زنگ خطر ایران پیر

طبق اعلام مجامع بین‌المللی، ایران سریع‌ترین افت نرخ رشد جمعیت را دارد و طی ۲۰سال آینده، کشور ما جزو پیرترین کشورهای جهان خواهد بود زیرا در ۴۵سال گذشته کشور ما ۱۰سال پیرتر شده است. بنابراین توجه به جوانی جمعیت و اتخاذ سیاست‌هایی برای کند شدن روند پیری جمعیت اهمیت بسیار زیادی برای آبادانی و توسعه کشور دارد چرا که سالخوردگی جمعیت، کشور را با چالش‌های بسیاری رو‌به‌رو می‌کند. در این راستا با توجه به اهمیت جوانی جمعیت و حرکت پرشتاب جامعه به سمت سالمندی، شهلا کاظمی‌پور، استاد جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با خبرنگار جام‌جم درباره پیامدهای روند پیری جمعیت در جامعه می‌گوید:«ایران از سال ۹۵ به بعد وارد مرحله اول سالمندی شده که براساس آمارها ۷درصد جمعیت سالمند هستند یعنی هنوز هم با معضل اساسی سالخوردگی جمعیت مواجه نشده است اما روندها نشان می‌دهد تا ۲۰ - ۱۵ سال آینده به مرحله سالخوردگی زیاد برسد که در این صورت ۲۷ تا ۳۰ درصد جمعیت سالخورده هستند.»

تامین هزینه سالمندان و ساختار جمعیت فعال؛ ۲ چالش اساسی
کاظمی‌پور با تاکید بر این‌که سالخوردگی جمعیت مشکلات مربوط به سالمندان و ساختار رشد جمعیت را ایجاد می‌کند، ادامه می‌دهد:«هزینه‌های حاصل از بهداشت و نگهداری سالمندان بار سنگینی برای جامعه دارد، از طرف دیگر سالمندی جمعیت به دلیل کاهش باروری باعث کاهش جمعیت در سن فعالیت می‌شود.»
این استاد دانشگاه با بیان این‌که بسیاری از کشورهای توسعه یافته هم دچار سالخوردگی جمعیت شده‌اند، می‌گوید:«براساس آمارهای به دست آمده، جمعیت سالمندان کشور در سال ۹۵ حدود پنج میلیون نفر بوده است که براساس محاسبات من، کشور در سال ۱۴۲۰ حدود ۱۸ میلیون سالمند خواهد داشت یعنی تعداد سالمندان تقریبا چهار برابر می‌شود که این آغاز معضلات جامعه سالخورده در ایران است.»
به گفته وی، تحقیقات متعددی درباره مشکلات سالمندان انجام شده که با توجه به نتایج به‌دست آمده می‌توان گفت عده بسیاری از آنها با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کنند و در واقع زیر خط فقر هستند، اکنون یک و نیم میلیون از پنج میلیون سالمند در کشور، تحت پوشش کمیته امداد هستند و بسیاری از نظر بهداشت و درمان مشکل دارند. این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: «بسیاری دیگر از سالمندان تحت پوشش فرزندان خود هستند و منبع درآمدی ندارند؛ همچنین برخی دیگر در خانه‌های سالمندان هستند. بنابراین سالمندان هم از نظر جسمی و هم مالی در محدودیت هستند، پس همین مسائل را اگر بخواهیم چهار برابر کنیم، بی شک در آینده با این مشکلات اقتصادی که در جامعه وجود دارد، سالمندان بیشتری از نظر مالی دچار مشکل می‌شوند.»

زنانه شدن سالمندی، پدیده‌ای جدید برای جامعه سالخورده
کاظمی‌پور «زنانه شدن سالمندی» را مساله دیگر جامعه سالخورده می‌داند و می‌گوید: «زنانه شدن سالمندی اصطلاحی است که در جامعه شناسی به‌کار برده می‌شود. در واقع با افزایش سن، امید زندگی زنان بیش از مردان است بنابراین بیش از ۵۵ درصد سالمندان زن خواهند بود. براساس آمارها هم اکنون فقط ۱۷ درصد زنان شاغل هستند و اگر تعداد بیشتری شاغل نباشند، مشکلات مالی آنها هم بیشتر می‌شود. همچنین عده‌ای هم تحت تکفل پدر یا همسر خود قرار دارند که پس از مرگ مردان، مستمری آنها ممکن است به زنان تعلق گیرد اما سایر زنان بیشتر زیر خط فقر می‌روند.» به گفته وی مسائل جسمی هم مشکل دیگر این حوزه است و هم اکنون شاهد این هستیم که بسیاری از جوانان و میانسالان مشکلات تغذیه‌ای و جسمی دارند که این مشکلات با ورود به دوران سالمندی بیش از پیش می‌شود.

اعمال سیاست‌های سالمندی برای ۳۰ تا ۴۰ ساله‌ها
این استاد دانشگاه درباره راهکارها برای کاهش معضلات سالمندان در جامعه سالخورده این گونه اظهار‌نظر می‌کند: «باید سیاست‌های سالمندی فعال اعمال شود، به این معنا که کسانی که اکنون در سن ۳۰ تا ۴۰ سال هستند باید از نظر اشتغال در وضعیت مناسبی قرار گیرند و تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی باشند تا بتوانند در آینده مستمری بازنشستگی خود را دریافت کنند و از نظر بهداشتی هم وضعیت‌شان مناسب باشد و تغذیه سالمی داشته باشند.»
کاظمی‌پور ادامه می‌دهد:«برای سلامت جسمی سالمندان، ‌آلودگی‌های محیطی هم باید از بین برود، اکنون شاهد آلودگی هوا و تراکم جمعیت هستیم که به افراد آسیب‌های جسمی بسیاری را وارد می‌کند که با افزایش سن، این مشکلات هم بیشتر می‌شود بنابراین سیاست سالمندی فعال اگر اعمال نشود، به سمت مناسبی پیش نمی‌رویم‌. به طور مثال اگر بگوییم برای ‌سالمندان فقط امکانات بهداشتی و درمانی را توسعه می‌دهیم، کاهش معضلات محقق نمی‌شود چراکه امکانات بهداشتی و درمانی ما برای همین پنج میلیون سالمند هم کفاف نمی‌دهد.»

اعمال سیاست مبتنی بر مسائل شناخته شده جامعه
کاظمی‌پور همچنین درباره سیاست‌های مناسب برای ساختار سنی جمعیت توضیح می‌دهد:«راهکار مناسب برای کاهش محدودیت تولد و جمعیت شاغل و فعال افزایش باروری است و باید سیاست‌هایی اعمال شود تا باروری نه تنها کمتر از میزان فعلی نشود بلکه بیشتر هم شود تا بتواند کمبودها را جبران کند چرا که اگر همین حد هم باقی بماند به دلیل سالخوردگی جمعیت، ناخودآگاه جمعیت کاهش می‌یابد.»