ببینید | عبور از تله آفساید با سوت تکنولوژی

این روزها که در حال نزدیک شدن به جام‌جهانی فوتبال 2022 هستیم، فناوری‌های جدید قرار است دنیای داوری در ورزش را دگرگون کند.

پیرلوئیجی کولینا، داور بازنشسته و مدیر برنامه داوری فیفا، 9 تیر 1401 در کنفرانس مطبوعاتی از سیستم تشخیص نیمه‌ خودکار آفساید که قرار است 30 آبان امسال در جام‌ جهانی قطر رونمایی شود خبر داد و گفت که استفاده از فناوری جدید باعث می‌شود تصمیم‌گیری داوران بسیار سریع‌تر و دقیق‌تر از پیش انجام شود. این فناوری در مسابقات قبلی فیفا آزمایش شده و قرار است کمک کند تا حتی کسانی که درون ورزشگاه حضور ندارند و تماشاگران درون ورزشگاه که دید مناسبی به بازیکنان ندارند، لحظات آفساید را به‌خوبی تشخیص بدهند. بنابراین فیفا برای سومین جام جهانی متوالی، فناوری جدیدی را برای کمک به داوران معرفی می‌کند. پس از یک اشتباه داوری محرز در سال 2010، فناوری خط دروازه برای مسابقات جام جهانی 2014 برزیل آماده شد. این پیشتازی فیفا در تولید و استفاده از فناوری‌های به‌روز در سال‌های بعد هم ادامه یافت و جام‌جهانی روسیه 2018، سیستم کمک‌داور ویدئویی یا وی‌ای‌آر (VAR) که سر واژه Video Assistant Referee برای اولین‌بار مورد استفاده قرار گرفت و حالا فناوری نیمه‌خودکار تشخیص آفساید نشان‌دهنده تکامل سیستم‌های VAR است که نقطه اوج سه سال تحقیق و آزمایش اختصاصی برای جام‌جهانی قطر است.

آزمایش‌های آنلاین و آفلاین این فناوری در آزمایشگاه ورزشی مؤسسه فناوری ماساچوست انجام شده است و دانشگاه ویکتوریا به‌طور تخصصی حوزه ردیابی اندام بازیکنان به کمک هوش مصنوعی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. قابلیت‌های الکترونیکی این سیستم‌ها هم در یک تیم تحقیقاتی در زوریخ انجام شده است.

29 نقطه از بدن بازیکنان تحت کنترل دوربین‌های جدید

یوهانس هولزمولر، مدیر فناوری و نوآوری فوتبال فیفا درباره این فناوری جدید می‌گوید: «تجهیزات تشخیص نیمه‌خودکار آفساید در جام‌جهانی قطر قرار است با 12 دوربین ویژه انجام شود که به توپ مخصوص این دوره از بازی‌ها هم متصل است و اطلاعات ناشی از ضربه‌هایی را که به آن وارد می‌شود با تصاویر دوربین‌های آفساید مطابقت می‌دهد. این دوربین‌ها در اطراف سقف ورزشگاه‌ها نصب می‌شود و حرکت بازیکنان و توپ را زیر نظر می‌گیرد. برای ساخت یک مدل مجازی از هر بازیکن، داده‌های مربوط به 29 نقطه از بدن او جمع‌آوری می‌شود. ردیابی بدن بازیکنان باید آن‌قدر با دقت انجام شود که در هر ثانیه 50 بار این 29 نقطه بررسی شود و نوع حرکت آنها ثبت شود تا در نهایت یک خط آفساید سه‌بعدی برای کمک به تیم VAR ایجاد شود. این تصاویر و اطلاعات در اختیار مسؤولان ویدئویی پخش بازی‌ها قرار خواهد گرفت و برای تماشاگران تلویزیونی هم قابل مشاهده خواهد بود؛ اطلاعاتی که از دوربین‌ها و حسگرهای درون توپ به‌دست می‌آید با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و جدید هوش مصنوعی به شکل یک انیمیشن سه‌بعدی در خواهد آمد. در این انیمیشن موقعیت اندام بازیکنان به‌طور کامل دیده می‌شود و موقعیت آفساید به‌راحتی قابل تشخیص خواهد بود. این سیستم همچنین قادر است که موقعیت‌هایی مثل پرتاب توپ را تشخیص دهد و بین لمس بازیکنان دو تیم مختلف، تفاوت قائل شده و آن را تشخیص دهد.

حسگرهای شگفتی‌ساز در توپ جام‌جهانی

توپ جام‌جهانی قطر هم در نوع خود شگفتی تازه‌ای در دنیای فناوری‌های ورزشی است. در داخل این توپ حسگری وجود دارد که می‌تواند لحظه دقیق ضربه زدن را ثبت و آنها را برای بررسی‌های بعدی ذخیره کند. این حسگر می‌تواند داده‌های مربوط به شتاب و چرخش توپ را همراه با اطلاعات مربوط به سرعت اولیه، مکان و وضعیت ترکیب توپ در لحظه، تشخیص و داده‌های خروجی را با تمام محاسبات لازم تحویل بدهد. این توپ که «الرحله» نام دارد قبل از قرعه‌کشی مرحله گروهی توسط فیفا و شریک تجاری خود آدیداس رونمایی شد. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم این توپ سرعت حرکت آن است که نسبت به توپ‌های قبلی جام‌جهانی سریع‌ترین حرکت در هوا را خواهد داشت.

کاهش زمان تشخیص آفساید از 70 ثانیه به 15 ثانیه

دکتر پاتریک لوسی، محقق داده‌های ورزشی می‌گوید: «اتفاقی که در جام‌جهانی امسال می‌افتد قرار است ترکیبی از آنچه انسان‌ها در تشخیص آن تبحر دارند و آنچه رایانه‌ها از پس آن برمی‌آیند، باشد. یعنی هوش مصنوعی به انسان کمک کند تا تصمیم‌های دقیق‌تر و بهتری را برای مسابقه بگیرد.» این پدیده‌ای است که هر سال بیشتر از سال‌های قبل به دنیای داوری ورزش راه پیدا می‌کند؛ پدیده‌ای که در آن هوش مصنوعی و انسان به کمک هم می‌آیند تا تصمیم‌های دقیق‌تر و درست‌تری را برای اجرای عدالت و قانون در ورزش محقق کنند.

کولینا معتقد است در فناوری کمک‌داور ویدئویی، میانگین زمان برای بازبینی آفساید حدود 70 ثانیه است، در حالی‌که فناوری تشخیص نیمه‌خودکار آفساید در آزمایش‌های فیفا، این زمان را به حدود 15 تا 25 ثانیه کاهش می‌دهد.

او می‌گوید: «گرچه باز هم به بررسی‌های دستی توسط تیم کمک‌داوران ویدئویی نیاز داریم و علتش هم این است که فیفا نتوانسته این زمان را به کمتر از این مقدار برساند اما به نظر می‌رسد پیشرفت فناوری در سال‌های آینده شاید بتواند این زمان را به 5 ــ 4 ثانیه کاهش دهد.»