انتخابات، تحول، حرکت

رسانه‌ها همواره می‌کوشند ضمن داغ نگه‌داشتن تنور‌ انتخابات با نو‌آوری توجه‌ها را سوی رسانه خود جلب کنند. اما سؤال اصلی اینجاست‌ آیا این جلب‌توجه به هر قیمتی باید رخ دهد؟

فرصت کم و استفاده حداکثری
این دوره از انتخابات به‌دلیل شرایط ویژه‌ای که پیش آمده بود نوعا ویژگی‌های خاص خود را داشت. زمان برنامه‌ریزی بسیار کم بود. نامزدها فراغ بال دوره‌های قبل را نداشتند. فاصله میان تصمیم به ورود، ثبت‌نام و تایید صلاحیت و تبلیغات بسیار کم بود. همه این ویژگی‌ها نقش رسانه‌ملی را در تبلیغات فراگیر بسیار پررنگ کرد.

البته آمادگی در رسانه‌ملی وجود داشت. زیرا به‌تازگی انتخابات مجلس را پشت‌سر گذاشت و به تعداد حوزه‌های انتخابیه کانال انتخاباتی راه‌اندازی کرد و‌ برنامه‌های مفصلی برای آن تدارک دید. با این حال انتخابات ریاست‌جمهوری مسأله‌ای ویژه‌تر بود که ابعاد آن برای هر صاحب‌نظری روشن است. 

سابقه تاریخی و دوره تحول
در همه دوره‌هایی که انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شده است رهبر معظم انقلاب به‌طور جدی همه دست‌اندرکاران حاضر د‌ر کارزار انتخابات؛ اعم از نامزدها و ستادهای‌شان و صاحبان رسانه و‌ سیاستمداران و... را به پرهیز از کشمکش توصیه کرده‌اند. پر‌واضح است کشمکش و نزاع در شرایط خاص مانند انتخابات، اثرات مخربی را بر فضای عمومی جامعه تحمیل می‌کند و اجازه تصمیم‌گیری درست را از مردم که مخاطبان اصلی تبلیغات انتخاباتی هستند، می‌گیرد. شواهد مختلفی را نیز می‌توان برای آن نام برد. از مناظره‌های انتخاباتی سال 1388 گرفته که در بعضی لحظات حضور پر‌شور مردم را بدل به نزاع و ‌کشمکش میان افراد جامعه کرد تا برخی رخدادهایی که حتی دامنگیر شهید بزرگوار رئیسی نیز شد و ایشان بزرگ‌منشانه از آن گذر کردند.

حال مسأله اصلی در رسانه‌ملی اینجا بود که چگونه دوره تحول می‌تواند با استفاده از فرم و محتوا اولا؛ با توجه به سند تحول که میثاق قطعی میان سازمان، مردم و رهبری است عمل کند، ثانیا؛ مانع قطبیدگی جامعه شود و ثالثا قوه انتخاب مردم را تقویت کند و مانع کلی‌گویی‌هایی از سوی نامزدها شود که بعدا نمی‌توان به استناد آنها مطالبه‌‌گری صورت گیرد.

تدبیر، طراحی، تحول 
آسیب‌شناسی طراحی‌های صورت گرفته در‌خصوص برنامه‌های انتخاباتی نشان می‌دهد که بخشی از ناهنجاری‌های به‌وجود آمده در تبلیغات انتخابات به برنامه‌سازی‌های رادیو‌و‌تلویزیون باز‌می‌گردد. طراحی فرم برنامه‌ها و همین‌طور محتوای ارائه شده به‌گونه‌ای بود که حتی گاهی اعتراض نامزدها را هم‌ در‌پی داشت. از این‌رو باید طراحی برنامه‌ها طوری صورت می‌گرفت که آسیب‌های پیشینی در آن یافت نشود و همچنین اهداف جدید را نیز پوشش می‌داد.

با این محاسبات، طراحی مناظره‌ها تفاوت جدی محتوایی با دوره‌های قبل داشت. همچنین سایر برنامه‌های انتخاباتی نظیر گفت‌و‌‌گوی ویژه و میزگردهای تخصصی طوری طراحی و تدبیر شد که به‌طور حداکثری عیار نامزدهای مختلف را مشخص کند و حاشیه‌پردازی در آن نباشد.

به‌دلیل همین طراحی خاص بود که نامزدها مجبور بودند به‌طور دقیق به برنامه‌های طراحی‌شده از سوی خودشان ورود کنند و دیدگاه خود را در‌خصوص اسناد بالادستی بیان کنند. بعد دیگر این مسأله دقیقا به این معناست که فرصت کلی‌گویی، اتهام‌زنی، تشویش اذهان و... با این روش وجود نداشت و البته اگر نامزدی قصد داشت به این سمت و سو برود مخاطب می‌توانست فعالانه متوجه قصد وی شود و تصمیم درست را اتخاذ کند.

البته این رویکرد که در جهت کاهش تنش و التهاب اتخاذ شد، طبیعتا حرارت مناظره‌هایی که برخی از آنها را در ذهن داریم، نداشت و ندارد و اساسا نگاه نیز همان است که وقتی رهبر معظم انقلاب مکررا هشدار و پرهیز می‌دهند که مبادا مسأله‌ای طرح شود که متوجه دو‌دستگی مردم باشد یا موجب دشمن شاد شدن شود، رسانه‌ملی ناگریز است رسالت حرفه‌ای خود را طوری تعریف کند که امری ولایی رهبر انقلاب محقق شود.

تحقق این امر شاید به مزاج برخی خوش نیاید، زیرا انتخابات را مساوی هیجانات و حرارت‌های مقطعی تعریف می‌کنند اما در دوره تحول دو اصل اساسی عدالت‌گستری و هویت‌ محوری است. دو مسأله‌ای که باید ذیل ولایت‌پذیری ارکان رسانه محقق شود. مطابق اصول، اهل عدل کسانی هستند که اتباع از‌ ولایت داشته باشند و هویت را پاس بدارند. عدل نشاندن هر چیز در جای خود است و رسانه باید بتواند در طراحی‌های خود ‌نوعا طوری رفتار کند که مخاطب قوه این قرار دادن را داشته باشد. پیمان قطعی دوره تحول حرکت به سوی ولایت‌پذیری و اتباع از آن است.