ناخدا بادبان گرانی دلار را می‌کشد؟

آن‌طور که فرزین وعده داده بود در سامانه‌ای که تحت عنوان ناخدا طراحی شده، اگر کسی بیماری در خارج از کشور دارد یا شرکت هواپیمایی و آژانس گردشگری به ارز نیاز دارد در بازار مبادله ارز و طلا و البته تحت نظارت در قالب سامانه ناخدا، نیازش تامین خواهد شد. هیچ مشکلی برای تامین نیاز ارزی کشور در حوزه تجاری و غیرتجاری وجود ندارد، چراکه به گفته فرزین بخش زیادی از منابع ارزی بلوکه ایران آزاد شده و در اختیار بانک مرکزی قرار گرفته است. سامانه ناخدا در کنار مرکز مبادله ارز و طلا با عنوان سامانه نظام مدیریت خدمات ارز به ایران چند روزی است راه‌اندازی شده و می‌خواهد ارز خدماتی و غیربازرگانی را که مصارف ۳۸گانه از جمله ارز درمانی، ارز ماموریت، امور دانشجویی، اعزام برای شرکت در مسابقات، زیارتی و سیاحتی و... دارد، تامین کند که البته هریک از این مصارف نیازمند شرایط و ضوابطی است که متقاضیان آن باید داشته باشند تا مشمول این نوع از ارز خدماتی شوند.

سال ۹۱ محمد بهمنی، رئیس‌کل وقت بانک مرکزی در نوسان ارزی ناشی از تحریم‌ها اعلام کرد ارز مرجع ۱۲۲۶ تومان و ارز مبادله‌ای براساس نرخ کشف شده تعیین خواهد شد اما در بهار سال ۹۲ عمر دو نرخی بودن ارز سر رسید و با قیمت بیش از ۲۰۰۰ تومان تصویب شد.

سال‌ها گذشت تا این‌که در دولت دوازدهم و در سال ۹۷ نرخ ارز دوباره به سمت دو نرخی شدن حرکت کرد و در فروردین همان سال دلار ۴۲۰۰ تومانی متولد شد. ارز ترجیحی دولت روحانی که بعدها به ارز جهانگیری معروف شد، جای نرخ مبادله‌ای احمدی‌نژاد را گرفته‌بود و به‌عنوان یک چالش به دولت سیزدهم رسید. حالا رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کرده سامانه ناخدا برای ساماندهی بازار ارز طراحی شده و باید دید به سرنوشت تصمیمات گذشته دچار می‌شود یا از بحران عبور می‌کند.

سامانه نظام مدیریت خدمات ارز ایران یا همان ناخدا، سامانه‌ای که قرار است علاوه بر عرضه اسکناس‌های خارجی برای تامین نیازهای غیربازرگانی مردم، ارز شرکت‌های بازرگانی را نیز تامین کند.

بانک مرکزی برای افراد واجد شرایط تامین ارز از طریق سامانه ناخدا، فهرستی ۳۸ موردی را منتشر کرده و این افراد می‌توانند با مراجعه به این سامانه، ارز مورد نیاز خود را تهیه کنند.

مشمولان خرید ارز از طریق سامانه ناخدا، می‌توانند تا سقف ۵۰۰۰ دلار و با قیمت دلار نیمایی، ارز از این سامانه دریافت کنند. این در حالی است که پیش از معرفی این سامانه، هر فرد می‌توانست تا سقف ۲۰۰۰ دلار و فقط یک‌بار در سال دلار توافقی بخرد.

شرایط تامین ارز از سامانه ناخدا

طبق فهرستی که بانک مرکزی منتشر کرده است، افراد متقاضی برای دریافت ارز از طریق سامانه ناخدا، باید مشمول یکی از شرایط ارز درمانی، ارز ماموریت، امور دانشجویی، فرصت مطالعاتی اعضای هیات علمی و دانشجویان یا هزینه‌های درمانی اعضای هیات علمی، حق عضویت و حق ثبت‌نام در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی و محافل علمی و هزینه چاپ مقالات علمی در خارج از کشور، هزینه شرکت در نمایشگاه‌های خارج از کشور، حق‌الوکاله در رابطه با دعاوی خارجی، اصل و سود سرمایه‌گذاری خارجی، هزینه فدراسیون‌های ورزشی و کمیته‌های متولی ورزشی، هزینه دفاتر خارج از کشور، هزینه اجاره و اشتراک شبکه‌های اطلاعاتی (اینترنت)، هزینه برگزاری همایش‌های بین‌المللی، هزینه انجام آزمایش‌های علمی و فنی، انتشار آگهی در خارج از کشور و دریافت گواهی‌های بین‌المللی (استاندارد، کیفیت و...)، هزینه خرید امتیاز پخش فیلم و دریافت‌های ماهواره‌ای و ارتباطی، هزینه‌های شرکت‌های بیمه ایرانی، هزینه اعزام زائران به عمره مفرده و عتبات عالیات(عراق)، هزینه ثبت‌نام جهت شرکت در آزمون‌های بین‌المللی مثل TOEFL،IELTS و GRE، ارز مسافرتی، هزینه‌های شرکت هواپیمایی ایرانی اعم از دولتی و غیردولتی، حق بیمه هواپیما و کشتی، درآمدهای ریالی شرکت‌های هواپیمایی خارجی، هزینه شرکت در دوره‌های آموزشی و پژوهشی خارج از کشور و دوره‌های آموزشی داخل کشور، هزینه ثبت‌نام شرکت در امتحانات علمی و تخصصی داخل و خارج از کشور، حمل جنازه، حق استفاده از واگن‌ها، مطالبات راه‌آهن سایر کشورها، تنخواه بازرسی و پرداخت ضروری ناشی از قراردادهای چندجانبه، تبدیل موجودی حساب‌های ریالی افراد غیرمقیم در داخل کشور، هزینه‌های دفاتر نمایندگی خارجی در ایران، خدمات کنسولی سفارتخانه‌های خارجی داخل کشور و نمایندگی‌های دیپلماتیک مقیم ایران، هزینه شرکت‌های خدمات مسافرتی و گردشگری، هزینه‌های حمل، ترانزیت و توزیع محموله‌های پستی بین‌المللی، تبدیل مجدد ریال‌های اضافی اتباع خارجی به ارز را داشته باشد.

دولت در تأمین ارز، خوب عمل کرده است

علی‌اکبر علیزاده برمی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما با بیان این‌که دولت در بحث تأمین ارز، خوب عمل کرده و ما برخلاف دولت‌های سابق با کمبود ارز مواجه نشدیم، تصریح کرد: در دولت‌های قبل همواره با کمبود ارز مواجه بودیم، حتی دولت پول پرداخت حقوق هم نداشت و مجبور به قرض گرفتن از بانک مرکزی بود که این امر موجب افزایش نقدینگی در جامعه می‌شد.

این نماینده مجلس افزود: دولت سابق در یک‌سال بیش از ۹ برابر تمام دولت‌های پیشین نقدینگی تولید کرد که الان بلای جان ملت‌ شده است.

این نماینده مجلس تأکید کرد: با تمام فشارهایی که آمریکا و سایر کشورها برای جلوگیری از فروش نفت ایران داشتند، فروش نفت حتی نسبت به قبل افزایش پیدا کرده و آنها نه‌فقط نتوانستند جلوی وارد شدن پول به ایران را بگیرند، بلکه خودشان اذعان کردند هم میزان فروش نفت ما افزایش یافته و هم ایران توانسته پول حاصل از فروش نفت را وارد کشور کند. صادرات غیرنفتی نیز نسبت به سابق افزایش یافته و موجب واردات ارز به کشور شده است.

علیزاده برمی با بیان این‌که سه عامل موجب گرانی ارز شد، گفت: مورد اول اغتشاشات بود که جامعه نسبت به سرمایه‌های خود احساس ترس کرد و نتیجه این شد که مردم برای حفظ ثروت خود به بازار ارز و طلا هجوم بردند و این اتفاق موجب افزایش تقاضا شد.

وی تصریح کرد: مسأله دوم بحث فضای مجازی است که با تمام زحمات کشیده شده این فضا هنوز کنترل نشده و برخی با جوسازی‌ در این فضا و اعلام قیمت فردایی، قیمت دلار فردا را اعلام می‌کنند و این خودبه‌خود زمینه افزایش قیمت‌ها را فراهم می‌کند بدون این‌که دلاری مبادله شده باشد و این باز از عوامل نقش‌آفرین در بازار ارز است‌.

این نماینده مجلس همچنین سیاست‌های آمریکا را سومین عامل اثرگذار در بحث گرانی ارز دانست و گفت: آمریکا هرچند وقت یک‌بار برای کسری بودجه خود با دلار بازی می‌کند که این موضوع سبب تورم جهانی می‌شود.

این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس توضیح داد: اروپا بعد از جنگ اوکراین به‌شدت دچار تورم شد و تورم ۵/۱تا ۲‌درصد آن اکنون به بالای ۱۰‌درصد رسیده و فشار تورمی آنها طبیعتا روی سایر کشورها از جمله ایران نیز اثر می‌گذارد.

با «سامانه ناخدا» بازار ارز به تعادل می‌رسد

عطا بهرامی، تحلیلگر اقتصادی با بیان این‌که هدف از راه‌اندازی سامانه ناخدا این است که لنگر دلار در بازار آزاد کشیده شود، گفت: یکی از اهداف راهبردی راه‌اندازی سامانه ناخدا که در دستورکار بانک مرکزی برای نیمه‌بهمن ماه سال جاری قرار گرفته است تجمیع همه مبادلات ارزی در یک سامانه واحد تحت نظر بانک‌مرکزی است، موضوعی که بررسی ابعاد مختلف آن ضرورت راه‌اندازی چنین سامانه و نظارتی را به‌درستی نشان می‌دهد.

وی تصریح کرد: هدف فرزین از راه‌اندازی سامانه ناخدا این است که لنگر دلار در بازار آزاد کشیده شود تا دلالی و سوداگری‌هایی که بازار را تحت فشارهای غیرواقعی قرار می‌دهند به‌شدت کاهش یابد. قطع به‌یقین با کشیدن ترمز سوداگری در بازار ارز شاهد کاهش قیمت‌ها و آغاز این فرآیند در این بازار خواهیم بود.

عطا بهرامی در این باره توضیح داد: آنچه در این موضوع اهمیت دارد این‌که فرزین گام بلندی برای تک‌نرخی‌سازی ارز برداشته است. بسترسازی برای تجمیع بازار به معنای هدف‌گذاری تک‌نرخی‌سازی ارز است.
وی درباره پیامدهای مثبت این حرکت گفت: وقتی بازار ارز تجمیع شود تمام بازارهای پراکنده ذیل یک بازار جمع می‌شوند، بنابراین بازارهای دلالی و سوداگری نمی‌توانند قیمت‌ها را دستکاری کنند؛ به این مناسبت می‌توان گفت بانک مرکزی یک بازی دو سر برنده را برای اقتصاد و ملت رقم زده و بازی دو سر باخت را برای سوداگرانی که روی بازار ارز تاثیر می‌گذارند شکل داده است که امیدواریم دولت از این موقعیت به‌درستی بهره‌برداری کند تا بازار ارز به تعادل برسد.

این تحلیلگر اقتصادی معتقد است: کنترل نرخ تورم یگانه عامل حفظ دستاوردها و اهدافی است که فرزین دنبال می‌کند. کاهش نرخ تورم فقط به‌عهده بانک مرکزی نیست، بلکه همه نهادها و ارگان‌های اقتصادی دولتی موظف به بسترسازی‌های لازم برای کاهش نرخ تورم هستند.

وی در این باره توضیح داد: اگر تورم کنترل نشود اقدامات صورت گرفته برای ثبات‌بخشی به بازار و قیمت ارز مقطعی خواهد بود. حتی اگر فرزین موفق به تک‌نرخی شدن ارز شود با افزایش تورم این موضوع دچار خلل می‌شود، بنابراین برای جلوگیری از افزایش نرخ ارز و کاهش تنش‌های این بازار باید نرخ تورم کنترل شود تا در بلندمدت شاهد ثبات نرخ ارز و اثرات مطلوب تک‌نرخی شدن ارز روی اقتصاد، تولید و معیشت
مردم باشیم.

روزنامه جام جم