تولید و اکران، مقدم برجشنواره!

این جشنواره امسال پس از چند سال فترت به‌دلیل همه‌گیری کرونا، به‌صورت حضوری برگزار شد و این توقع را در میان دوستداران سینما ایجاد کرد که رویدادی باشکوه همچون گذشته داشته باشد. شاید همین توقع بالا و البته تولیدات کم در حوزه سینمای کودک‌ونوجوان باعث شده تا این جشنواره همچون گذشته جلوه نداشته باشد. با وجود این نمی‌توان از برخی دستاوردهای این دوره از جشنواره گذشت که در همین خصوص گفته‌های مجید زین‌العابدین، دبیر سی‌وپنجمین جشنواره فیلم کودک‌ونوجوان را مرور می‌کنیم.

اگر اجازه دهید اولین سؤال را با تمرکز بر شعار بامسمای جشنواره یعنی «بچه‌ها به سمت قله‌ها» شروع می‌کنم که بار مسئولیت سنگینی را برای شما ایجاد می‌کند. چرا این شعار را برای جشنواره انتخاب کردید؟ 
به‌هرحال باید بپذیریم که سینما، هنر متعالی و درعین‌حال جامعی است که علاوه بر وجوه هنری، تکنیکی و حرفه‌ای، از علوم انسانی و علوم تربیتی نیز الهام گرفته است. سینما کلید پیشرفت جامعه است. به‌همین‌نسبت سـینمای کودک‌ونوجوان می‌تواند راهنمای کودکان برای حرکت در مسیر پیشرفت باشد. شعار جشنواره امسـال هم با همین رسالت و نگرش، تنقیح و تهذیب یافت. به‌هرحال بچه‌ها کمال‌طلب، حقیقت‌جو و آرمان‌خواه هستند و میل صعود به قله‌ها را دارند. در حقیقت با انتخاب این شعار تلاش داریم تا میل به پیشرفت، آرمان‌گرایی و خودباوری در کودکان و نوجوانان تقویت شود. ما به بچه‌ها می‌گوییم امید ما به شماست. قله‌های عزت و پیشرفت را در همه زمینه‌ها فتح کنید. این شعار همچنین‌ به والدین می‌گوید که بچه‌های‌تان را آرمان‌گرا و کمال‌طلب تربیت کنید.

جشنواره چهار سال در فترت اجرای حضوری بود و انتظارات کیفی‌سازی بی‌شک در این جشنواره زیاد است. برای ارتقای جشنواره به‌ویژه در بحث کیفی‌سازی چه کردید؟
همان‌طور که می‌دانید جشنواره سی‌وپنجم از ابتدای مردادماه دور جدید فعالیت خود را آغاز کرد. بی‌شک ما نیازمند زمان بیشتری برای برنامه‌ریزی بودیم اما در زمان کم، هم آنچه که آدم خودش می‌خواهد به آن دست پیدا نمی‌کند و هم دیگرانی که می‌بینند و انتظار دارند. با وجود این زمان کوتاه، ستاد را از حیث ساختاری نسبت به گذشته چابک‌تر کردیم. چابک‌سازی ستاد یکی از ضرورت‌های پیش‌روی جشنواره بود وسعی کردیم از حیث مسئولیت‌ها این کار را آغاز کنیم و با استفاده از ظرفیت‌های بومی و میزبانی اصفهان، تفویض وظیفه کنیم. همچنین فکر کردیم جشنواره باید شأن و منزلت خود را هم در بخش ملی و هم در بخش بین‌المللی حفظ کند و برای این شأن هم برنامه‌ریزی کردیم. ابتدا نظر این بود که دو بخش ملی و بین‌المللی یکی شود اما با این کار حق سینمای کودک ادا نمی‌شد و تاکید کردیم که این دو بخش را جداگانه برگزار کنیم که استقبال فیلمسازان هم در هر دو  بخش خوب بود لذا مهلت پذیرش آثار را تمدید نکردیم. در نهایت تصمیم گرفتیم دو بخش ملی و بین‌المللی را در بخش فیلم‌های بلند داستانی و پویانمایی برگزار کنیم.
 
صحبت از بخش بین‌الملل کردید، استقبال مخاطب  چطور بود. چقدر به اهداف‌تان در بخش  بین‌المللی رسیدید؟
قبل از پاسخ به این سؤال باید بگویم که جشنواره فیلم‌های کودکان‌ونوجوانان از معتبرترین جشنواره‌های بین‌المللی است و در رده A قرار دارد لذا فیلمسازان بین‌المللی علاقه‌مند به حضور در این جشنواره هستند اما موضوعی که در این دوره مطرح بود بحث ایران‌هراسی و تحریم‌ها بود. جالب است بدانید برخی فیلمسازان را در کشور خودشان تهدید می‌کردند که اگر به ایران بروید امنیت جانی شما را تضمین نمی‌کنیم. آنها به‌دنبال قطع دیپلماسی عمومی ایران با دنیا بودند اما فیلمسازان به این ایران‌هراسی‌ها توجه نکردند و بعد از فراخوان درخواست ۲۰۰ فیلمساز از ۴۰ کشور را دریافت کردیم و جالب‌تر آن‌که ما هیچ فیلم انصرافی در این جشنواره نداشتیم که نشان داد فرهنگ و هنر ایران‌زمین و دیپلماسی فرهنگی ما در ضمیر هنرمندان آزاده دنیا احترام خاص خود را دارد.

یکی از اقدامات هر جشنواره‌ای در راستای عدالت فرهنگی توجه به تنوع بومی و جغرافیایی است. در‌این‌خصوص جشنواره چه برنامه‌هایی  مد نظر داشت؟
بله، در این جشنواره به تنوع جغرافیایی و بومی تاکید شد و مطمئنا همان‌طور که خودتان هم شاهد بودید، در بخش ملی تنوع فراوان بومی و جغرافیایی داشتیم. از ۳۵۹فیلم متقاضی در بخش بلند داستانی(شامل فیلم‌های ویدئویی، تله‌فیلم و سـینمایی) آثاری از آذربایجان شرقی و غربی، البرز، یزد، قم، گیلان و اصفهان حاضر هستند. فیلمسازان با تنوع بومی فراوان و با فرهنگ‌ها و آداب مختلف در جشنواره شرکت کرد‌ه‌اند.
 
بخش خصوصی نشان داده است که حامی خوبی برای تولیدات فرهنگی است. آیا در این جشنواره از ظرفیت این بخش بهره گرفتید؟
بله، بخش خصوصی در حوزه تولید آثار حضور پررنگ داشت. ۷۲درصد از فیلم‌هایی که در بخش رقابت ملی هستند، از بخش خصوصی آمده‌اند و تنها ۲۸ درصد فیلم‌ها از حمایت نهادهای مختلف دولتی بهره برده‌اند.
 
جشنواره امسال با یک ویژه‌برنامه خاص به نام «زنگ سینما» همراه بودید. کمی درباره زنگ سینما هم توضیح دهید.
موضوع زنگ سینما همواره از دغدغه‌های اصلی سینماگران، بچه‌ها و ما بوده است، بنابراین در آخرین جلسه شورای عالی سینما که چندی پیش برگزار شد، مصوب شد که زنگ سینما برای مدارس از امسال راه‌اندازی شود، منتها دوستان ما در وزارت آموزش‌وپرورش ملاحظاتی درباره چگونگی اجرای آن داشتند که قرار شد سازوکار این موضوع بررسی و تصویب شود. وزیر‌ارشاد به‌جد پیگیر این ماجرا بود و قرار شد دوستان سازمان سینمایی کمک کنند تا این سازوکار مدون شود. پیشنهاد شده هم فیلم‌های خارجی و هم ایرانی متناسب با کودکان‌ونوجوانان به نمایش دربیاید. امیدواریم این تصمیم هم در حوزه اکران و هم به چرخه اقتصاد سینمای کودک کمک کند.
 
از قرائن پیداست که تولیدات کودک‌ونوجوان بسیار اندک است. به نظر شما آیا بهتر نبود به‌جای صرف هزینه برای برگزاری جشنواره، سرمایه‌گذاری بیشتر در جهت تولید فیلم کودک داشته باشیم یا جشنواره را دوسالانه کنیم تا تعداد فیلم‌های تولیدی کیفی بیشتر باشد؟
تعداد تولید ما عدد قابل‌اعتنایی نیست و سال‌هاست در حوزه تولید فیلم کودک‌ونوجوان دچار اختلال شدیم. گاهی اوقات مقدورات ما کم است به‌خاطر همین عدد تولیدی گاهی به ۷ ــ‌۶ فیلم می‌رسد اما در جواب سؤال شما باید بگویم که ما با دو نگاه روبه‌روییم؛ بعضی کارشناسان معتقدند جشنواره باید سالانه برگزار شود و برخی هم نسبت به برگزاری هرساله انتقاد دارند. با توجه به گفت‌وشنودی که با دوستان کارشناس در این چندماه به شکل مکرر داشتیم از این‌که در تولید آثار سینمایی کودک‌ونوجوان رویکردی کمی‌گرا داشته باشیم، پرهیز کردیم. حتی برخی دوستان اصرار داشتند یک یا دو اثر را در ماه‌های اخیر منتهی به جشنواره برسانند اما چون می‌خواستیم کار بادوام و موثری انجام دهیم، تعجیل نکردیم و فکر کردیم دیر نمی‌شود. جشنواره محل تجلی حضور سینماگران و محل بالندگی سینمای کودک‌ونوجوان است و ما جشنواره را به این منظور برگزار نمی‌کنیم که تاثیری در جریان سینمای ایران نداشته باشد. جشنواره مامن بروز و ظهور استعدادهاست و برگزار نکردن جشنواره اجحاف در حق سینماگرانی است که دوست دارند آثارشان دیده شود. اگر یک ضلع سینمای کودک‌ونوجوان تولید، ضلع دوم اکران و ضلع سوم مخاطب است، حتما باید جایی برای محل بروز و عرضه وجود داشته باشد.
 
آیا وقت آن نشده که یک نقشه‌راهی برای فیلم کودک و نوجوان طراحی شود؟
با گفت‌وگوهایی که با سازمان سینمایی شده، قرار است از سینمای کودک‌ونوجوان در حوزه تولید و اکران حمایت شود. امیدواریم بعد از جشنواره بتوانیم نقشه‌راه آن را ترسیم کنیم و برای سال‌های آینده جشنواره بهتری داشته باشیم. ما از اقدام هیجانی در حمایت از تولید هم پرهیز می‌کنیم. برخی می‌گفتند در همین چند ماه چند فیلم کودک تولید کن اما من می‌گفتم ما برای اکران فیلم می‌خواهیم نه برای جشنواره. ما جشنواره برگزار می‌کنیم که برازندگی سینمای کودک‌ونوجوان را نشان بدهیم نه این‌که فقط چند فیلم برای برگزاری جشنواره تولید کنیم. پس تعجیل نکردیم، سعی کردیم افکارمان ته‌نشین شود. سال‌های آینده را هم پیش‌رو داریم و باید برای آن برنامه‌ریزی کنیم. باید بپذیریم تا زمانی که اکران رونق پیدا نکند، تولید راه نمی‌افتد. در حوزه اکران باید سازوکار حمایتی داشته باشیم. چون تولید بدون اکران معنایی ندارد. وظیفه ما این است که از این سینما حمایت کنیم. علاوه‌بر حمایت در تولید داریم به حمایت در اکران می‌اندیشیم. نمی‌توانیم سینمای آموزنده کودک‌ونوجوان داشته باشیم که به فکر فروش نباشد و از آن حمایت هم نکنیم. باید به این سینما کمک کرد تا پا بگیرد و روی پای خودش بایستد. شاید نیاز باشد تسهیلاتی را برای فیلم‌های کودک‌ونوجوان در حوزه اکران فراهم کنیم و شاید در حوزه تولید نیازمند مشارکت باشیم. بنابراین، نیاز به سازوکاری داریم که سازمان سینمایی نقشه راهبردی را تدوین کند و امیدواریم بعد از جشنواره جلسات آن برگزار شود، نقشه‌راه اکران و تولید را تصویب کنیم و سازوکار اجرایی آن را برای سال آینده بدانیم. شاید هر مدیری این مسئولیت سنگین را با توجه وقت کوتاهی که نسبت به دو جشنواره فیلم کودک‌ونوجوان و فجر در اختیار دارد، نپذیرد.