ارتباط متقابل و تشریک‌مساعی در کنفرانس بین‌المللی هسته‌ای منجر به دیپلماسی علمی می‌شود

هم‌اکنون کشورهایی با جمعیت قابل‌توجه مسلمان با بهره‌گیری از دیپلماسی علمی، نه‌تنها توان داخلی خود را محک زدند، بلکه با به‌اشتراک‌گذاشتن توانمندی‌هایشان، چهره مترقی در عرصه علم و فناوری از خود به نمایش گذاشتند.برگزاری نخستین کنفرانس بین‌‌المللی هسته‌‌ای کشور که در اردیبهشت‌ماه امسال برگزار شد، ازجمله اتفاق‌ها در راستای دیپلماسی علمی بود که به لحاظ برنامه‌ریزی و مسیرسازی توسعه دانش هسته‌‌ای با تغییر نگرش‌های سیاسی، مدیریتی و به‌‌خصوص تغییر رویکرد امنیتی در مواجهه با نخبگان که فرصتی ارزشمند را در اختیار نقش‌آفرینان توسعه هسته‌‌ای قرار داد تا یافته‌‌ها و دستاوردهای نوین این فناوری را با جهانیان به اشتراک گذارند.در حاشیه برگزاری این همایش بین‌‌المللی در مهمانسرای تاریخی عباسی، میزبان دکتر علی‌اکبرصالحی بودیم که به مدت هشت سال مدیریت صنعت‌ هسته‌ای کشور را عهده‌‌دار بود و هم‌اکنون به‌عنوان یکی از صاحب‌‌نظران برجسته علوم و فنون هسته‌‌ای به شمار می‌رود. نظرات وی را در خصوص این رویداد بزرگ هسته‌‌ای و مقوله دیپلماسی علمی جویا شدیم.

آقای دکتر با قدردانی از زمانی که در اختیار ما قرار دادید، بفرمایید کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای که برای نخستین بار شاهد برگزاری آن بودیم چه آثار و نتایجی در توسعه دانش و فناوری هسته‌ای خواهد داشت؟
برگزاری نخستین کنفرانس بین‌المللی هسته‌ای در میان اقشار دانشگاهی ازجمله اساتید و دانشجویان هسته‌ای از داخل و خارج از کشور شور و نشاطی وصف‌ناشدنی ایجاد کرده است.همان‌طور که دیدید سطح مقالات ارائه‌شده بسیار فوق‌العاده و زبان ارائه آن به انگلیسی بود و همه ارائه‌دهندگان در این کنفرانس مسلط به زبان انگلیسی بودند که موجب مباهات و افتخار بنده به لحاظ سطح کیفی کنفرانس شد. این یعنی این‌که افراد علمی ما علی‌رغم محدودیت‌ها و شرایط تحریم پابه‌‌پای جامعه جهانی پیش می‌روند. لذا مشکل ابرقدرت‌ها با ما مسأله هسته‌ای نیست. زیرا به‌خوبی می‌دانند که ما دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم. ما اقتدار فناوری داریم. به‌طور قطع فناوری هسته‌ای اقتدارآفرین است و بعد دیگر آن بهره‌برداری‌های مختلف و کاربردهای متعدد آن است.

 
برگزاری کنفرانس‌بین‌المللی علوم وفنون هسته‌ای به‌غیرازدستاوردهای علمی در چه ابعاد دیگری برای کشورما تأثیرگذاربوده است؟
سؤال خوبی مطرح کردید. امروزه تمام کشورهای دنیا در تلاش هستند از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های گوناگون خود برای توسعه روابط با کشورهای جهان استفاده کنند. ازاین‌رو یکی از عناصر تأثیرگذار و مهم توجه به ظرفیت‌های علمی به‌عنوان یک پتانسیل برای توسعه روابط سیاسی بین کشورهاست که امروزه از آن به‌عنوان دیپلماسی مبتنی بر علم و فناوری یاد می‌شود. دیپلماسی مبتنی بر علم و فناوری بیانگر این است که رویدادها و تولیدات علمی زمینه لازم را برای توسعه روابط هم علمی و هم سیاسی در بین کشورها فراهم کند. آن چیزی که برگزاری کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌‌ای مهیا کرد، فرصتی ارزشمند برای توسعه روابط با کشورهایی بود که یا دارای این دانش و فناوری هستند یا علاقه‌مند به دستیابی به آن؛ در هر دو صورت تولیدات علمی ما در زمینه دانش و فناوری هسته‌‌ای زمینه‌ساز برقراری ارتباط و تعامل بیشتر با سایر کشورها شد. آن چیزی که در جریان کنفرانس چه در پنل‌های تخصصی و چه در نمایشگاه دستاوردهای صنعت هسته‌ای به منصه ظهور رسید نه‌تنها سطح دانش و فناوری ما را به جهانیان نشان داد، بلکه فرصتی برای تحقق دیپلماسی مبتنی بر علم و فناوری ایجاد کرد. بنده در جریان این کنفرانس با مهمانان خارجی متعددی در زمینه این دانش و فناوری و دستاوردهای درخشان آن صحبت کردم که هم موجب شگفتی آنها شد و هم خواستار توسعه روابط علمی و تحقیقاتی با ما بودند و این از پیامدها و نتایج ارزشمند این کنفرانس بود.
   
برگزاری این کنفرانس تا چه میزان می‌تواند در توسعه دانش و فناوری هسته‌ای کشورمان مفید واقع شود؟
در جریان همین کنفرانس‌های علمی است که ما شاهد آن هستیم که دانشمندانی از سراسر دنیا تجربه‌های جدید و دستاوردهای خود و راه رسیدن به این دستاوردها را در اختیار دیگران قرار می‌دهند. بدیهی است که محققان دانش و فناوری هسته‌‌ای در کشور ما با دراختیارگرفتن این فرصت می‌توانند قله‌های جدیدی را در این دانش و فناوری فتح کنند. بدون شک در جریان برگزاری این کنفرانس بسیاری از محققان جوان و آینده‌دار کشور ما در معرض روش‌‌های جدید پژوهش و تجارب و دستاوردهایی قرار گرفتند که شاید راه دیگری برای دست‌یابی به آنها وجود نداشت و این یکی از ثمرات ارزشمند این کنفرانس بود. بدون‌شک کنفرانس علوم و فنون هسته‌‌ای که در اصفهان برگزار شد، سبب توسعه دانش و فناوری هسته‌‌ای در کشور ما خواهد شد و ثمرات طلایی این کنفرانس را در سالیان آتی خواهیم دید.
 
در حین کنفرانس شما به همراه سفیر عربستان بازدیدی از قسمت‌های مختلف نمایشگاه دستاوردهای صنعت هسته‌ای داشتید، به نظر جنابعالی آینده همکاری هسته‌ای ایران با کشورهای عربی منطقه چگونه خواهد بود؟
تقریبا همه کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس به سمت هسته‌‌ای‌شدن پیش‌می‌روند. درحال‌حاضر امارات چهار نیروگاه هسته‌ای دارد و از ما جلو افتاده یا عربستان برنامه دارد تا تعداد قابل‌ملاحظه‌ای نیروگاه هسته‌ای بسازد. عراق هم همین‌طور. بحث این است که کشورهای منطقه با یکدیگر تشریک‌مساعی کرده و هم‌افزایی داشته باشند تا بتوانند به هم کمک کنند. البته ایران در این موضوع پیشقراول است و ما در حوزه‌های مختلف هسته‌ای ازجمله غنی‌سازی، آب‌سنگین و... تجارب خوبی داریم. این کشورهای عربی ابراز علاقه‌مندی کرده‌اند که از برخی سایت‌های ما دیدن کنند و در حوزه‌های گوناگونی مثل بیمارستان هسته‌ای، یون‌درمانی، کاربردهای پرتوها در کشاورزی و صنعت با هم همکاری داشته باشیم. البته این موضوع زمان‌بر است اما ما هم مایلیم که اعتماد متقابلی بین مجموعه کشورهای حوزه خلیج‌فارس ایجاد شود. مطمئنا کسی قصد آزار رساندن به دیگری را ندارد، پس باید علمای ما با یکدیگر جمع شده و اشتراک‌مساعی داشته و هم‌افزایی کنند. همین جمع‌شدن دور هم و هم‌افزایی علمی و فناوری داشتن، ایجاد اعتماد می‌کند و این اعتماد موجب استحکام بستر سیاسی است که به آن دیپلماسی علمی گویند. البته همان‌طور که می‌دانید دیپلماسی انواع مختلف دارد ازجمله علمی، سیاسی، فرهنگی و... .دیپلماسی سیاسی اگر دیپلماسی فرهنگی و علمی را به دنبال داشته باشد، یا جلوتر از آن پیش برود می‌تواند در توسعه کشور بسیار کمک‌کننده باشد. واضح است که در این ارتباط متقابل و تشریک‌مساعی در جایگاهی همچون کنفرانس بین‌المللی هسته‌ای این هم‌افزایی علمی میان ما و آنها شکل درست گرفته و اعتماد ایجاد می‌کند که می‌تواند بستر سیاسی را محکم‌تر کند و به این مقوله دیپلماسی علمی می‌‌گویند.