در روز‌های بعد از جنگ و تا امروز هر زمانی که بحرانی به وجود آمد این مساجد بودند که جلوتر از همه به محلی برای برنامه‌ریزی تبدیل شد. در گام دوم انقلاب و همچنین مطابق تاکیدات همیشگی مقام معظم رهبری بر لزوم تمدن سازی نوین اسلامی، همه ذهن‌ها ناخودآگاه به سمت نقش مساجد برای تحقق این مهم رفت. ظرفیت‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و آموزشی مساجد با مفهوم تمدن سازی نوین اسلام برپایه رشد همه جانبه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همسو است. به همین دلیل کارشناسان مذهبی معتقدند که برای همه افراد جامعه، در هر سن و هر قشری می‌تواند برنامه‌ریزی‌های مبتنی بر رشد مفاهیم تمدن‌سازی نوین اسلام انجام شود.
تمدن‌سازی نوین اسلامی به معنی پیشرفت همه‌جانبه در همه جهت‌های بشری و حرکت به سمت خورشید معنویت است. معنایی که ایمان، معرفت، جهاد، عدالت، اخلاق، عقلانیت، اقتصاد، اجتماع، فرهنگ، رسانه و روابط بین‌الملل در آن نقش دارند. مهم‌ترین سوال این است که تمدن‌سازی نوین اسلامی چطور امکان‌پذیر می‌شود؟ حافظه تاریخی ما یک جواب برای این سوال دارد، بسته به اتفاقات ریز و درشتی که در سال‌های اخیر روی داده است، می‌توان به این جواب رسید که تمدن‌سازی نوین اسلام در بستر مسجد رخ می‌دهد.
مسجد آغازگر حرکت
حسنین هیکل، روزنامه نگار مصری می‌گوید در کشور‌های اسلامی نهادی به چشم می‌خورد که قدرت، نمی‌تواند به آن دسترسی پیدا کند و آن نهاد، مسجد است. او بیشتر توضیح می‌دهد که در این نهاد مذاکرات پنهانی، رشوه و توهین راه ندارد و مردم به قیمت جانشان از مسجد دفاع می‌کنند. زمانی که به تاریخچه ایران نگاه کنیم، می‌بینیم که انقلاب اسلامی در همین نهاد متولد شد و رشد کرد. حرف جان. دی استمپل از کارشناسان سفارت آمریکا تاییدی بر این ادعاست زمانی که درباره حرکت انقلابی مردم ایران در سال۱۳۵۷ می‌نویسد: «یک جنبه مهم رشد حرکت انقلابی، مشارکت دائمی و فزاینده سازمان‌های شیعی مذهب ایرانیان در جنبش بوده است. در کشور ۳۵میلیونی ایران تقریبا ۸۰تا۹۰هزار مسجد و ۱۸۰تا۲۰۰هزار روحانی وجود دارد و سریع‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای رساندن پیام از شهری به رهبران شهر دیگر از طریق شبکه مساجد انجام می‌گرفت.» سخن امام خمینی (ره) که گفتند: «مساجد سنگر اسلام هستند» به اهمیت مساجد در نظام حکومتی اسلام تاکید دارد. همه این‌ها به روشن شدن نقش مساجد در یک جامعه اسلامی اشاره دارد. اتفاقا علی خزاعی، پژوهشگر مسجد هم به نقش مساجد در ایران اشاره می‌کند و برای ما توضیح می‌دهد اگر نقش موثر مساجد در انقلاب اسلامی نبود، انقلاب اسلامی به سرانجام نمی‌رسید. این پژوهشگر معتقد است تنها بستری که می‌تواند تمدن نوین اسلامی را محقق کند، مساجد هستند. در جایی که بسیاری از مردم، روزانه در آنجا حاضر و برای عبادت دور هم جمع می‌شوند، اما ظرفیت‌های مساجد تنها به عبادت ختم نمی‌شود.
ظرفیت‌های بی‌شمار
خزاعی تاکید می‌کند: «مساجد نمازخانه نیستند که محلی برای اجتماع مسلمانان است. او می‌گوید اگر همه ارگان‌ها، وزارتخانه‌ها و نهاد‌ها در یک کشور اسلامی تعطیل شوند، مساجد تعطیل نمی‌شوند. مساجد سرپا خواهند بود و خدمت می‌کنند.» شاید به همین دلیل است که مقام معظم رهبری بار‌ها تاکید کردند مساجد محل مقاومت هستند. این نکته در جنگ تحمیلی روی داد؛ زمانی که از ظرفیت‌های بی‌شمار مساجد استفاده شد. آن زمان مساجد تبدیل شدند به پایگاه مقاومت و بسیاری از بانوان، مردان، دختران و پسران ایرانی در همان زمان، در مساجد برای دفاع از کشور پشتیبانی می‌کردند. نقش مساجد در جامعه ایرانی غیرقابل انکار است؛ بعد‌ها مساجد در قالب جدیدی، در نقش‌های موثر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی خود قرار گرفتند. خزاعی ماه‌های ابتدایی سال۱۴۰۱ را مثال می‌زند، زمانی را که سهمیه‌بندی آرد اتفاق افتاد و مشکلات نان بروز کرد. او می‌گوید: «اگر آن زمان مساجد دست به توزیع نان و برنامه‌ریزی برای ساماندهی آرد نمی‌زدند، مشکلات آرد و نان به بحران تبدیل می‌شد، اتفاقی که البته با استفاده از ظرفیت‌های مساجد روی نداد.
نقش‌های دیگر از جمله نقش‌های فرهنگی، آموزشی، ورزشی و اقتصادی که در دوران کرونا بروز کرد، از جمله اتفاقاتی است که اگر در دو سال گذشته روی نداده بود، مدیریت بحرانی مانند کرونا امکان‌پذیر نمی‌شد.» خزاعی توضیح می‌دهد که مساجد از این جنبه اهمیت دارند که در هر محله‌ای حداقل یک پایگاه مقاومت یعنی مسجد وجود دارد، به‌اضافه این که همه اقشار جامعه، از جمله سالمندان، مردان و بانوان، کودکان و نوجوانان در این پایگاه حضور پیدا می‌کنند و چه چیزی ارزشمندتر از این که پایگاه معنوی که در یک محله وجود دارد، با استفاده از ظرفیت‌هایش در رسیدن به تمدن نوین اسلامی کمک کند؟ به نظر این پژوهشگر، امامان جماعت برای ایجاد تمدن‌سازی نوین اسلام باید برنامه‌ریزی‌های متنوعی برای اقشار مختلف جامعه و همه سنین داشته باشند تا تمدن‌سازی نوین اسلام محقق شود.
صادرات تمدن‌سازی یکی از بند‌های تعریفی تمدن سازی نوین اسلامی
روابط بین‌المللی است؛ مفهومی که می‌تواند صادرات فرهنگ و اقتصاد جامعه اسلامی را امکان‌پذیر کند. کشور ما کشوری مسلمان و در حال توسعه است، کشوری که اهداف انقلابی دارد و در موقعیت جغرافیایی قرار گرفته است که می‌تواند نقش مهمی در منطقه و جهان داشته باشد. ایران پر از منابع طبیعی و نیروی انسانی جوان و متخصص است که با توجه به استفاده از نقش آن‌ها و تاثیر تخصص آن‌ها کشور می‌تواند به قدرت منطقه تبدیل شود. در همین بخش است که رسیدن به تمدن سازی نوین اسلام خود را نشان می‌دهد؛ در جایی که نظام اقتصادی و فرهنگی باید رشد کنند. سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی مورد توجه مقام معظم رهبری، با تاکید بر درون‌زایی اقتصاد با ایجاد تعامل سازنده و موثر با منطقه و جهان می‌تواند به نقطه هدفی برای صادرات تمدن‌سازی اسلامی تبدیل شود.
منبع: روزنامه جام جم
