کاربرد رادیوداروها در تشخیص سرطان

حتما در خبر‌ها شنیده‌اید که در روز ملی فناوری هسته‎ ای و در راستای بومی ‏سازی تولید رادیوداروها، روز گذشته سه محصول با حضور رئیس‌جمهور رونمایی شد. در میان این‌ها یکی با «تربیوم ۱۶۱» و دو رادیودارو با استفاده از «گالیم‌۶۸» تحت عنوان «سیگزافور» و «فاپی» نشان‏دار شد که برای تشخیص سرطان‏ های صعب‎ العلاج و متاستاز‌های آن‌ها به کار می‏رود. وقتی عضوی از بدن دچار سرطان می‎شود، این امکان وجود دارد که سلول‎های سرطانی به نقاط دیگر بدن هم دست‎ اندازی کرده و بیماری را گسترش دهد که به این پدیده متاستاز گفته می‎شود. درباره کاربرد محصولات رونمایی شده باید اشاره کنم رادیو‎دارو‌های جدید قادرند با کیفیت خوبی که دارند، محل تومور و متاستاز را شناسایی کنند. به این ترتیب طیف وسیعی از تومور‌های سرطانی با استفاده از این رادیودارو‌ها قابل تشخیص خواهندبود؛ دارو‌هایی که با استفاده از دانش بومی متخصصان کشور تولید شده‌است. گالیم ۶۸ که پایه رادیو نوکلئیدی این دو رادیو داروست توسط سیکلوترون کرج تولید می‎شود.
به‎ طور خلاصه دو روش برای تولید رادیو نوکلئید‌هایی که در رادیودارو‌ها به کار می‎ روند وجود دارد؛ استفاده از رآکتور‌های هسته‌ای یا بهره‌گرفتن از سیکلوترون‏ها. در رادیوداروی تربیوم ۱۶۱، ذرات رادیواکتیو از طریق یک حامل اختصاصی با توجه به نوع سرطانی که فرد به آن مبتلاست، به سلول سرطانی متصل می‏شود و فرآیند درمان را انجام می‏دهد. گیرنده ‎هایی که روی سلول سرطانی وجود دارد در اصل گیرنده برخی مواد خاص هستند. اگر موادی را که مد نظر ما است بتوانیم رادیواکتیو کنیم، با این گیرنده‏ ها جذب می‌شوند و با پرتوزایی که رادیودارو انجام می‏دهد، سلول سرطانی از بین می‎رود. پیش از این، گالیم ۶۸ به عنوان پایه رادیو ایزوتوپی توسط شتاب‌دهنده سیکلوترون تولید می‏شد و بعد با ژنراتور آن را جداسازی می‎کردیم، اما ترکیب مستقل از گالیم ۶۸ به شکل دو داروی جدید را در اختیار نداشتیم که امروز با تلاش محققان ایرانی به آن هم دست پیدا کرده‌ایم.
در مورد کیفیت و موثر بودن این دارو‌ها لازم است اشاره کنم که برای ساخت رادیودارو‌ها استاندارد‌هایی وجود دارد و رعایت آن لازمه رسیدن دارو به دست مردم است. برای مثال خلوص رادیو‎ نوکلئیدی، میزان تب‎ زایی و خلوص رادیو شیمیایی و برخی شاخص‌های این چنینی باید بررسی شود تا رادیودارو استریل‌شده و قابل اعتماد باشد. به همین علت دارو‌هایی که به مراکز پزشکی هسته‎ ای تحویل داده می‎شود تحت استاندارد‌های جهانی است و مردم می‎توانند با خیال راحت از آن استفاده کنند.

 

دکتر پژمان شیرمردی سازمان انرژی اتمی ایران / روزنامه جام جم