هشدار درباره نرخ باروری ۱.۵درصدی

درباره این که قانون جوانی جمعیت تا چه اندازه در بخش‌های دولتی و غیردولتی اجرا شده نیز برخی برآوردها از ۳۰‌درصد و برخی دیگر از ۳۵‌درصد نام می‌برند که این اجرای اندک دلایل متعددی دارد. یک علت این است که برخی آیین‌نامه‌ها در راستای اجرای این قانون هنوز مصوب نشده و در مواردی نیز که آیین‌نامه وجود دارد یا بودجه اختصاص یافته به آن ناقص بوده یا اصلا هیچ بودجه‌ای در اختیار متولیان گذاشته نشده است. قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اما یک قانون هفت ساله است که یک‌سال‌و‌نیم آن تقریبا به بطالت و بدون دستاورد گذشته. با این حال همه دستگاه‌هایی که در این قانون از آنها نام برده شده بیکار نبوده و وظایف‌شان را معطل نگذاشته‌اند از جمله سازمان ثبت احوال کشور که ما در گفت‌و‌گو با هاشم کارگر، رئیس این سازمان درباره کرده‌ها و آنچه هنوز باید بکنند، صحبت کردیم. البته برخی دستگاها نیز باید همکاری بیشتری با ثبت احوال داشته باشند تا ماموریت‌های این سازمان هرچه زودتر جامه عمل بپوشد.

قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در دو ماده و یک تبصره تکالیفی را برای سازمان ثبت احوال مشخص کرده است. طبق ماده ۲۵ این قانون، ثبت احوال مکلف به صدور شناسه ویژه برای مادران دارای سه فرزند و بیشتر است؟ این تکلیف قانونی را تا چه حد اجرایی کرده‌اید؟
سال ۱۳۹۳ مقام معظم رهبری سیاست‌های کلی جمعیت را ابلاغ کردند و طی آن سازمان ثبت احوال پیشنهاد تعیین روز ملی جمعیت را داد که در شورای فرهنگ عمومی به تصویب رسید که ۳۰ اردیبهشت به‌عنوان روز ملی جمعیت شناخته شد. یکی از مهم‌ترین کارهایی که جزو تکالیف سازمان ثبت احوال است توجه به جمعیت و اطلاعات و آمار مرتبط با آن و نوع خدماتی است که بتواند به دستگاه‌های متولی برای افزایش و ساماندهی جمعیت در کشور کمک کند. در قانون جوانی جمعیت هم همین‌طور است. در ماده ۲۵ تعریف شناسه مادرانه جزو تکالیف سازمان ثبت احوال قرار گرفت که این شناسه اکنون روی شماره‌های ملی و کارت‌های ملی این مادران قرار گرفته به طوری که مادران مشمول این قانون هرجا که قصد استفاده از امکانات را داشته باشند به‌راحتی با ارائه کارت‌ملی می‌توانند از مزایا بهره‌مند شوند. در واقع این یک نوع سرویس الکترونیک است و دستگاه‌هایی که مطابق قانون باید یک‌سری امتیازات به این مادران بدهند باید سرویس‌های‌شان را طوری طراحی کنند که افراد از مزایایی که در قانون آمده منتفع شوند. این اتفاق اما هنوز به‌طور کامل محقق نشده و تا زمانی که کارها تکمیل شود ما کارها را به صورت استعلامی انجام خواهیم داد؛ همان‌طور که در اعطای خودرو به مادران دارای دو فرزند و بیشتر و اعطای سهام به نوزادان یا استخدام توسط سازمان اداری و استخدامی کشور این استعلامات را دراختیار دستگاه‌های مسئول قرار دادیم. پس سرویس‌های ما آماده است و دستگاه‌هایی که مسئول اعطای امتیازات هستند، می‌توانند با ایجاد سرویس‌های جدید یا ایجاد تغییرات در سرویس‌های فعلی‌شان اطلاعات هویتی را از ثبت احوال دریافت کنند.

شما گفتید که شناسه مادرانه روی کارت‌های ملی تعبیه شده آیا دستگاه‌های متولی زیرساخت‌ها را آماده کرده‌اند تا مادران بتوانند از خدمات استفاده کنند؟
کدملی مادرانی که مشمول دریافت خدمات و مزایای ویژه براساس قانون جوانی جمعیت هستند ستاره‌دار شده که با ارائه کارت یا کدملی می‌توانند از این خدمات بهره‌مند شوند.

منظورم این است که سازمان‌های مسئول ارائه خدمات آیا زیرساخت‌های لازم را فراهم کرده‌اند تا مثلا مادر دارای سه فرزند و بیشتر وقتی به موزه‌ها، سینماها یا اماکن تاریخی و فرهنگی می‌رود بلیت نیم بها در اختیارش گذاشته شود؟
اکثر دستگاه‌ها با سرویس‌های هویتی ما در ارتباط هستند و ما آماده‌ایم تا مثلا اگر مادر به سینما رفت به‌راحتی به کمک سرویس‌های ما بتواند از حق قانونی‌اش استفاده کند. ستاد ملی جمعیت هم تاکید کرده که این اتفاق باید حتما رخ دهد و دستگاه‌های متولی ارائه خدمات باید به سرویس‌های ثبت احوال متصل شوند. البته چون این اتفاق تاکنون به‌طور کامل تحقق نیافته ما اطلاعات هویتی را از طریق استعلام در اختیار مراکز و دستگاه‌های مختلف قرار می‌دهیم.

بیایید درباره ماده ۶۳ قانون جوانی جمعیت صحبت کنیم. سازمان ثبت احوال طبق این ماده مکلف است نقشه روزآمد تراکم جمعیت را تهیه کند و آمارهای مربوط به مهاجرت را تولید کرده و انتشار دهد. در اجرای این تکالیف تا چه حد پیشرفت کرده‌اید؟
ما چند نوع مهاجرت داریم؛ یکی بحث مهاجرت ایرانیان به خارج کشور، یکی مهاجرت خارجی‌ها به ایران و دیگری مهاجرت در داخل کشور مثل مهاجرت از یک استان به استان دیگر یا از شهری به شهر دیگر یا حتی جابه‌جایی از منطقه‌ای به منطقه دیگر در کلانشهری مثل تهران که مهاجرت درون‌شهری محسوب می‌شود. در این قانون ما تکلیف داریم که وضعیت مهاجرت‌های داخلی و خارجی ایرانیان را مشخص کنیم، چون براساس آن وضعیت جمعیتی هر نقطه مشخص می‌شود و می‌توان تصمیمات مختلف را براساس علت و چرایی مهاجرت‌های صورت گرفته، اتخاذ کرد. در این میان یک بحثی هم داریم که باید یک‌سری امکانات در رابطه با ایرانیان خارج از کشور ایجاد کنیم تا بدانیم میزان مهاجرت ایرانیان به خارج چگونه است که همکاران ما در این بخش، وزارت خارجه و پلیس مهاجرت گذرنامه فراجا هستند.اکنون برای اولین‌بار، آمارهای مهاجرتی داخل کشور در حال تدوین در ثبت احوال است که تا چند روز آینده این اطلاعات تکمیل می‌شود.

یعنی الان می‌توانیم بگوییم مثلا سالانه چه تعداد ایرانی از کشور خارج می‌شوند، چون مخصوصا در این حوزه آمارهای آشفته‌ای وجود دارد.
بله، ما از پلیس مهاجرت خواستیم که آمارها را در اختیارمان بگذارد و با آمارهای خودمان داده کاوی‌های دقیق انجام دهیم تا ایرانیان خارج کشور را با دقت بیشتری شناسایی کنیم و وضعیت مهاجرت به خارج کشور و حتی دلایل خروج از کشور را معین کنیم. البته این کار همکاری جدی پلیس مهاجرت و گذرنامه فراجا را می‌طلبد.

نرخ باروری در کشورمان نیز از آن موضوعاتی بوده که آمارهایش مخدوش است و هر کسی به زعم خود عددی را اعلام می‌کند. الان نرخ باروری در کشورمان چقدر است؟
تعیین دقیق نرخ باروری در کشور از موضوعاتی است که در قانون جوانی جمعیت مورد تاکید قرار گرفته، چون مبنای بسیاری از تصمیمات است. کشور قبل از استقرار دولت سیزدهم به این نتیجه رسیده بود که نرخ باروری را براساس سرشماری سال ۹۰ که آخرین سرشماری مورد استناد است، استخراج کند که مرکز آمار ایران براساس اطلاعات سال ۹۰ برآوردی از نرخ باروری داد که نواقص زیادی داشت. ما برای اولین بار در کشور نرخ باروری را مبتنی بر پایگاه‌های اطلاعاتی به صورت دقیق مشخص کردیم که با آمار مرکز آمار ایران تفاوت دارد.

براساس اطلاعات ثبتی مبنای سازمان ثبت احوال نرخ واقعی باروری در سال۱۴۰۱ در کشورمان چقدر بوده است؟
در سال۱۴۰۱، ۱.۵۴درصد.

از نظر شما نرخ باروری ۱.۵۴درصد نرخ خطرناکی برای جمعیت است؟
ما اکنون در وضعیتی هستیم که از یک‌سو نرخ باروری در کشورمان کاهش یافته و از سوی دیگر امید به زندگی نیز افزایش یافته، بنابراین در آستانه سالخوردگی قرار داریم. ضریب ۲.۱که ضریب جانشینی است یک نرخ حداقلی برای جمعیت بوده چون با این نرخ، فقط می‌توانیم بگوییم که جمعیت کاهش نمی‌یابد. برای همین نرخ مطلوب باروری را ۲.۵درصد در نظر گرفته‌اند.

مردم کپی مدارک‌شان را به ادارات ندهند

شما می‌گویید با دستگاه‌های مختلف همکاری دارید و به ۲۰۰ دستگاه خدمات ارائه می‌دهید اما بعضی دستگاه‌ها حرف‌های شما را نمی‌خوانند مثلا بارها اعلام کرده‌اید که از مردم کپی مدارک هویتی نخواهید اما بازهم ادارات به این کار اصرار دارند.
قانون، منع دریافت رونوشت از مدارک هویتی و اسناد در کشور را تصویب کرده و سازمان اداری و استخدامی کشور هم در سال۱۴۰۱ آن را مجددا ابلاغ کرده است با این حال دستگاه‌ها همچنان از مردم کپی مدارک می‌خواهند. مدارک هویتی یک‌سری مدارک خصوصی و حاوی برخی اطلاعات خاص است مثل شماره‌ای که پشت کارت‌ملی قرار دارد؛ اینها اطلاعات منحصر به‌فرد است و نباید در اختیار کسی قرار بگیرد. ما بارها هم تاکید کردیم که این کار تخلف است در برهه‌ای حتی از مردم تقاضا کردیم که از دادن کپی خودداری کنید. من خودم در چند جا که کپی می‌خواستند به آنها ندادم و کارم انجام شد البته با اشاره به قانون مذکور برای اداره مورد نظر.

خب شما از موضع قدرت صحبت می‌کنید، ولی مردم از موضع ضعف.
نه، من هم به‌عنوان یک شهروند عادی مراجعه کردم و به سرویس‌های هویتی سازمان ثبت احوال اشاره کردم که می‌تواند به‌راحتی اطلاعات هویتی را در اختیار دستگاه‌ها قرار دهد. آخرین سرویس هویتی ما حتی می‌تواند عکس کارت‌ملی شما را نمایش دهد پس دستگاه‌ها و سازمان‌ها همه اطلاعات و عکس شما را می‌توانند دراختیار داشته باشند اما انگار در کشور ما کپی گرفتن عادت شده است. این کار تخلف از قانون است که اگر متوقف شود از بسیاری از تخلفات، سوء‌استفاده‌ها و اسراف‌ها جلوگیری می‌کند و مهم‌تر این‌که اصرار بر دریافت کپی‌های کاغذی، کشور را از حرکت به سمت الکترونیکی شدن فرآیندها باز می‌دارد.

صدور کارت‌ملی تا پایان ۱۴۰۲ به‌روز می‌شود

می‌دانید که کارت‌ملی یکی از عوامل اعصاب‌خردی مردم ایران شده چرا که باعث شده به مدت طولانی منتظر بمانند. شما قول داده بودید که این نابسامانی تا پایان سال ۱۴۰۲ رفع شود. آیا بر سر قول‌تان هستید؟
من اول دی ماه۱۴۰۰ به سازمان ثبت احوال آمدم. در آن زمان یکی از چالش‌های جدی این نکته بود که بسیاری از مردم بیش از دو سال‌ونیم از ثبت‌نام‌شان می‌گذشت، ولی کارت‌ملی را دریافت نکرده بودند. به همین علت وزیر کشور تاکید داشت که هرچه سریع‌تر باید عقب‌ماندگی‌ها جبران شود، چرا که تا ابتدای سال۱۴۰۰ تعداد افراد در صف به ۱۰میلیون نفر رسیده بود. البته پس از ۲۰روز از استقرارم در سازمان با انسجام ملی که رخ داد، تولید انبوه کارت‌ملی آغاز شد و هدف‌گذاری کردیم که تا پایان شهریور یا مهر۱۴۰۱، ۱۰‌میلیون کارت را به دست مردم برسانیم. البته در این میان مسائلی پیش آمد به‌خصوص در تامین مواد اولیه، ولی خوشبختانه اکنون همه کسانی که تا ابتدای سال۱۴۰۰ ثبت‌نام کرده بودند کارت‌های‌شان صادر و برای آنها ارسال شده است. ما تصمیم داریم ان‌شاءا... صدور کارت‌ملی در نیمه دوم سال۱۴۰۲ به‌روز شود و افراد حداکثر یک ماه پس از ثبت‌نام، کارت‌های ملی‌شان را دریافت کنند. البته این را هم بگویم که برای برخی افراد کارت صادر شده اما به‌دلیل عوض شدن شماره موبایل‌شان پیامکی دریافت نکرده‌اند، عده‌ای هم پیام را دریافت کرده‌اند، ولی به آن توجهی نکرده‌اند. به هر حال این افراد می‌توانند با مراجعه به دفتر پیشخوانی که برای کارت‌ملی ثبت‌نام کرده‌اند، کارت‌های خود را دریافت کنند.

یک دوستی می‌گفت آشنایی داشتم که دو روزه برای من کارت‌ملی گرفت آن‌هم درست در زمانی که گفته می‌شد کارت‌ها و تراشه‌ها در کشور وجود ندارد و تولید ملی هم آغاز نشده بود یعنی عده‌ای در زمان بحران توانستند با رابطه، کارت‌ملی خود را دریافت کنند. چه می‌شود که عده‌ای آن‌قدر راحت به نتیجه می‌رسند؟
اگر این اتفاق مربوط به زمانی بوده که کارت‌ها به صورت انبوه تولید می‌شده من این موضوع را کاملا رد می‌کنم اگر هم مربوط به قبل از آن بوده که دوستان قبلی باید پاسخ بدهند. وقتی کار عقب می‌افتد عده‌ای شاید دنبال رابطه بگردند که ما به‌شدت در حال حرکت به این سمت هستیم که کسی نیازی نداشته باشد تا آشنا و رابطه‌ای پیدا کند تا کارت‌ملی دریافت کند. البته در سازمان ما سنتی به این شکل نداریم، اگر کسی هم این کار را کرده باشد حتما تخلف است و برخورد خواهیم کرد. ضمن این که سیستم‌های ما حالت سامانه‌ای است که افراد در صف قرار می‌گیرند و به ترتیب تاریخ ثبت‌نام، کارت‌ها صادر می‌شود.

ولی می‌گویند سامانه شما طوری است که در طول روز یک زمان‌هایی وقفه برایش درنظر گرفته می‌شود تا افرادی که به هر دلیل در اولویت هستند کارت‌های‌شان صادر شود!
من تا به حال با این مورد برخورد نکرده‌ام و از نگاه سامانه موجود چنین چیزی امکان ندارد.

قبول دارید که برخی از عکس‌های کارت‌ملی ما ایرانی‌ها نامناسب است؟
من نیز به این موضوع اعتقاد دارم که برخی عکس‌ها در کارت‌های ملی اصلا مناسب نیست. تعریفی که در ابتدا برای تولید کارت‌ملی هوشمند شده این بوده که عکس‌ها به صورت زنده باشد و روتوش نداشته باشد تا هم بتوانند اصل چهره فرد را روی کارت بگذارند و هم هنگام تطابق چهره با عکس دچار مشکل نشوند. ولی اشکال عمده این است که در بسیاری از دفاتر پیشخوان دقت لازم در عکاسی نمی‌کنند که مورد اعتراض ما هم هست، البته ما در حال بازخوانی کارت‌های ملی هستیم تا این مورد هم حل شود چو عقیده دارم کارت‌ملی کشور باید زیبا و دلپسند باشد.

یک خبر از سازمان ثبت احوال منتشر شد مبنی بر این که هر کسی از عکس خود ناراضی است بیاید و عکس کارت‌ملی را عوض کند.
نه، این‌طور نیست مدیرکل تهران ما یک صحبتی کرده بود که از آن، طور دیگری برداشت شده بود و چنین موضوعی صحت ندارد.