تنظیم ضربان یک ملت با فوتبال

آنجاست که می‌شود گفت ضربان یک ملت به عشق برد تیم کشورشان می‌تپد و بر یک ریتم کوک می‌شود. مجموعه مستند «یک‌ملت، یک ضربان» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمدحسن یادگاری از تولیدات جدید شبکه مستند است که با محور این ورزش دوست‌داشتنی و روایتی از تاریخچه فوتبال ایران از زمان ظهور تا عصر معاصر، روی آنتن رفته است. مهدی مافی، سبحان افشار و داوود طالقانی تیم نویسندگان مستند یک‌ملت، یک‌ضربان را تشکیل می‌دهند، راوی اثر هم سینا هوشمندی است. با یادگاری درباره این مستند گفتگو کردیم.

در این سال‌ها مستند‌های تلویزیونی و سینمایی در مورد فوتبال داشتیم، اما تعداد مستند‌هایی که به فوتبال ایران بپردازند، زیاد نیست. از یادگاری می‌پرسیم میان سوژه‌های مختلف، دلیل ساخت اثری درباره تاریخچه فوتبال چیست؟ او به خبرنگار جام‌جم پاسخ می‌دهد: «با توجه به سابقه کاری‌ام و علاقه‌ای که به ساخت مستند‌های ورزشی داشتم، شبکه مستند پیشنهاد داد به مناسبت جام‌جهانی امسال، مستندی درباره تاریخچه تیم ملی فوتبال ایران بسازم. در ابتدا قرار بود از سال ۱۹۹۶ که مقدمه صعود تیم ملی به جام‌جهانی ۱۹۹۸ هست، در ۳۰ قسمت آغاز کرده و تا امروز را پیش بیاییم، اما زمانی که چند قسمتی از مستند آماده شد و شبکه مستند کیفیت کار را دید، تصمیم گرفتند این پروژه قسمت‌های بیشتری از تاریخ را در خود جای دهد و از ابتدای ظهور فوتبال در ایران تا امروز را روایت کنیم. تیم ما تقریبا یک سالی هست که درگیر ساخت این سریال است. از مرداد سال گذشته چند ماهی درگیر جمع‌آوری تصاویر آرشیوی بودم. هر‌جایی که می‌شد تصویر آرشیوی جمع‌آوری کرد را سر زدم؛ خیلی از تصاویر را از مجموعه‌داران و کسانی که آرشیویست هستند، گرفتیم. در نهایت این مجموعه در ۴۰ قسمت ۳۰ دقیقه‌ای آماده شده است.»

یادگاری درباره تفاوت این مجموعه با مستند‌های پیشین توضیح می‌دهد: در مورد تیم ملی مستند‌های زیادی ساخته شده، اما این‌گونه انسجام و جامع‌نگری در روایت و شخصیت‌پردازی را نداشتند. برای مثال، مجموعه «تاریخچه تیم ملی» را داشتیم که حالتی اپیزودیک؛ گزارشی و آیتمی داشت و قصه‌گو نبود. همچنین مستند «فوتبال ایرانی» را داشتیم که بیشتر مربوط به حاشیه‌های تیم ملی بود و باز هم روایت متسجمی در خود نداشت. در مجموعه مستند یک ملت، یک ضربان ضمن استفاده از تمام اطلاعات گذشته، سعی کردیم در آن روایت منسجم و شخصیت‌پردازی داشته باشیم. او درباره گزینش ساختار این اثر و شیوه روایی آن که با نریشن و مصاحبه پیش می‌رود، می‌گوید: با توجه به برآورد هزینه و بودجه‌ای که سازمان صداوسیما به این دست کار‌ها اختصاص می‌دهد، این سبک کار جزو بهترین آثاری است که می‌توانیم تولید کنیم وگرنه ما امکانش را داریم تا در رویداد‌های مهم همراه تیم باشیم، ولی هزینه‌ها و برآورد تلویزیون در حال حاضر اجازه نمی‌دهد. برآورد؛ چراغ راه تهیه‌کننده است. اگر برآورد دست ما را باز بگذارد، ما توانایی فرم‌های جذاب‌تر و متنوع‌تری هم داریم. فرم‌هایی مثل اکتشافی، بازسازی و مشاهده حضوری و.... یادگاری درباره مراحل تولید مجموعه مستند یک ملت، یک ضربان هم بیان می‌کند: الان تقریبا نصف کار را تحویل شبکه دادیم تا بازبینی کنند و نصف دیگر کار را هم تا دو ماه آینده تحویل می‌دهیم و پخش کار تا اردیبهشت یا خرداد سال بعد ادامه دارد تا به جام ملت‌های آسیا برسیم.

این مستندساز درباره مطالعاتی که برای ساخت یک ملت، یک ضربان داشته است، عنوان می‌کند: بیش از این‌که مطالعاتی در این حوزه داشته باشم، عشق و علاقه من را به ساخت این مستند رساند. از بچگی با اشتیاق این ورزش را دنبال کردم. اصطلاحی که می‌توانم درباره‌اش به کار ببرم این است که من «خوره» فوتبال هستم. حتی شاید می‌توانم بگویم دایره‌المعارف ناطق فوتبال ملی ایرانم؛ پس به پژوهش پیچیده‌ای نیاز نداشتم. تاریخ را مرور کردم. البته در پروژ‌ه‌های دیگر که درباره گل‌آقا و دکتر شریعتی کار کرده بودم، به‌صورت سنگین پژوهش داشتیم و گاهی دنبال یک سند، یک برگ کاغذ یا فایل صوتی بسیار جست‌وجو کردیم. درواقع از پژوهش خیلی هم استقبال می‌کنم و به آن علاقه‌مندم. چون خودم دانشگاهی هستم و تا مقطع دکتری رسانه خواندم. رزومه علمی قوی و چند کتاب دارم و از پژوهش به‌شدت دفاع می‌کنم. ولی این پروژه برای بنده بیشتر مرور بود و من از خیلی وقایع اطلاع داشتم. هرچند درباره برخی موضوعات در مصاحبه با بازیکنان، مربیان، شاهدان عینی و تحلیلگران نکات جدیدی یافتیم که آن‌ها را هم در روایت آوردیم. این مستندساز درباره روندی که برای پژوهش در این اثر طی کردند، بیان می‌کند: یک گروه ۱۰ الی ۱۵ نفره هستیم. وقتی سوژه را به ما می‌دهند خیلی سریع و کارگاهی، هرکس کار خود را انجام می‌دهد و موازی پیش می‌رود. این‌گونه سرعت کار هم بالا می‌رود.

او همچنین درباره بازخورد‌هایی که تا‌کنون دریافت کردند، اظهار می‌کند: در شبکه‌های اجتماعی و صفحه اینستاگرام نظرات را می‌بینم که غالبا مثبت است. البته نقد‌هایی هم مطرح می‌شود که از آن‌ها استقبال می‌کنم. واقعیت این است که پخش هفتگی کار، جذب مخاطب را سخت می‌کند. ان‌شاا... بعد از پایان پخش، اگر بشود از شبکه دیگر مثل ورزش هم پخش روزانه خواهیم داشت. به‌نظرم آن موقع مستند بهتر و بیشتر دیده می‌شود.

مستند‌هایی درباره وجوه مختلف فوتبال ایران همچون مستند‌هایی درباره مربیان نامی، باشگاه‌های پرطرفدار و... ساخته شده است. از یادگاری می‌پرسیم این مستند برای کسانی، چون او که خوره فوتبال هستند و اطلاعات زیادی در این خصوص دارند چه آورده‌ای دارد؟ این مستندساز پاسخ می‌دهد: هر قسمت یک حرف جدید می‌زنیم مثلا از حضور علی دایی در تیم ملی، اختلافی که میان بازیکنان بوده و برخی از آن‌ها حتی بعد از ۲۰ سال برطرف نشده است؛ تعامل دولت‌ها با فوتبال، تیم‌های مختلف و روسای فدراسیون هم نکات تازه‌ای بیان می‌کنیم. هیچ دولتی از زیر تیغ نقد ما در نرفته است. به نظر من شبکه مستند فاخرترین شبکه صداوسیماست و افتخار دارم با این تیم مدیریتی کار می‌کنم. خیلی روشن‌بین هستند و نگاه بازی دارند و تا اینجای کار مشکلی با خط‌قرمز‌ها نداشتیم.

روزنامه جام جم