نگاهی به ابعاد قطعی چند ساعته فیسبوک و زیرمجموعه‌هایش که به‌ تازگی رخ داد

شش ساعت غیبت دردسرساز

اخیرا دسترسی جهانی به چند پیام‌رسان و شبکه اجتماعی مشهور و با گستره وسیعی از کاربران، برای چند ساعتی با مشکل مواجه شد و این قطعی، تبعات بسیاری به همراه داشت.

کد خبر: ۱۳۴۱۳۸۷

واتس‌اپ، اینستاگرام و فیسبوک مهم‌ترین شبکه‌های اجتماعی مجازی و پیام‌رسان درگیر این رخداد بودند که همگی زیر چتر فیسبوک به‌عنوان شرکت مادر هستند و اختلال جهانی آنها ضمن ضرر زیادی که به صاحب‌شان مارک زاکربرگ زد، مشکلاتی را هم برای کاربران‌شان در سراسر دنیا ایجاد کرد و همچنین دستمایه طنزپردازی عده‌ای قرار گرفت. در اینجا نگاهی به ابعاد این اتفاق انداخته‌ایم.

حرف و حدیث‌ها
احتمالا شما هم جزو کسانی هستید که ۴ اکتبر ۲۰۲۱، یعنی همین چند روز پیش دسترسی‌تان به فیسبوک، واتس‌اپ و اینستاگرام قطع شد و کم‌کم متوجه شدید این اختلال محدود به گوشی همراه، کامپیوتر شخصی، اینترنت، منطقه، شهر یا کشور نیست و جهان با آن رو به‌ رو شده‌ است. جهانی که دیگر تصورش بدون شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، آن هم از نوع این موارد همه‌گیر دشوار ‌به نظر می‌رسد. با بروز این اختلال بازار شایعات داغ شد. مثلا در خبری آمد یک هکر ۱۳ ساله چینی این آش را برای شرکت فیسبوک پخته است! البته پس از نشر این خبر از سوی چند رسانه، نیویورک‌تایمز از قول مدیران فیسبوک احتمال حمله سایبری را رد کرد. در نهایت همه‌گیری اختلال از سوی این شرکت تایید شد و مثلا حساب کاربری واتس‌اپ در پیامی در فضای مجازی نوشت: «ما می‌دانیم که برخی افراد در حال حاضر با واتس‌اپ مشکل دارند. در تلاش هستیم تا همه چیز به حالت عادی برگردد و در اسرع وقت با به‌ روزرسانی مشکل را برطرف می‌کنیم. از صبوری شما متشکریم!»

طنازی‌های مجازی + اقبال رقبا
زیان‌دیدن فیسبوک و از دور خارج شدن آن برای چند ساعت، به نفع دیگران شد اما با بازگشت این شبکه و پیام‌رسان اجتماعی و دیگر سرویس‌های زیرنظر آن به دلیل سرمایه اجتماعی عظیمی که کنار درآمدزایی کلان تاکنون برای خود دست و پا کردند، این سود چندان پایدار به نظر نمی‌رسد. همچنین طبق معمول که یک سر از این دست پیشامدها، بذله‌گویی و شوخی با آن است. کاربران در شب تلخ فیسبوک و تابعه‌های آن (حدود هشت سال پیش شرکت فناوری اطلاعات فیسبوک، واتس‌اپ را خریداری کرد و قبل از آن در سال ۲۰۱۲ نیز اینستاگرام را خریده بود) هم بیکار ننشستند و با انتشار پیام‌های تصویری و متنی در دیگر پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام و توییتر ضمن شوخی با اوضاع دشوار این سرویس‌ها، با طعنه‌هایی از شادی و انتقامگیری دیگر پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی و داخلی در نبود رقیبان‌شان گفتند. همچنین گفته می‌شود استقبال از برخی پیام‌رسان‌های داخلی هم با بروز این اتفاق جان گرفت. برای مثال:
توییتر: هشتگ facebookdown با سرعت ترند شد. تعدادی از کاربران از ناراحتی‌شان برای قطع شدن ناگهانی این سرویس‌ها توییت زدند و بعضی این موضوع را دستمایه طنز قرار دادند. چهره‌ها هم در این فضا واکنش‌هایی داشتند که ادوارد اسنودن یکی از آنها بود و نوشت: «فیسبوک و اینستاگرام به‌ طرز اسرارآمیزی آفلاین شده‌اند و در این روز درخشان، جهان به مکان سالم‌تری تبدیل شده‌ است.»
تلگرام: بعد از این قطعی، بیش از همه مراجعه کاربران به توییتر و تلگرام افزایش پیدا کرد و در پی این هجوم، برخی از دشواری دسترسی به این سرویس‌ها هم ابراز نارضایتی کردند. حساب رسمی تلگرام در توییتر در پاسخ به کاربرانی که از کندی این شبکه انتقاد داشتند، این مشکل را به‌دلیل افزایش مراجعه کاربران جدید دانست. ساعاتی پس از قطع شدن واتس‌اپ، فیسبوک و اینستاگرام، امکان کامنت گذاشتن در کانال‌های تلگرامی با دشواری همراه بود. خبر اختلال در عملکرد آمازون، جست‌ و جو گر گوگل و... هم از سوی برخی کاربران اعلام شد اما منبع رسمی آن را تایید نکرد.
وایبر: وایبر که جزو باسابقه‌های این عرصه است و زمانی یکی از محبوب‌ترین‌ کانال‌های ارتباطی به شمار می‌رفت از فرصت استفاده کرد و از کاربران خواست با پیوستن یا فعال شدن دوباره در این پیام‌رسان، با دوستان خود در ارتباط باشند.
سیگنال: حساب این پیام‌رسان هم در توییتر اعلام کرد میلیون‌ها کاربر جدید، روز دوشنبه به این سرویس پیام‌رسان پیوستند.
جک دورسی، مدیرعامل توییتر هم مثل اسنودن از چهره‌های سخنگو در حین این رخداد بود که در توییتی از سیگنال به‌عنوان جایگزین واتس‌اپ حمایت کرد.
کلاب‌هاوس: سخنگوی این شبکه اجتماعی صوتی اظهار داشت در بسیاری از اتاق‌های گفت‌وگو، این قطعی موضوع بحث قرار گرفته است.

دلیل و تاثیر
به گفته بسیاری از رسانه‌ها از جمله ایندیپندنت و یو‌اس‌‍‌ای تودی دلیل قطعی کامل تمام سرویس‌های فیسبوک شامل فیسبوک، اینستاگرام و واتس‌اپ برای بیش از شش ساعت در تاریخ ۴ اکتبر ۲۰۲۱، ارسال تنظیمات اشتباه به سوئیچ‌ها و روترهای زیرساختی سرورها بود.
از آنجا که برنامه‌های واتس‌اپ، اینستاگرام و فیسبوک، متعلق به شرکت فیسبوک هستند، از زیرساخت‌های مشترکی هم بهره می‌برند. بیان می‌شود طی این اتفاق بیش از دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون کاربر در جهان از دسترسی به این سرویس‌ها بازماندند. جالب این است که اظهار می‌شود همین غیبت چند ساعته، حسابی برای فیسبوک آب خورده است و در پی آن سهم فیسبوک حدود ۵ درصد سقوط کرد. در ساعت‌های میانی این قطعی، چند منبع از جمله نت‌بلاکس و خبرگزاری بولومبرگ هم زیان واردشده به اقتصاد جهانی را در همین مدت، صدها میلیون دلار اعلام کردند. همچنین بی‌بی‌سی در گزارشی اعلام کرد درآمد حاصل از تبلیغات این سرویس‌ها هم رقم چشمگیری کاهش داشته است. البته بسیاری از این ارقام و آمارها تخمینی خوانده شد. همچنین گفته می‌شود زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک هم با این اتفاق، زیانی حدودا هفت میلیاردی و سقوط به جایگاه پایین‌تری در جدول ثروتمندان جهان را تجربه کرد. مرتفع ساختن این مشکل ضمن بهای هنگفت، زمان زیادی هم از کارمندان فیسبوک گرفت و باعث شد مدیر فناوری این شرکت به صورت عمومی عذرخواهی کند.
این در حالی است که پیش و پس از این اتفاق انتقاد از شیوه عملکرد این سرویس‌ها اوج گرفت و عده‌ای ضمن تاختن به فیسبوک از تمرکز بیش از حد آن بر درآمدزایی، سودآوری و درگیر شدن در بازی‌های سیاسی در مقایسه با توجه به امنیت کاربران گفتند. یکی از منتقدان، از مدیران سابق این شرکت است که می‌گوید الگوریتم‌های حاکم بر این سرویس‌ها باعث تفرقه‌افکنی در جوامع می‌شود و آسیب‌هایی را برای کودکان و... به دنبال دارد. همزمانی تقریبی مطرح شدن دوباره نقدها و این قطعی، شائبه مشکوک بودن آن را برای برخی ایجاد کرد. به هر حال بحث و نظر درباره چرایی، ابعاد و تاثیرات این رخداد و حاشیه‌های آن از زمان بروزش تاکنون ادامه دارد و به نظر می‌رسد قصه‌ای دنباله‌‌دار است که همچنان سوژه دست رسانه‌ها و پژوهشگران حوزه شبکه‌های اجتماعی می‌دهد و جدا کردن شایعه‌ها از واقعیت، زمان و تحقیقات گسترده و عمیق‌تری را طلب می‌کند.