پرده‌خوانی سینمای جنگ به شکل یک مستند

از خود مستندهای روایت فتح که به قلم، تلاش و روایت شهید آوینی روی آنتن رفت و در نهایت فیض شهادت را هم به او تقدیم کرد تا مستندهایی که از زوایای دیگری همچون خانواده یا شخصیت شهدا به جنگ نگاه کرده است.

سینمای دفاع‌ مقدس هم در تمام این سال‌ها مسیر خود را طی کرده تا درست مثل انقلاب و دوران دفاع مقدس، قد بکشد و حرفی برای گفتن داشته باشد. مجموعه مستند پرده‌خوانی سینمای جنگ، ترکیبی از این دو حوزه است که تلاش خود را بر روایت سیری گذاشته که این ژانر سینمایی در طول همه این سال‌ها طی کرده است. چیزی که شاید در مستندهایی که تاکنون تولید شده و روی آنتن رفته، کمتر اتفاق افتاده یا این‌طور جامع به آن پرداخته نشده بود.

آریان عطارپور، کارگردان و تهیه کننده مستند پرده‌خوانی سینمای جنگ است که بعد از تجربه ساخت مستندهای مختلف، حالا سراغ سینمای دفاع‌مقدس رفته تا روایتی از شکل‌گیری این سینما به مخاطب ارائه کند. عطارپور همراه فرزاد خشنودان کار نویسندگی و پژوهشگری این مجموعه مستند را جلو برده و تلاش کرده از زاویه تازه‌ای به سینمای دفاع‌مقدس نگاه کند. او در گفت‌وگوی خود با جام‌جم تاکید می‌کند تیم تولید مستند تلاش کرده ابتدا بررسی‌های لازم را انجام دهد و به یک خط روایی برسد و بعد سراغ مصاحبه با افراد برود. عطارپور همچنین عنوان می‌کند تمرکز این مستند بر سیر تطور قهرمانان سینمای جنگ و دفاع‌مقدس است و تلاش کرده یک زاویه تازه در بررسی سینمای دفاع‌مقدس باز کند. در گزارش پیش رو، صحبت‌های این تهیه‌کننده و کارگردان را در گفت‌وگو با جام‌جم می‌خوانید. 

آریان عطارپور، کارگردان و تهیه کننده مستند پرده‌خوانی سینمای جنگ، ظهور سینمای جنگ را شبیه یک معجزه می‌داند که حتی تا یک سال قبلش، هیچ خبری از آن نبود. او درخصوص جزئیات این مجموعه مستند و هدفی که از تولید آن داشته به جام‌جم می‌گوید: این مستند، یک مجموعه چهار قسمتی با عنوان پرده‌خوانی سینمای جنگ است و طرح اولیه آن با هدف بررسی و مطالعه سیر تطور قهرمانان سینمای جنگ و دفاع‌مقدس در ۴۰سال اول بعد از جنگ بود. همین که گفتم سینمای جنگ و دفاع مقدس، پرسش برانگیز است که زیرژانر سینمایی که با عنوان دفاع‌مقدس می‌شناسیم، خصوصیات ژنریک، مکانی، زمانی و بومی خاصی دارد که آن را با دیگر فیلم‌ها متفاوت می‌کند. در واقع هر فیلمی، زیرمجموعه سینمای جنگ است اما لزوما هر فیلم جنگی ایرانی که حتی ممکن است درباره جنگ ایران و عراق باشد هم لزوما آثار دفاع مقدسی یا زیرژانر این بخش نیست. ما مروری بر دوران شکل‌گیری این سینما داشتیم. 

وی با اشاره به نحوه شکل گرفتن سینمای دفاع مقدس، بیان می‌کند: سینمای دفاع‌مقدس تقریبا از هیچ به وجود آمد و سال‌های ملتهب اول انقلاب، بستر مناسبی شد تا این سینما درست شود. در واقع از این جهت شبیه معجزه بود که شاید تا چند سال قبلش، خبری از آن نبود. یعنی هیچ‌کدام از ویژگی‌های بصری که در دفاع‌مقدس وجود دارد را مثلا در سال‌های ۵۷ یا ۵۸ نمی‌بینیم. قسمت اول مجموعه پرده‌خوانی سینمای جنگ به دوران ظهور و ثبوت سینمای دفاع‌مقدس می‌پردازد که سال‌های ۵۹ تا ۶۷ بوده. در واقع این قسمت، سینمای دفاع‌مقدس را در دوران خود جنگ مورد بررسی قرار می‌دهد. قسمت دوم درباره دوران طلایی دفاع‌مقدس و جنگ است و دو قسمت بعد هم بیشتر به سینمای اواخل دهه۷۰ و دهه۸۰ و درنهایت دهه۹۰ می‌پردازد.

نحوه انتخاب کارشناسان 

عطارپور در خصوص نحوه انتخاب افراد برای حضور در قسمت‌های مختلف این مستند هم تاکید می‌کند: بیشتر بر این اساس افراد را انتخاب کردیم که به موضوع موردبحث مسلط باشند و تلاش کردیم یک ترتیب‌بندی مناسب از کارگردان‌ها و منتقدانی داشته باشیم که تحلیلی به این حوزه نگاه می‌کنند. سراغ این افراد رفتیم و در ضبط مصاحبه‌ها شرایط تولیدی و امکان‌مان برای رفتن به سراغ‌شان را هم در نظر گرفتیم. در عین حال تلاش کردیم قبل از این‌که نزد اشخاص برویم، پژوهش روی موضوع داشته باشیم و خط روایی را درآوریم. در مرحله بعد، ناگفته‌ها را از زبان اساتیدی بشنویم که یا بخشی از این مسیر بوده‌اند یا پژوهشی در این خصوص انجام داده‌اند. 

تازگی یک مجموعه مستند 

آریان عطارپور، کارگردان و تهیه کننده مستند پرده‌خوانی سینمای جنگ درخصوص تازه بودن مجموعه مستند پرده‌خوانی سینمای جنگ و پرداختن به ژانر دفاع‌مقدس با رویکردی تازه، این‌طور می‌گوید: به‌نظرم این برنامه را می‌توان مرجعی برای سینمای دفاع‌مقدس دانست. در این کار بیشتر سیر تغییرات درونی این سینما را با نگاهی به تحولات اجتماعی که در این ۴۰ سال بوده، بررسی کردیم. نگاه‌مان تحلیلی بوده و این‌که تغییرات اجتماعی چه تأثیری روی پردازش قهرمانان فیلم‌های جنگی داشته است. شاید بتوان گفت از این منظر این مستند تازگی دارد که تمرکز خود را روی مسأله تازه‌ای گذاشته است. 

وی ادامه می‌دهد: البته کار‌های خوب دیگری هم ساخته شده که خیلی‌های‌شان مربوط به تولید و تجربه فیلمسازان و بازیگران و دوران ساخت بوده و توانسته زوایای دیگری را به نمایش بگذارد اما مستند پرده‌خوانی سینمای جنگ توجه خود را بر زاویه تازه‌ای قرار داده است. قسمت اول این برنامه روی آنتن رفته و قرار است چهار هفته هر پنجشنبه ساعت۲۲ از شبکه افق پخش شود. نخستین قسمت پرده‌خوانی سینمای دفاع مقدس، مروری بر تاریخچه شکل‌گیری سینمای دفاع‌مقدس داشته و در ادامه قرار است به مرور آثار شاخص سینمای ایران با موضوع جنگ بپردازد و در هر قسمت، یکی از مباحث و موضوعات اصلی، محور بحث قرار گیرد. تحول سیر قهرمانان فیلم‌ها، زنان و اقوام ایرانی ازجمله موضوعات مورد توجه در این مجموعه مستند است.