اثرات مخرب سرزنش در روابط بین زوجین

در واقع یکی از اموری که به صفا و صمیمیت لطمه می‌زند نیش زدن‌ها و زخم زبان‌هاست. منظور از نیش زدن و زخم زبان آن است که در برابر خطا و اشتباه با کلمات رکیک طرف مقابل را مورد عتاب قرار دهند و مثلاً بگویند تو بی ‌عرضه‌ای یا عقل نداری و... در چنین شرایطی صمیمیت خدشه‌دار می‌شود و تبدیل به کینه و دلخوری می‌گردد و حال آن که در صورت اشتباه با کمال خوشرویی می‌توان طرف را با زبان خوش متنبه نمود. در این صورت تأثیر آن بیشتر و برای جلوگیری از خطاهای بعدی نتیجه بهتری خواهد داشت. ایرادگیری، سرزنش، ملامت و عیب‌جویی پیکره صمیمیت را متلاشی می‌سازد و صفا را از خانه می‌زداید.

در زندگی زناشویی مانند جریانات دیگر خطا وجود دارد و همچنین همه افراد در همه ابعاد از کمال و خصوصیات مطلوب برخوردار نمی‌باشند. داشتن عیوب و امور منفی جزء ذات زندگی است که در برخی بیشتر و در برخی کمتر است. افشای خطاها و ارایه عیوب همسر از اموری است که زندگی را تلخ می‌کند و تعامل خانوادگی را مواجه با مشکل می‌سازد. بسیاری از خطاها را بایستی نادیده گرفت و در مواردی که نیاز به تذکر می‌باشد باید با ادبیات محترمانه اقدام گردد. تحقیر کردن همسر به هر صورت چه از طریق طعنه و سرزنش و چه به صورت‌های دیگر عاطفه و محبت را کم می‌کند. بسیاری از شوهرها نکات منفی که در همسرشان وجود دارد را بزرگ می‌کنند و به صورت چهره به چهره و یا در حضور جمع بازگو می‌کنند و گاه برعکس زن چنین کاری را انجام می‌دهد و شوهرش را به صور مختلف تحقیر می‌کند. تحقیر چه از طرف زن و چه از طرف مرد آفت صفا و صمیمیت است و انجام آن پایه‌های خانواده را متزلزل می‌سازد. مطالعات نشان می‌دهند که زوج‌های ناسازگار بیشتر از زوج‌های سازگار به سرزنش کردن دیگران و تفکر منفی متوسل می‌شوند.

گاتمن(1994) چهار‌ مقوله را برای الگوهای منفی ارتباطی بیان می‌کند که می‌توان گفت برخی از آن‌ها به عنوان عوامل سازنده سرزنش به حساب می‌آیند‌. این الگوهای منفی عبارتند از:

انتقاد در مقابل شکایت

گاهی اوقات زوج‌ها به جای بیان مناسب احساس نارضایتی خود‌، به انتقاد سرزنش‌آمیز از یکدیگر می‌پردازند.

تحقیر

تحقیر‌کننده به صورت عمدی و از روی قصد به همسر خود آسیب و ضربه‌ی روحی وارد می‌کند‌. توهین و فحاشی‌، عنادورزی‌، مسخره کردن‌، حرکات بدنی تحقیر‌آمیز و ادا و اطوار و...

دفاعی رفتار کردن

در این حالت‌، هر دو نفر مسؤلیت خود را نادیده گرفته و خود را تبرئه می‌کنند‌. همچنین ممکن است از روش‌هایی مثل شکایت دوطرفه استفاده کنند‌.

عدم همکاری

قهر کردن نوعی حالت تحقیر را در طرف مقابل ایجاد می‌کند‌. این حالت به این دلیل ایجاد می‌شود که فرد احساس می‌کند به او بی‌اعتنایی می‌شود‌.

در مجموع به طور فهرست‌وار مهم‌ترین پیامدهای نامطلوب سرزنش در روابط زوجین عبارتند:

1-ایجاد نارضایتی در بین زوجین

2- بالا بردن مقاومت در نزد زوج سرزنشگر به منظور پذیرش نقش‌ها

3- فرافکنی مسؤلیت‌، رفتار و افکار در نزد زوج سرزنشگر

4- بالا رفتن تمایل به مظلوم نمایی و کاهش جسارت در برخوردها برای زوج سرزنش شونده

5- لطمه خوردن به عزت نفس زوج سرزنش شونده

6- حاکم شدن روحیه بدبینی بر فضای خانواده

7- تنفر و بیزاری زوجین از یکدیگر

8- گوشه‌گیری و عدم ارتباط کامل زوجین با یکدیگر

9- از بین بردن حس اعتماد به نفس در زوجین و به طور عکس افزایش حس خود‌کمتر‌بینی‌.

در پایان به منظور حل و یا کاهش ویژگی سرزنش و عیب جویی در محیط خانواده و در بین زوجین با توجه به مطالعات انجام شده به ارائه راهکارها و تکنیک‌هایی که در این خصوص پیشنهاد شده است می‌پردازیم‌. برای این منظور از شفافیت‌، رک گویی و نقد مثبت به عنوان جایگزین خلق ناپسند سرزنش و خرده‌گیری ما بین زوجین به عنوان استراتژی کلی نام برده می‌شود‌. صریح بودن و بی‌پرده‌گویی یعنی صحبت کردن درباره‌ی خود یا فردی دیگر البته با رعایت آداب اخلاقی و معاشرتی‌. از این رو رک‌گویی به عنوان یک عامل بسیار مهم هم به ایجاد رابطه‌ای سالم و هم به ایجاد سلامت روا‌نی به طور کلی کمک می‌کند‌. البته بایستی توجه داشت که افراط و از حد و مرز گذشتن این عمل نیز می‌تواند صدمات سوئی به روابط زوجین وارد کند‌.

برجسته کردن قابلیت‌ها و منابع

چیزهایی که در نگاه اول نقص و کاستی محسوب می‌شود را در چارچوبی جدید قرار دهیم و از آن‌ها به عنوان عناصر و سرمایه‌های مثبت استفاده کنیم‌.

تحسین کردن

بر نقاط مثبت  تأکید نمائیم و در عین حال از نقاط منفی چشم پوشی کنیم و همچنین در تعامل با آن‌ها صداقتی همراه با تعهد داشته باشیم‌.

تغییر دیدگاه

فرآیندی است که به وسیله‌ی آن به جنبه‌های دیگری از پدیده‌ای که قبلاً منفی به نظر می‌رسید نگریسته می‌شود از طریق دوباره چارچوب دهی همسران قادر می‌شوند معنای جدیدی را که برای تغییر ضروری‌تر است انتخاب کنند‌.

بد صحبت کردن را کنار بگذارید

با تحقیر، توهین و کنایه شخصیت همسرتان حمله نکنید. کسی که مورد حمله قرار گرفته باشد تمام انرژی خود را صرف دفاع از خود می‌کند در این صورت همسرتان به خواسته‌ها و احساسات شما توجه نمی‌کند و تنها دغدغه او بازسازی شخصیتش است که شما تخریب کرده‌اید. خواسته‌هایتان را واضح و شفاف بیان کنید. در هنگام عصبانیت قبل از صحبت کردن، احساسات همسرتان را در نظر بگیرید و تمرین کنید کنایه و توهین را از رابطه خود حذف کنید.

بپذیرید که کامل نیستید

هیچکس کامل نیست. با همان دقتی که عیب‌های همسرتان را می بینید و به او گوشزد می‌کنید، به رفتار خود دقت کنید. ببینید در چه مواردی عجولانه و به دور از انصاف رفتار می‌کنید. چه انتظارات غیرواقع بینانه‌ای از همسرتان دارید. از دید همسرتان به خود نگاه کنید و ببینید چه مواردی را لازم است برای بهتر شدن رابطه‌تان تغییر دهید.