هدر می‌رود.عوامل این هدررفت آب، تبخیر، سیلاب‌ها و نشتی شبکه‌ها هستند. هرچند فرسوده‌بودن لوله‌ها و نشتی شبکه‌ها در مرحله انتقال و توزیع تا قبل از رسیدن به مصرف هم در برابر تبخیر و سیلاب‌ها رقم قابل توجهی به‌شمار نمی‌آید اما به نوبه خود سهم معتنابهی دارد.با این تفاسیر دولت‌ها به سمت کاهش بخش تلفات آب که اتفاقا بخش قابل توجهی هم هست، نمی‌روند وترجیح می‌دهند فاصله شکاف بین مصرف موجود و مصرف بهره‌ور را کنترل کنند. مدیریت تقاضا و پلکانی‌کردن قبوض نیز فعالیت‌هایی درهمین راستا هستند.ولی تمام ماجرا با یک اقدام ساده مدیریت می‌شود وتبخیر وسیلاب که نسبت به نشتی شبکه‌ها تاثیر بیشتری درهدررفت آب دارند،همزمان با انجام عملیات آبخیزداری قابل مدیریت و حفظ منابع آبی است.اگر آب هرچه سریع‌تر بعد از بارش به داخل سفره‌های زیرزمینی نفوذ پیدا کند، هم آب از عوامل تبخیر دور می‌شود و هم از جاری‌ و سیلابی‌شدن آب جلوگیری شده است. آب در داخل سفره‌های زیرزمینی و در داخل بافت خاک با سرعت بسیار آهسته‌تر از سرعتی که روی سطح زمین دارد، حرکت می‌کند.

حرکت لاک‌پشتی آبخیزداری
هم‌اکنون دنیا با تغییر اقلیم، کاهش فضای سبز و کمبود آب مواجه است.موضوع بحران آب در۱۲۳کشور از۱۹۳کشور عضو سازمان ملل اصلی‌ترین موضوع به‌شمار می‌رود.بر اساس برخی طرح‌های آزمایشی ثابت شده که از سهم ۷۰درصدی تبخیر که در حال حاضر در ایران وجود دارد، می‌توان ۳۳درصد آن را کاهش داد؛ یعنی دوبرابر حجم آبی که در حال حاضر وجود دارد، برایمان آب باقی می‌ماند.علاوه بر این‌که به‌دنبال آن احیای پوشش گیاهی و تولیدات اقتصادی بیشتر، امکان سکونت پیدا کردن در اراضی که قبلا این قابلیت را نداشتند، مرغوبیت بیشتر اراضی با بهبود کیفیت و حاصلخیزی خاک، تولیدات کشاورزی، جانوری و محصولات دامی که می‌تواند در این زنجیره شکل بگیرد را خواهیم داشت.با این‌که نتایج همه پژوهش‌ها نشان می‌دهد راه‌های حفظ آب در ایران چگونه باید باشد، معلوم نیست چرا مسئولان نمی‌خواهند با اقدامی درست و سریع از رسیدن به مرحله بحران جلوگیری کنند.به گفته رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، پروژه‌های آبخیزداری در ۲۳میلیون هکتار ازاراضی کشوراجراشده ودر۹۴ میلیون هکتار باقی مانده است.محمدحسن نامی، میانگین فرونشست زمین در ایران را بیش از ۱۸میلی‌متر اعلام کرده و می‌گوید: این نرخ در استان اصفهان، خراسان و یزد به بیش از۲۴میلی‌متر رسیده، درحالی‌ که درقاره آفریقا و برخی کشورها این رقم بین دو تا سه میلی‌متر است.معاون وزیر کشور یادآور می‌شود که اگر می‌خواهیم از وقوع حوادثی مثل سیل‌های ویرانگر جلوگیری کنیم و منابع آب‌های زیرزمینی را هم تقویت کنیم، باید به مقوله آبخیزداری به‌صورت ویژه نگاه کرده و آن را با اولویت در دستور کار قرار دهیم. آبخیزداری راه نجات کشور از کم‌آبی و مانعی جهت هدررفت آب‌های روان است.جالب این‌که این مسئول معتقد است اگر مردم بدانند در آینده باچه خطری مواجه می‌شوند، بیشتر درمصرف آب صرفه‌جویی می‌کنند و کشاورزان به سمت کشت گلخانه‌ای و هیدروپونیک می‌روند.