حکمرانی فرهنگی که از اصلی‌ترین حوزه‌های حاکمیتی هر کشوری است، جای انکار ندارد، هر چند باید قواعد صحیح این حکمرانی ملاحظه شود و سبب از بین رفتن سلایق مختلف در عرصه فرهنگ نشود و دغدغه‌های جامعه هنری نجیب ما توسط مسئولان درک شود. شبکه نمایش خانگی که چند‌سالی هست با اقبال سرمایه‌گذاران از سویی و مردم از سوی دیگر مواجه است، محلی برای گفت‌وگوهای انتقادی شده و حالا با مصوبه اخیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، این رویکرد جدی‌تر هم شده است.
ماموریت و وظیفه، نظارت بر محصولات صوتی و تصویری فراگیر، براساس مبانی قانون اساسی و نظریه تفسیری شورای نگهبان و تأکید مقام معظم رهبری از چند سال پیش برعهده صداوسیما گذاشته شده و صداوسیما هم براساس اختیارات قانونی که به تصریح در اساسنامه‌اش آمده، برای انجام تکالیفش، مجموعه ساترا را تاسیس کرد. در سال۹۸ آیت‌الله رئیسی که رئیس وقت قوه قضاییه بود، در بخشنامه‌ای اعلام کرد، هرگونه فعالیت در زمینه صوت و تصویر فراگیر صرفا درصورت اخذ مجوز از صداوسیما مجاز است. اما حسن روحانی که در آن زمان رئیس‌جمهور بود، طی نامه‌ای در پاسخ به این بخشنامه نوشت: «احتراما؛ اینگونه امور مرتبط به شورای‌عالی فضای مجازی است.» و عملا این قانون، معطل ماند.
اما بنا بر ماده واحده اخیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، این وظیفه قانونی، رسمیت پیدا کرد و قوام بخشیده شد. طبق این مصوبه، تفکیک وظایف و اتحاد و انسجام بین صداوسیما، وزارت ارشاد و شورای‌عالی فضای مجازی مدنظر قرار گرفته است و با محوریت صداوسیما و حضور نمایندگان وزارت ارشاد، محصولات تولیدی، سامان نظارتی پیدا خواهند کرد.
حق مردم
سعید مقیسه، رئیس ساترا، در همین زمینه در برنامه تلویزیونی به اقسام حقوق عامه اشاره کرد و گفت: «مردم حق دارند محتوای سالم تقاضا کنند، حق دارند خواستار رعایت رده‌بندی سنی در محتوای ارائه‌شده در رسانه‌ها باشند، حق دارند حفظ حریم خصوصی خود را مطالبه کنند که احقاق این موارد با روش‌های مختلف جزو وظایف نهاد تنظیم‌گر است.»
توجه به سابقه شبکه نمایش خانگی، ضرورت این مسئله را دو‌چندان می‌کند.
عدم‌نظارت مضمونی:
1. دروغ‌های تاریخی واضح: «شهرزاد» و روایت زندگی مرفه مردم در دهه۲۰ و خانه‌های مجلل و ماشین‌های آنچنانی. درحالی‌که اوضاع اسفناک زندگی مردم به‌گونه‌ای بوده که به‌گفته ثریا اسفندیاری، همسر دوم محمدرضا پهلوی، در سال پایانی دهه20 در محلات تهران، مردها و زن‌ها و بچه‌های فلج و ناقص‌العضو نیمه‌عریان در جست‌وجوی یک تکه نان خشک، سرگردان بودند.
2. نمایش بی‌حد و حساب زندگی‌های لاکچری و مانور ماشین و خانه‌های لوکس که شاید یک‌دهم درصد مردم هم این‌چنین زندگی نمی‌کنند. سریال‌های «دل»، «مانکن»، «ممنوعه»، «عاشقانه»، «هیولا»، «نهنگ آبی»، «رقص روی شیشه» و «کرگدن» شاید افراطی‌ترین نوع این نمایش بود که اعتراضاتی را هم به‌دنبال داشت.
۳. از ترویج خیانت تا فساد اخلاقی از نکاتی است که باعث اعتراض بسیاری از خانواده‌ها به برخی سریال‌های شبکه خانگی می‌شد. همچنین نمایش بی‌عفتی زنان و مردان در این سریال‌ها به‌گونه‌ای که دیگر واحد تماشاگر این سریال‌ها، خانواده نبود.
یکی از این سریال‌ها که در زمان توزیع با واکنش‌های تندی از سوی خانواده‌ها مواجه شد، «ممنوعه» بود. در اوایل قسمت یکم این سریال، چند دختر و پسر جوان را می‌بینیم که در ویلایی در شمال کشور مشغول بازی هستند؛ ورق‌های بازی بین افراد پخش می‌شود و حاکم باید حکم کند که برای هرکس چه اتفاقی بیفتد، در این بخش حاکم که پسری از اعضای گروه است، حکم می‌کند که عمل غیراخلاقی صورت بگیرد.
«مانکن»، «نهنگ آبی»، «کرگدن»، «شهرزاد» و... نمونه‌های دیگری از این نمایش‌های وقیح است که در مواردی با چاشنی خشونت‌های عجیب و غریب، آش را شورتر کرده است.
ابتذال در شبکه نمایش خانگی
زهره سادات لاجوردی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس درخصوص رها‌بودن نظارت روی شبکه نمایش خانگی در این زمینه می‌گوید: برخی موارد بی‌بندوباری اخلاقی یا ابتذال مضامین در برخی فیلم‌های ارائه‌شده در پلتفرم‌های نمایش خانگی چیزی کم از فیلم‌های ماهواره ندارد.
با وجود این و در کمال ناباوری، عده‌ای از سینماگران با انتشار یک استوری مشترک نوشتند: «پایان نمایش خانگی با چراغ سبز رئیس دولت، نمایش خانگی هم دست صداوسیما افتاد و این یعنی سونامی ممنوع‌الکاری هنرمندان و پایان سرگرمی‌های مردم.» آیا سر‌و‌سامان‌دادن به فضای مسموم و پر از ناهنجاری شبکه خانگی، سونامی است؟!
این چه استدلالی است که هرگونه نظارت و مجوز‌دهی را که لازمه هرگونه حکمرانی است، اینگونه تلقی می‌کنیم و اراده اصلاح دولت را تضعیف می‌کنیم؟!
آیا این خیانت به فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی‌مان نیست؟!
در اغتشاشات اخیر به عیان دیدیم، فضای یله و رهای مجازی و بی‌ضابطه‌بودن فعالیت سلبریتی‌ها و عدم‌نظارت بر این زمین بازی جنگ روایت‌ها، چه آسیب‌های اقتصادی و فرهنگی که به ما نزد!!
امید است با نجابت جامعه هنری از سویی و درک مسائل هنرمندان از سوی دولت و صداوسیما، گام خوبی در جهت سامان شبکه نمایش خانگی رقم بخورد.
صداوسیما باید تمام تلاش خود را بگذارد تا یک نفر مخاطب هم از شبکه نمایش خانگی را از دست ندهد و این مستلزم درک ماهیت حکمرانی فرهنگی از سویی و نزدیک‌شدن به دغدغه‌های هنرمندان باغیرت کشورمان است.
اتحادی که به نفع مردم است
رئیس سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر درباره مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی گفت: این مصوبه اعلام اتحادی است به نفع مردم که به‌منظور اتحاد و هم‌افزایی بیشتر است و آنچه دیده می‌شود نتیجه کار مشترکی است بین صداوسیما و وزارت ارشاد. به گزارش همشهری، سعید مقیسه، رئیس ساترا درباره مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تحت عنوان ماده واحده تعیین الزامات ساماندهی حوزه صوت و تصویر فراگیر، گفت: این مصوبه در ادامه ماموریت‌ها و شرح وظایف قبلی سازمان صداوسیما و وزارت ارشاد بوده. برنامه‌ریزی کلان برای رسانه‌های کشور جزو وظایف شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است. وی افزود: این مصوبه یک مقومی بود برای شرح وظایف قبلی رسانه ملی و وزارت ارشاد. هر نهاد تنظیم‌گر دارای 3 ماموریت اصلی است که عبارتند از: پیگیری حقوق مردم که در رسانه به‌عنوان مخاطب و در فضای مجازی با نام کاربر شناخته می‌شوند، پیگیری حقوق فعالان صنعت، ذینفعان و تولیدکنندگان کسب‌وکار و درنهایت پیگیری منافع ملی و حاکمیتی. وی افزود: تصویب ماده واحده تعیین الزامات ساماندهی حوزه صوت‌‌‌وتصویر فراگیر در راستای مسئولیت نظام و حاکمیت و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به انجام رسیده. طبق این مصوبه، تفکیک وظایف و اتحاد و انسجام بین صداوسیما، وزارت ارشاد و شورای‌عالی فضای مجازی مدنظر قرار گرفته است. به‌عنوان نمونه پیش از این وظیفه صدور مجوز برای انتشار کتاب برعهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود؛ زمانی که این کتاب تبدیل به نسخه صوتی می‌شد، در حوزه صوت و تصویر فراگیر قرار می‌گرفت که در محدوده ماموریتی صداوسیما و ساترا بود. در این شرایط کسب‌وکارها با 2 نهاد درگیر بودند که به‌منظور حمایت و تسهیل تمامی مراحل از ابتدا تا انتها مواردی که صدور مجوز سنتی برعهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، مجددا بر عهده وزارت ارشاد گذاشته شد. مقیسه با اشاره به نحوه اجرای ماموریت صداوسیما در این مصوبه گفت: دستورالعمل‌ها و ضوابط صدور مجوز در محدوده مورد توافق برای تنظیم‌گری صوت و تصویر فراگیر توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با توافق صداوسیما تنظیم می‌شود، اما وزارت ارشاد آن را اجرا خواهد کرد. تنظیم‌گری شبکه نمایش خانگی، برنامه‌های تلویزیونی، رسانه‌های کاربرمحور یا ناشر‌محور و نظارت بر اجرای قوانین پخش زنده برعهده صداوسیما‌ست و نمایندگانی از وزارت ارشاد در جلسات شورای مجوز تولید و انتشار ساترا حضور خواهند داشت. مقیسه تأکید کرد: مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی اعلام اتحادی بود به نفع مردم برای سالم‌سازی فضای مجازی و تسهیل و حمایت از کسب‌وکارها. این مصوبه به‌منظور اتحاد و هم‌افزایی بیشتر است و آنچه دیده می‌شود نتیجه کار مشترکی است بین صداوسیما و وزارت ارشاد./همشهری
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
