رد صلاحیت ها مشارکت برجام در یک مناظره داغ

در همین راستا روزنامه جام جم در کاری مشترک با رادیو گفتگو برنامه «عصر جام جم» را تولید کرده است. این برنامه که مناظره چهره‌ها از جریانات و گرایش‌های سیاسی مختلف است می‌کوشد تا با روشن و شفاف‌تر کردن فضای انتخاباتی به موضوع مشارکت و حضور مردم در انتخابات کمک کند. در نخستین مناظره، حسین الله کرم و سید شهاب الدین طباطبایی در تحریریه جام جم حضور پیدا کرده و مناظره داغی را انجام دادند. مجری این مناظره مصطفی صادقی عضو شورای سردبیری روزنامه جام جم بود.

 مجری: رهبر معظم انقلاب از ابتدای امسال مکررا در مورد اهمیت مشارکت بالا صحبت کردند و در این مورد توصیه‌های متعددی هم داشتند. به نظر شما آنچه تاکنون از سمت دولت، شورای نگهبان و سایر بخش‌ها شاهدش بودهایم، چقدر در راستای تحقق رهنمود‌های رهبر معظم انقلاب بوده است؟
ا... کرم: رهبر معظم انقلاب بهدرستی و بهخوبی میفرمایند «اگر مشارکت بالا باشد مجلس قوی تشکیل میشود که میتواند به حل بهتر مشکلات کمک کند.» حالا اگر خوب انتخاب کنیم بهمراتب نتیجه خوبتر هم خواهد شد. انتخابات مجلس یازدهم سال ۱۳۹۸ برگزار شد و میزان مشارکت نزدیک به ۴۴ درصد بود. در آن انتخابات آرای آقای مجید انصاری سرلیست جریان اصلاحطلب ۶۰ هزار بود در حالیکه آخرین نفر راه یافته به مجلس از حوزه انتخابیه تهران حدود ۵۰۰ هزار رأی آورد. همچنین در انتخابات ریاستجمهوری سیزدهم میبینیم که جریان اصلاحطلب دو نامزد یعنی آقای مهرعلیزاده و آقای همتی را داشت که در نهایت آقای مهرعلیزاده به نفع آقای همتی کنار رفت، اما آقای همتی دو میلیون و ۴۰۰ هزار رای آورد که کمتر از آرای باطل بود. به اعتقاد من میتوان تعبیر «وحشتناک» را برای توصیف این وضعیت به کار برد.
معتقدم باید رقابت بین جناح‌ها واقعی باشد، چون این رقابت میتواند مشارکت را بالا ببرد. در موضوع تأیید صلاحیت‌ها اتفاقا امسال بهترین سال تایید صلاحیت نامزدهاست یعنی در دوره یازدهم ۵۸ درصد ردصلاحیت داشتیم، اما اکنون ۳۸ درصد ردصلاحیت شدند که تقریبا ۲۰ درصد بهتر از دوره گذشته است که معتقدم این مسأله بر میزان مشارکت تأثیر مثبت میگذارد، چون به ازای هر کرسی ۳۸ نفر با هم رقابت میکنند. البته بعد از بررسی اعتراض‌ها احتمال دارد تعداد دیگری هم تأیید صلاحیت شوند و تعداد به ۴۲ نامزد به ازای هر کرسی مجلس هم برسد که این مسأله طبعا وضع رقابت را بهتر خواهد کرد.
مجری: آقای طباطبایی، آقای ا... کرم از آنچه از ابتدای امسال توسط بخش‌های مختلف انجام شده رضایت دارند، شما چطور فکر میکنید؟ 
طباطبایی: وقتی آقای ا... کرم صحبت میکرد، فکر کردم شوخی میکند و حتی انتظار داشتم بگوید «۱۲۰ درصد از کسانی که ثبتنام کردند تایید میشوند.» اکنون در فضای سیاسی کشور کسانی که دستشان در حساب و کتاب است و نامزد‌ها را میشمرند، میدانند چه خبر است. هیات‌های اجرایی و بعد از آن هیات نظارت خوب عمل نکردند و تقریبا چیزی باقی نگذاشتند. رهبری چند بار به مشارکت بالا در انتخابات تأکید کردند و فرمودند: «مشارکت ضعیف مجلس ضعیف به بار آورد.» این جملات بار دارد وقتی چنین جمل‌های بیان و تکرار و تأکید میشود یعنی نمونهاش اتفاق افتاده است که نگرانی به وجود آوردهاست. متاسفانه دوستان در دولت، هیات‌های اجرایی، هیأت‌های نظارت به نظر میآید فقط این سخنان رهبری را شنیدند، اما گوش نکردند. 
نکته دیگر آنکه آقای ا... کرم درباره گذشته صحبت‌هایی کردند. امیدوارم از اینجای بحث، رو به جلو و رو به آینده حرکت کنیم، چون درباره گذشته میتوانیم تا ساعت‌ها بشینیم و حرف بزنیم. ممکن است مردم هم دلشان خنک شود که مثلا من یادآوری کنم سال‌هایی را که آقای ا... کرم و دوستانش 
چه کار میکردند. 
مردم نمیگویند «چون دولت فلانی بود، این اتفاق افتاد» بلکه کل مجموعه را میبینند؛ بنابراین نباید سرمان را در برف کنیم، چون وضعیت بدتر میشود. میگویند عملکرد دولت روحانی بود که مشارکت پایین آمد؛ خب، صبر میکنیم به ۱۱ اسفند چیزی نمانده است و نتیجه را میبینیم. البته خوشحال نمیشوم اگر مشارکت پایین باشد. باور کنید، تاسف میخورم. برای کمک به حال مردم باید درباره آینده صحبت کنیم تا واقعا نتیجه بگیریم. بعضی وقت‌ها کسانی که ادعای انقلابیگری و دفاع از کشور دارند حرفشان با عملکردشان نمیخواند. آن‌ها یک جایی باید جواب بدهند. همین اتفاقاتی که دارد میافتد را بنشینیم و موشکافی کنیم. واقعا چه اتفاقاتی از دی ۱۳۹۸ افتاد که اعتماد مردم ریخت. فرقی نمیکند چه دولتی سر کار بود، مردم همه را با هم میبینند و همه را نظام جمهوری اسلامی میدانند؛ بنابراین هر چه شما تخریب میکنید، دارید بخشی از نظام جمهوری اسلامی را تخریب میکنید، چون همه روسای جمهوری بودند، تایید شورای نگهبان و تنفیذ رهبری را داشتند. چطور میگوییم آن که خراب کرد، این یکی هم که اینطوری شد، پس چیزی باقی نمیگذاریم. 
مجری: آقای ا... کرم اگر نکت‌های درباره صحبت‌های آقای طباطبایی دارید، بفرمایید. 
ا... کرم: آقای طباطبایی گفت هیات اجرایی قلع و قمع کرد و هیات نظارت چیزی باقی نگذاشت. من میخواهم بگویم که برای هر کرسی ۳۸ نفر با هم رقابت میکنند و بعد از بررسی اعتراض‌ها این تعداد بالاتر هم خواهد رفت. مسأله دوم این است که گذشته، چراغ راه آینده است. آقای طباطبایی میتواند گذشته را رها کند، ولی من اینطور فکر نمیکنم. من دلایل کاهش مشارکت را بررسی میکنم و بعد بیان میکنم چه کار باید کرد که مشارکت بالا برود. دو علت کاهش مشارکت در انتخابات مجلس یازدهم و انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم به عملکرد دولت آقای روحانی برمیگردد. نخستین علت، شکست برجام بود، چون دولت آقای روحانی راهکار حل مشکلات از دریاچه ارومیه تا آب خوردن را در رفع تحریم میدید، با همین رویکرد، آن کلید بزرگ را آورد. دور اول مذاکرات امید‌ها را افزایش داد؛ به طوری که ۳۰ بر هیچ لیست تهران اصلاحطلبان در مجلس دهم رأی آورد. مردم به اصلاحطلبان اعتماد کردند، ولی اعتمادشان فروریخت، چون ترامپ آمد و بازی را به هم زد و تحریم‌ها را برگرداند، اما آثار تحریم‌ها در زندگی مردم دو برابر شد. دلار ۴۲۰۰ تومان به سمت ۳۰ هزار تومان رفت. ما نمیخواهیم بگوییم «مقصر این دولت یا آن دولت است»، بلکه میخواهیم بگوییم «دلیل کاهش مشارکت، ناکارآمدی مدیریتی و نفوذی‌ها بودند.» وقتی تحریم‌ها برگشت، دولت آقای روحانی ۱۸ میلیارد دلار و ۶۲ تن طلا را برای مقابله با تحریم‌ها آزاد کرد تا تابستان داغ رخ ندهد، اما این کار بسترساز فساد شد. موضوع دیگر آن بود که آقای روحانی اصلا در ارتباط مستقیم با جامعه قرار نمیگرفت؛ ماشین شاسیبلند سوار میشد و میگفت «از پشت شیشه جامعه را ارزیابی میکنم.» حال آنکه اوضاع معیشتی جامعه فرودست دچار تحریم، روز به روز بدتر میشد؛ او با همین نگاه رفت به دیدن کارگرای معدن. 
بحث آخر، ناکارآمدی مدیریتی است. در ایام کرونا روزی هفتصد نفر جان خود را از دست میدادند، اما در دولت آقای روحانی فقط آقایان موضوع را به هم پاس میدادند. بازگشت تحریم‌ها را هم به این ربط دادند که روی موشکها، «مرگ بر اسرائیل» نوشته شد. زلزله کرمانشاه که اوج ناکارآمدی بود؛ همین‌ها مردم را بیاعتماد کرد، نه شورای نگهبان. ۳۸ نفر برای رقابت بر سر هر کرسی مجلس تأیید شدند، در میان تأییدصلاحیتشدگان خیلی از نیرو‌های اصلاحطلب حضور دارند. در واقع اصلاحطلبان با نامزد‌های سفید شرکت کردهاند حالا همدیگر را میبینیم آقای طباطبایی که شما چند تا لیست آوردید و چند نفر نامزد تایید صلاحیت شده دارید.
مجری: آقای طباطبایی درباره صحبت‌های آقای ا... کرم اگر نکاتی دارید، بفرمایید. بعد لطفا به این موضوع هم وارد شوید که برخی میگویند موضوع اصلاحطلبان اصلا تأییدصلاحیت نامزدهایشان نیست، چون آن‌ها در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ و انتخابات مجلس دهم نیز از عدم تأییدصلاحیت نامزدهایشان میگفتند، اما در نهایت مشارکت کردند و نتیجه هم گرفتند.
طباطبایی: من دو سه نکته درباره صحبت‌های آقای ا... کرم بگویم. نخست درباره بیاعتمادی یا اعتمادزدایی از مردم من نگفتم این به دلیل رد صلاحیت‌های شورای نگهبان است. آقای ا... کرم! مردم از همه عبورکردهاند، اگر اکنون درباره اوضاع انتخابات نظرسنجی شود کاملا وضعیت مشخص است. من جایی گفتم فضای انتخابات سرد است، اما یکی از دوستان اصولگرا گفت «سرد نیست یخزده است». اگر نمیخواهیم واقعیت را ببینیم موضوع دیگری است. اکنون موضوع این است که مردم ناراضی و عصبانی هستند. من نماینده دولت آقای روحانی نیستم، کما اینکه وقتی دولت آقای روحانی سر کار بود، ما انتقاد میکردیم، کافی است جستوجو کنید. این مسأله کاملا روشن است. من درباره آقای روحانی توییت زدم که ما رایمان را به شما داده ایم عقل مان را نه! من با بیاعتمادی مردم کار دارم. اگر درباره این‌ها بحث کنیم لااقل به دو سه نقطه مشترک میرسیم. آقای ا... کرم ممکن است معتقد باشد اصلا مردم خیلی هم سرزنده، شاداب، سرحال، خوشحال و راضی هستند، چون دولت خیلی کار‌های خوبی کرده که دولت قبل نمیکرد، دلار گران نشده، تحریم‌ها هیچ اثری نداشته، بیخود کرده آقای روحانی گفته «تحریم باید برداشته شود»، چون با همین وضعیت میشود کار کرد؛ ناکارآمدی هم وجود ندارد بنابراین همه چیز رو به راه است. همه اشتباهات هم برای دولت قبلی بوده که اکنون اصلاح شده و وضعیت خوب دارد پیش میرود. حالا یازدهم اسفند میرسد و نتیجه همه این اوضاع خوب مشخص میشود، اما اگر احساس میکنیم اینچنین نیست که من حالا خدمت شما صراحتا میگویم نیست، پس ربطی هم به این ندارد که کاندیدای اصلاحطلب تایید شده باشد یا نشده باشد. آقای ا... کرم اصلا من از این ناراحت نیستم که مثلا بیاییم تعداد نامزد‌ها را بشمریم. پس لطفا موضوع را به یک دوره تخفیف ندهیم. کشوری که آب و هوا نداشته باشد فقط به درد مرده‌ها میخورد؛ بیاییم راجب این‌ها حرف بزنیم. اکنون موضوعات مهمی وجود دارد که ما راحت میآییم موضوعات و مشکلات را به دعوا‌های دو جناح تخفیفش میدهیم. نمیدانم نیروی سومی میخواهد به وجود بیاید، چون مردم حالشان از دروغ گفتن بهم میخورد. من هم معتقد بودم همه چیز را نباید به برجام گره زد، اما واقعا اگر شما میگویید اشتباه بود چرا دولت فعلی که سرکار آمد همان راه را برای احیای برجام پی گرفت تا تحریم را بردارد. 
مردم وقتی امید در دلشان زنده شود باز هم اعتماد میکنند. مردم ایران شایسته چه بودند؟ چه وعده‌هایی به آن‌ها داده شد؟ قرار بود چه اتفاقی بیفتد؟ اینجاست که میگویم بیاییم با هم تلاش کنیم جمهوری اسلامی بر سرکار بیاید تا شاهد این وضعیت نباشیم. این همه درباره مشارکت حرف بزنیم؟ اگر یکی بخواهد در کنکور نفر آخر شود، باید جواب تمام سؤالات را داشته باشد تا همه را غلط بزند، چون اگر احتمالا یکی را درست بزند، دیگر نفر آخر نمیشود. من احساس میکنم امروز درباره چنین مصداقی وجود دارد که انگار جواب همه سؤالات را میدانند و مخصوصا همه را غلط میزنند که آخر بشوند. 
تا اسفند چیزی نمانده. به قول شما ما همدیگر را میبینیم؛ من اصلا میگویم حتی یک اصلاحطلب به مجلس راه پیدا نکند، چون بیش از آنکه برندهشدن اصلاحطلبان برایم مهم باشد میزان مشارکت مردم برای من اهمیت دارد، اما آقای ا... کرم برخلاف من، برخی دوستان شما از مشارکت پایین مردم خوشحال میشوند.
مجری: آقای ا... کرم یک بحث این است که سیاست کمرونق شده است. دلیلش هم این است که مردم از سیاسیون نمایندگی اجتماعی نمیبینند. به یک معنا میبینند که سیاستورزان در سطح سیاست باقی ماندهاند و با مشکلات آن‌ها همچسبی ندارند. شما اینطور فکر نمیکنید؟
ا... کرم: نکته مهمی است که شما اشاره کردید؛ مشکلات کشور پنج عامل دارد: تحریم، ناکارآمدی مدیریتی، ساختار معیوب اقتصادی، نقدینگی افسارگسیخته و تورم بالا. آقای روحانی سراغ تحریم‌ها رفت. در دوره اول هم قدری جواب داد، اما با آمدن ترامپ اوضاع برعکس شد. مردم دقیقا دیدند بهدلیل ناکارآمدی مدیریتی اثر تحریم‌ها دوبرابر شد. آرای آقای مجید انصاری در انتخابات مجلس یازدهم و آقای همتی در انتخابات ریاستجمهوری به معنی آن بود که مردم گفتند «ما از عملکرد شما مخالفیم.» 
آقای رئیسی موضوع تحریم را دنبال کرد، ولی موضوع اساسی دولت او اصلاح ساختار معیوب اقتصادی بود که جراحی اقتصادی را انجام داد و دلار ۴۲۰۰ تومانی را به نزدیک ۳۰ هزار تومان رساند، در مقابل یارانه‌ها را ۱۰ برابر کرد. هرچند در جراحی اقتصادی پوست ما کنده شد، چون گرانی آمد، اما آثار مثبتی داشت. الان شما میبینید یکی از نشانه‌های مثبت جراحی اقتصادی آن است که شاهد کاهش بیکاری هستیم. البته معتقدم کارخانجات نیمهکاره وقتی به تولید رسیدند منافعش به جیب طبقه بالا رفت حال آنکه باید منافعش به سمت طبقه فرودست سرریز شود. این موجب افزایش مشارکت میشود. آقای طباطبایی، اگر میخواهی بگویی نوع نگاه به موضوع حجاب باعث کاهش مشارکت میشود، اصلاحطلبان همواره داعیه اجرای قانون را داشتند. برادر من قانون، قانون است؛ حالا بهجای اینکه اصلاحطلبان بگویند از گشت ارشاد به این قانون رسیدیم و به آن معتقد باشیم این بازی را در میآورند. من با این قانون که باعث تعطیلی گشت ارشاد شد و موضوع به جریمه شیفت کرد مخالفم، اما از قانون تبعیت میکنم، ولی آقای طباطبایی بهراحتی میگوید چرا جریمه میکنید؟ حرف‌های آقای طباطبایی ریشه علمی و حقوقی ندارد.
در حوزه فرهنگی آقای رئیسی اعتمادسازی کرد. او با حضور در بین مردم با آن‌ها ارتباط برقرار کرد. آقای رئیسی از نظر سیاسی بحث کثرتگرایی را دنبال کرد؛ بههیچوجه نیامد بگوید «من در انتخابات مجلس از جریان اصولگرا حمایت میکنم»، اما در دوره انتخابات مجلس دهم یا انتخابات مجلس ششم روسای جمهور وقت چنین رویکردی را دنبال نکردند. 
دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی دو قدرت بزرگ یعنی چین و روسیه را جایگزین برجام کرد و ایران در آینده نزدیک چهارراه جهانی خواهد شد. از دیگر موفقیت‌های دیپلماتیک دولت برقراری دوباره روابط دیپلماتیک با عربستان بود؛ همچنین امروز توانست به مردم غزه کمک برساند. 
در حوزه مبارزه با فساد اقدام کرد نه آنکه بستر فساد ایجاد کند. دولت سیزدهم از موضوع چای دبش دفاع نکرد بلکه گفت «۶۰ نفر تخلف کردند که با آن‌ها برخورد شد و موضوع در حال رسیدگی است» یعنی نگذاشت مفسدان فرار کنند، اما در دولت قبل شاهد بودیم ۱۸ میلیارد دلار و ۶۲ تن طلا به شکل غرقابی توزیع شد تا جلوی آثار تحریم را بگیرد. وقتی هم آقای سیف حکم قضایی بالایی گرفت، آقای روحانی از او دفاع کرد و گفت من دستور دادم، چون چار‌های نداشتم. ماجرای آقای حسین فریدون و آقای مهدی جهانگیری نیز بر کسی پوشیده نیست. 
درباره علت کم رونق شدن عرصه سیاست نیز باید اشاره کنم دو جریان سیاسی طرفدار خالصسازی هستند. مثلا جریان اصلاحات هرگز به امثال آقای طباطبایی امکان ظهور و بروز نمیدهد، بنابراین احزابی مثل ندای ایرانیان اصلا نمیتوانند حرکت کنند. احزاب مدعی نخبهسالاری در واقع رانتی عمل میکنند و اساسا نخبهگرا نیستند. در جلسه رئیس جمهور، روبهروی من آقای محسن هاشمی نشستهبود و کنارش عموش بود، آن طرف داییش بود یعنی اعضای این حزب نخبه نیستند بلکه فامیل سالارند. مردم از این‌ها بریدند، از دیکتاتوری آقای خاتمی بریدند که چطور ناسا روی خانم منصوری کار کرد و او رئیس تشکیلات اصلاحات شد. معتقدم دو جریان طرفدار خالصسازی هستند. وقتی رهبری از رقابت واقعی بین جناح‌ها سخن میگویند موضوع همین است که نباید چنین رویکردی در جناح‌ها باشد. 
البته به ساختار‌های اجرایی موجود همچون نظام بانکی نقد دارم و معتقد به یک نظم انقلابی هستم. نظم انقلابی یعنی محافظه کاری در آن نباشد. حالا اصلاحطلبان از انصارا... لولو ساختند که میآید و مثلا نمیگذارد زن‌ها به ورزشگاه بروند در حالی که در واقعیت دنبال آن بود که بستری بسازد تا زن‌ها به ورزشگاه بروند، چون آنجا شعار‌های نامناسبی میدهند. معتقدیم همه چیز خانواده به عفاف زن است این باید حفظ شود، اما آقایان تهمت میزنند و میخواهند لولو درست کنند. 
مجری: آقای ا... کرم به این بخش از سخنان رهبری که فرمودند رقابت واقعی اشاره کردند. آیا رقابت واقعی از یک دو قطبی در میآید؟ آیا نمیشود رقابت چند قطبی باشد؟ آقای ا... کرم از تعبیر رویکرد خالصسازی دو جناح صحبت کردند، موضوعی که هم در جریان اصولگرا و هم در جریان اصلاحطلب میبینیم و سؤال پیش میآید چرا هیچ وقت چهره جدید نمیآورند؟ 
طباطبایی: آقای ا... کرم گفت بحث علمی کنیم. آقایا... کرم از مدل نظام انقلابی گفت و اینکه اگر جایی ساختار نتوانست، وارد شویم و کهنسالان سیاسی را کنار بزنیم و صد‌ها نیروی ارزشی، انقلابی و متعهد به ولایت مطلقه فقیه را سر کار بیاوریم. این رویه انقلابی تا دستیابی به تمدن اسلامی ادامه پیدا کند تا نهاد انقلابی بهجای ساختار بنشیند. آقای ا... کرم به داشتن روحیه ضد محافظه کاری اشاره کردند به این معنی که هر جا لازم شد، ورود قرارگاهی کنیم و قرارگاه‌ها بهجای ساختار‌ها قرار بگیرند، اما آقای ا... کرم ما نمیتوانیم خودمان را تافته جدا بافته از دنیا بدانیم. شما یک نمونه از این مدلی را که بیان کردید در دنیا مثال بیاورید که امتحان شده باشد. با مدل شما، ما هیچ وقت از بحران بیرون نمیآییم. 
ما هر جا دولت عاقلانه عمل کرد، روندی را انجام داد و به یک نقط‌های رسید حمایت کردیم. در ماجرای عربستان اولین حزبی که قبل از احزاب اصولگرا بابت رفتار عاقلانه در سیاست خارجی از دولت تقدیر کرد، حزب ندا بود یعنی میخواهم بگویم حتما ما منصفانه موضوعات را ارزیابی میکنیم و اصلا نگاه نمیکنیم که کدام دولت سر کار است. 
آقای ا... کرم درباره احزاب نخبهسالار رانتی گفت. این برای من خیلی مهم است. موضوعی که زمان انتخابات، صداوسیما به آن میپردازد، نقش احزاب در انتخابات است. مثل آن است که بگوییم نقش نانوایی‌ها در پختن نان چیست؟ یعنی اصل قصه شفاف است. به صحبت آقای ا... کرم برگردیم که گذشته چراغ راه آیندهاست. اول این شوخی را با آقای ا... کرم داشته باشم که ایشان واقعا این موضوع را رعایت کرد، چون آقای ا... کرمی را که در دوم خرداد میشناختم، میتوانم بگویم الان حتما گذشتهاش را چراغ راه آینده کرده که الان دارد راجع به بحث سیاستورزی صحبت میکند و میگوید در چارچوب حزب کار کنیم، تجمعات و مراسم را به هم نریزیم، با ملت دعوا نکنیم. از آن نقطه به این نقطه رسیدن جای امیدواری دارد. 
امروز در شرایطی هستیم که بخشی از مردم واقعا به لحاظ موضوعات اقتصادی در ناامیدی به‌سر می‌برند. نمی‌توانیم به تورم دستور دهیم پایین بیاید و توقع داشته باشیم تورم گوش کند. چرا در این حوزه بحران داریم؟ چون کسانی بحران می‌سازند و تا منشأ آن بحران‌سازان حل نشود، این بحران‌ها را خواهیم داشت. ما باید کمک کنیم و شما باید کمک کنید تا این مسأله حل شود. این‌که از به‌هم زدن مراسم این حزب یا آن حزب برسیم به آن‌که حزب تأسیس کنیم، پیشرفت است، اما این کافی نیست، راه‌حل می‌خواهد. باز هم می‌گویم موضوع مردم الان این حزب یا آن حزب یا چند کاندیدای تأییدصلاحیت شده نیست. امیدوارم و خوشحال می‌شوم یازدهم اسفند ببینیم که مشارکت بالا رفته است. اگر مردم امیدوار شوند با همه گرفتاری‌ها و تنگنای مالی و معیشتی، می‌آیند و مشارکت می‌کنند. این واقعیت است که آقای ا... کرم در صحبت‌های‌شان آن را نادیده گرفت. آقای ا... کرم، حقیقت را می‌شود انکار کرد، اما عواقب ندیده گرفتن حقیقت را هیچ‌وقت نمی‌توانیم نادیده بگیریم، چون خروار می‌شود و روزی بر سرمان فرود می‌آید. همین‌طور که در حوزه‌های مختلف این حقایق خروار شده است. برای همین یک خواهشی دارم و آن این‌که نمی‌خواهیم حل مشکلات اسلام و مسلمین کنیم، چون هر‌کسی وارد می‌شود، می‌خواهد همه مشکلات را یک‌تنه حل کند و نتیجه این رویکرد همین شده که ۴۴ سال از پیروزی انقلاب گذشت و اینجا رسیدیم.
در دو سه روز گذشته با دستگاه‌های رسمی اجرایی و نظارتی صحبت کردیم، میگویند ما متعجبیم از این میزان ردصلاحیتها، چون بعضی‌ها را استعلام مثبت دادیم، اما ردصلاحیت شدند. این واقعیت است بیایید همه با همدیگر کمک کنیم و شکایت کنیم از ردصلاحیت‌های غیرقانونی. آقای ا... کرم مگر نمیگویید تحت لوای قانون همهچیز دنبال شود، حتی اگر یکی مورد ردصلاحیت غیرقانونی باشد باید جلوی آن ایستاد تا مردم یک جا‌هایی ببینند که راجع به موضوعات غیرقانونی دارد اتفاق میافتد.
مجری: چند دقیق‌های بیشتر به پایان وقت مناظره نمانده است؛ آقای ا... کرم اگر جمعبندی دارید، بفرمایید.
ا... کرم: البته من، چون شروع کردم، نباید تمام کنم. میخواهم بگویم ا... کرم دوم خرداد، همان ا... کرم قبل از جنگ هست، همان ا... کرم دوران جنگ هست و همان بچه شوش تهران است که با تنگدستی بزرگ شد و دانشگاه رفت. آقایان فکر میکنند، الان دانشگاه رفتم، خیر، من قبل از انقلاب مهندسی مکانیک تحصیل میکردم. ا... کرم دانشگاهی بعد از جنگ به دانشگاه برگشت. زمان دوم خرداد، من استاد دانشگاه بودم و تدریس میکردم. من آدمی نبودم که به قول ایشان شعبان بیمخ باشم....
طباطبایی: من این حرف را نزدم.
ا... کرم: آقای طباطبایی در لفافه گفت «جلسه بههم میزدم» عیبی ندارد.
طباطبایی: حرف در دهان من نگذارید.
ا... کرم: هرچه به من میگویید در لفافه میگویید، اما عیبی ندارد، ولی بگذارید بنده با همین انصاف خودم حرکت کنم. برای جمعبندی به چند نکته برای بالا بردن مشارکت میخواهم اشاره کنم. اولین و مهمترین مسأله در بحث جامعهپذیری سیاسی مفهوم «بازتولید ارزشها» است؛ ارزش‌هایی که مردم قبول کردند یا در ساختار ایدئولوژیک ما هست. برای بالا بردن مشارکت ما نیازمند به تولید ارزش‌های جدید هستیم. این کار را احزاب باید میکردند، اما احزاب ما کار آکادمیک نکردند و رانتخوار هستند. نکته دوم آنکه احزاب باید روی بحث توسعه سیاسی و کارکرد مطبوعات کار کنند. این موضوع باید در چارچوب منافع ملی باشد نه منافع فردی، چون عامل کاهش مشارکت میشود. ساختار نخبهگرای حزبی باید به تودهگرای واقعی میل کند. نمیخواهم پوپولیسم را مطرح کنم. احزاب باید بین مردم زندگی کنند نه اینکه خودشان در کاخ باشند مردم کف خیابان گرسنه باشند. موضوع آخر نیز رای دادن است. وقتی کسی مسئولیت سیاسی قبول کرد پس یک فعال مشارکت سیاسی است، چون حزب و ساختار درست کرده و افراد را دعوت میکند و به نقد موضوعات میپردازد، مسئولیت آن را میپذیرد و پاسخگوست. این بالاتر از رای دادن است. یک عنصر مهم در مشارکت سیاسی، پذیرش مسئولیت سیاسی و پاسخگو بودن است. گرفتن مسئولیت بدون پاسخگو بودن و بدون شفافیت داشتن قابل قبول نیست، چون پاسخگویی و شفافیت پایه مشارکت سیاسی است که اگر نباشد یعنی دیکتاتوری.