چرا کسی به فکر پل زیبای کرجی‌ ها‌ نیست؟

پس از آن علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی همراه با عزیزا... شهبازی، استاندار البرز از این پل بازدید کردند و میراث فرهنگی، استانداری و شهرداری وعده مرمت آن را دادند.

بازدیدهای میدانی ما از پل در ماه‌های فروردین، اردیبهشت، خرداد و حتی همین تیرماه نشان می‌دهد هنوز هیچ عملیات مرمتی روی آن صورت نگرفته و تنها داربست‌هایی اطراف آن نمایان است.

اکنون مهم‌ترین مسأله این است که در روزهای پایانی دولت، چرا استانداری و شهرداری به قول خود وفا نمی‌کنند و بودجه تعیین‌شده را برای آغاز مرمت‌ها پرداخت نمی‌کنند؟ اگر فصل تابستان به پایان برسد و فصل بارش آغاز شود تکلیف این پل تاریخی زیبا و معماری بی‌نظیر که در ورودی شهر است و متعلق به دوران صفویه چه خواهد شد و آیا نباید در انتظار فروریختن کامل آن باشیم؟

پل ‌دختر کرج از سازه‌های دوره صفویه است که روی رودخانه کرج ساخته شده‌ است. در واقع این پل بر بقایای پلی کهن‌تر منسوب به دوره سلجوقی بنا شده که نوسازی آن در دوره صفوی سازه یادشده را در زمره و مشابه معماری این دوران قرار داده است.

پل ‌دختر به نام‌های پل‌ سلیمانیه و پل شاه‌ عباسی هم شناخته می‌شود. هرچند برخی منابع آن را به نام پل خاتون هم می‌شناسند.

حمدالله مستوفی - تاریخ‌نویس قزوینی - در کتاب نزهه‌ القلوب آورده است:‌ از رودخانه کرج و پلی با یک طاق به نام پل خاتون یاد می‌کنند که به یادبود زبیده‌خاتون، همسر محبوب هارون‌الرشید، نامگذاری شده‌ است. این پل با حدود ۶۱متر طول و بیش از هفت متر پهنا در ورودی شهر، نزدیک میدان حافظ و در کنار ساختمان تاریخی صمصام قرار گرفته و در اسفند 1379 به ثبت آثار ملی هم رسیده و به دلیل برخورداری از چشم‌انداز زیبای رودخانه و فضای سبز، قابلیت تبدیل شدن به منطقه گردشگری را دارد.

در سال ۱۳۳۰ شمسی با ساختن پلی در نزدیکی پل ‌دختر که به پل سنگی (پهلوی دوم) معروف است، تردد از روی پل دختر ممنوع شد و تردد از روی پل جدید صورت گرفت.

پل‌ دختر هم به مرور زمان و بر اثر عوامل طبیعی ازجمله جاری شدن سیل و ریزش باران دچار فرسودگی شدید شد و به دلیل کاهش استحکام پایه‌های آن در معرض فروریختن و نابودی قرار گرفت.

پل در سالیان گذشته بارها بازسازی و مرمت شده است ازجمله سال ۱۳۸۸ که بازسازی پل انجام شد و برای فراهم کردن بازدید و گذر گردشگران روی این پل تاریخی، سطح روی پل سنگفرش شد و دو جان‌پناه در دو سوی پل و دو پلکان ورودی برای آمد و شد در دو سوی پل بنا شد.

پل ‌دختر به منزله شناسنامه کرج است و حسن بحرینی، کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی که تاکنون مرمت بیش ‌از ۱۰ پل تاریخی را برعهده داشته، ناظر پروژه مرمت پل تاریخی کرج هم هست.

بحرینی با اعلام این مطلب که هنوز مرمت اساسی پل آغاز نشده و مراحل حفاظت اضطراری و رفع خطر در حال انجام است به ما می‌گوید: هنگام فروریختن پل، وزیر میراث فرهنگی در بازدید از پل ۵۰۰میلیون تومان بودجه برای مرمت پل متقبل شد و این اعتبار در فروردین سال‌جاری در اختیار اداره‌کل میراث فرهنگی استان البرز قرار گرفت. از سویی شهرداری هم بنا بر قول استاندار قرار شد ۵۰۰میلیون تومان به مرمت بنا کمک کند. بازدیدهایی هم به این منظور صورت گرفت، با این حال وعده شهرداری برای پرداخت بودجه هنوز عملی نشده است.

این کارشناس ارشد مرمت می‌افزاید: شهرداری نباید با اقدام به کمک‌های تهاتری همچون در اختیار گذاشتن کارگر و ماشین‌آلات، به مرمت پل کمک کند. این پل واقعا به بودجه نیاز دارد. یا قول ندهند یا وقتی قول دادند آن را عملی کنند. بحرینی در خصوص اقدامات مرمتی که باید روی پل انجام شود، می‌گوید: پس از سبک‌سازی پل، به بخش طاق‌ها می‌رسیم. سپس آسیب‌هایی که در قسمت فروریخته دیده می‌شود را پاکسازی کرده و پس از آن مرمت طاق دهانه بزرگ را که ۱۸متر طول دارد آغاز می‌کنیم. او با بیان این‌که این پل زمان صفوی روی پایه‌های سلجوقی احداث شده و تاکنون چند بار در زمان قاجاریه و پهلوی اول مورد مرمت‌های جزئی قرار گرفته یادآور می‌شود بیشتر این مرمت‌ها مربوط به بدنه پل است مانند دست‌اندازهای طرفین پل و برخی از قسمت‌های پایینی که در اثر فرسایش آب صدمه دیده و سنگ‌کاری و آجرکاری شده است.

تعطیلی موقت کار

این کارشناس درباره عرشه پل (سطحی که از آن عبور و مرور می‌شود) که اکنون بخشی از وسط آن فروریخته و در حال سبک‌سازی است هم این‌گونه توضیح می‌دهد: در دهه 70 در اثر خاکبرداری از تپه کناری سنگ بزرگی قل می‌خورد و روی این قسمت پل فرود می‌آید و آن را سوراخ می‌کند و مرمت می‌شود. در دهه 80 بار دیگر مرمت تکرار می‌شود اما به دلیل نامرغوب بودن مصالح و ملات و تبخیر آب؛ رطوبت، گچ را از بین می‌برد و چسبندگی‌اش را از دست می‌دهد و سال قبل سنگینی آوار باعث تخریب عرشه پل شده است.

بحرینی می‌گوید: امسال ما برای دسترسی به سطح طاق اصلی، باید بالای آن را سبک‌سازی کنیم بنابراین سنگ‌های قلوه کف و ایزوگام‌ها را برداشتیم و به خاک پوکه معدنی رسیدیم. با انجام اقدامات حفاظت‌های اضطراری فعلا کار متوقف شده تا با عقد قرارداد ادامه عملیات مرمتی به یک شرکت پیمانکاری واگذار شود. هزینه مرمت پل حدود ۷۰۰میلیون تومان برآورد شده که با توجه به حجم تورم، تهیه و حمل مصالح و اجرای کار و دستمزدها رقم مورد نیاز دو تا سه‌برابر این رقم افزایش دارد.

مریم اطیابی - ایران / روزنامه جام جم