پشت‌پرده تعیین قیمت آزمون‌های‌سراسری

معترضان به این مبلغ می‌پرسند چرا در حالی که بخشی از داوطلبان آزمون دکتری عده‌ای جوان بیکار و بی پول هستند باید سال به سال شاهد گرانی هزینه ثبت‌نام باشند درحالی که کنکور دکتری یک آزمون دولتی است و این همه گرانی برای آن عجیب می‌نماید. این دسته از داوطلبان خواستار پیگیری چرایی بالا رفتن هزینه‌ها هستند که ما نیز پیگیر شدیم تا بدانیم مبالغی که بابت ثبت‌نام در آزمون‌های مختلف دریافت می‌شود به چه اموری اختصاص می‌یابد.

برای دانستن سابقه دریافت هزینه از داوطلبان آزمون‌های سراسری، از کنکور بزرگ کشور گرفته تا آزمون ارشد و دکتری باید به قانون بودجه سال۱۳۶۴ برگشت که در تبصره‌۴۹ آن اصل ماجرا روشن می‌شود. در این تبصره به دولت اجازه داده شد تا هزینه‌های مورد نیاز برای برگزاری آزمون ورودی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، وزارت‌آموزش و پرورش، اعزام به خارج و هر نوع آزمونی را که وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی برگزار می‌کنند از داوطلبان دریافت کند. در قانون بودجه سال۶۴ همچنین به وزارت بهداری آن زمان اجازه داده شد برای تامین هزینه‌های برگزاری امتحان انتخاب دانش‌آموزان بهیاری از هر شرکت‌کننده ۵۰ تومان هزینه دریافت کند. حالا، اما با گذشت۳۷سال از آن روز‌ها پرداخت ۵۰ تومان برای شرکت در یک آزمون که به ۳۷۸هزار تومان در آزمون دکتری رسیده جهشی بیش از ۷۵۰۰برابری را نشان می‌دهد؛ همان‌طور که در سایر بخش‌ها نیز همین چند هزار برابر شدن هزینه‌ها دیده می‌شود، اما برخی از داوطلبان آزمون دکتری مدام می‌پرسند این همه گرانی برای چه؟

سیر تا پیاز مخارج

برای یافتن پاسخ این گلایه، ما با دکتر حسین مروتی، معاون امور آزمون‌های سازمان سنجش آموزش کشور گفتگو کردیم که او از لحظه اول شکل‌گیری یک کنکور تا مشخص شدن نتایج را این‌گونه شرح داد: «برای برگزاری آزمون‌های سراسری اقدامات مختلفی انجام می‌شود که هر کدام از آن‌ها هزینه‌بر است. این هزینه‌ها از طراحی سایت و نوشتن پلتفرم‌ها آغاز می‌شود و تا گرد‌آمدن ۷۰۰۰ تا ۸۰۰۰ استاد برای طراحی سؤال و تعیین پرسش‌های نهایی آزمون ادامه می‌یابد. وقتی سوالات آزمون، نهایی شد برای چاپخانه ارسال می‌شود که سوالات را تحت قرنطینه به دفترچه آزمون تبدیل می‌کند. در آزمون دکتری ۲۴۰ رشته وجود دارد که حجم بالای کار را نشان می‌دهد. پس از چاپ دفترچه‌ها نیز نوبت ارسال از طریق پست و هواپیما می‌رسد که تعرفه‌های هرکدام‌شان تا چند برابر بالا رفته و ما چاره‌ای جز استفاده از این خدمات نداریم.»

مروتی ادامه می‌دهد: «وقتی دفترچه‌ها و پاسخنامه‌ها به حوزه‌های آزمون در سراسر کشور رسید، نوبت به دانشگاه‌ها می‌رسد که ما به هرکدام بابت هر صندلی درصدی پول می‌پردازیم و آن‌ها نیز صرف عوامل اجرایی مانند رابط، نگهبان، مخزن، مراقب، تغذیه، وسایل سرمایشی و گرمایشی و ... می‌کنند. حالا بعد از پایان آزمون همین مراحل برای پاسخنامه‌ها تکرار می‌شود، چون باید برگردانده شوند و در اختیار گروه‌های مختلف خدمات ماشینی قرائت، استخراج نتایج و بارگذاری در سایت قرار بگیرند.»

معاون سازمان سنجش می‌گوید که برای برگزاری آزمون‌های سراسری حدود ۷۵۰ فرآیند و فعالیت احصا‌شده که از کوچک تا بزرگ آن‌ها هزینه‌بر است، حتی خیلی بیشتر از مبالغی که داوطلبان برای ثبت‌نام می‌پردازند. او در پاسخ به جام‌جم اعلام کرد: «به‌جرات می‌توان گفت میانگین هزینه هر داوطلب در آزمون دکتری دو برابر مبلغ اعلامی است؛ بنابراین سازمان سنجش از برگزاری آزمون‌ها نه‌تن‌ها هیچ نفع مالی نمی‌برد بلکه در بسیاری از موارد برای ترمیم کسری بودجه مجبور است به جا‌های مختلف مراجعه کند.»

گردش مالی آزمون دکتری

در سال‌های اخیر در آزمون دکتری به‌طور میانگین حدود ۱۸۵هزار داوطلب ثبت‌نام کرده‌اند که بخش اعظم آن‌ها در مهلت اولیه ثبت نام و حدود ۱۰ تا ۱۳هزار نفر نیز در زمان تمدید فرصت، نام‌نویسی کرده‌اند. داوطلبانی که در مهلت دوم اقدام به ثبت نام می‌کنند باید مبالغ بیشتری نسبت به مبلغ اولیه بپردازند که معاون سازمان سنجش علت آن را این‌گونه توضیح می‌دهد: «وقتی یک پلتفرم راه می‌اندازیم، چون تعداد نفرات زیاد است راحت‌تر می‌توانیم هزینه‌ها را کنترل کنیم، اما وقتی کار‌ها اختصاصی و کوچک‌تر می‌شود، هزینه‌ها چند برابر شده و ناچار مبالغ دریافتی افزایش می‌یابد.».

اما اگر از این جمعیت کوچک صرف‌نظر کنیم و آمار حدود ۱۷۰هزار نفری را که در فرصت اول، ثبت نام می‌کنند در نظر بگیریم به یک گردش مالی بزرگ در برگزاری آزمون دکتری می‌رسیم که پول‌های آن ابتدا به خزانه دولت و سپس به حساب سازمان سنجش واریز می‌شود. هزینه ثبت‌نام در آزمون دکتری سال۱۳۹۹، ۱۲۰هزار تومان در سال ۱۴۰۰، ۱۵۰هزار تومان، در سال‌۱۴۰۱، ۲۰۸هزار تومان و برای سال ۱۴۰۲، ۳۷۸هزار تومان است که به‌خوبی رشد قیمت‌ها را نشان می‌دهد. حال اگر این رقم را ضرب در جمعیت حدود۱۷۰هزار نفر کنیم به رقم درشت ۶۴میلیارد و ۲۶۰میلیون تومان می‌رسیم. البته با این که این رقم میلیاردی چشمگیر است و در قوانین بودجه جزو منابع درآمدی دولت محسوب می‌شود، ولی پای این درآمد نیز مثل هر عایدی دیگر هزینه‌هایی خوابیده است.

روزنامه جام جم