رسانه‌ای که باید بیشتر شناخت

عکس قوی‌ترین رسانه در جنگ رسانه و سواد رسانه‌ای با توجه به ظهور عصر دوم رسانه‌هاست. براساس دیدگاه اساتید ارتباطات مثل پاستر، مارولا و... نوع جدیدی از جامعه شکل گرفته است که در قالب ادغام تکنولوژی‌های جدید ارتباطی ماهواره‌ای با رایانه، تلویزیون و تلفن ظاهر شده است.

ارزان ‌بودن، انعطاف‌پذیر بودن، دسترسی فوری و سرعت از خصوصیات رسانه‌های نوظهور و مشخصه عصر دوم رسانه‌هاست.

پیامدها یا کارکردهای هر نوآوری را می‌توان به مطلوب و نامطلوب تقسیم‌بندی کرد. تأثیرات مثبت و مناسب یک نوآوری در یک نظام اجتماعی کارکرد مطلوب آن را به همراه دارد.

در حال حاضر تکنولوژی‌های ارتباطی به سرعت ما را به سمت آموزش انفرادی و متقابل سوق می‌دهد. تشخیص کارکرد مناسب نوآوری به زمان وابسته است و ممکن است تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت‌ بودن آن متفاوت باشد.

با توجه به گسترش استفاده از تلفن‌های همراه در آغاز هزاره سوم و عصر نوین ارتباطات، عکس و فیلم به‌عنوان رسانه عمومی در دسترس تمام مشترکان تلفن‌های همراه قرار گرفته است.

آنها ناگزیر در رویدادها و مناسبت‌های اجتماعی از این رسانه استفاده می‌کنند و شادی‌ها و ناراحتی‌های خود را با مخاطبان‌شان به اشتراک می‌گذارند.

در این رسانه، از روایتگری تصویری روزمرگی‌ها تا سفرها قابل مشاهده است. در بسیاری از اتفاقات و رویدادهای جهانی نیز این پیشرفت تکنولوژی نقش مؤثری ایفا کرده است.

افراد با دارا بودن حداقل امکانات تصویری و با همان تلفن‌های همراه به ثبت خاطرات خود اهمیت داده‌اند؛ به‌عنوان مثال در شرایط کرونایی آخرین سال قرن با انتشار مطالب خود تجربه سالی متفاوت را به اشتراک گذاشتند.

از طرف دیگر، آثار یا خاطرات سفرها و آیین‌ها و مراسم آیینی و سنتی همچنان در این رسانه عمومی بازتاب داشته و دارد، مانند اربعین حسینی که هر‌ساله افراد حاضر در این رویداد جهانی توانسته‌اند با انتشار عکس و فیلم‌هایی خاطره‌انگیز، روایت سفر خود را تصویری انجام دهند و به شیوه‌های متفاوت، معرفی این رویداد عظیم را انجام دهند.

سواد رسانه‌ای نوعی ضرورت اجتماعی است و برای آن‌که مخاطبان به شناخت نسبی از رسانه‌ها و آگاهی از حقیقت دست پیدا کنند امری سودمند است.

رسانه‌های جمعی امروزه مهم‌ترین اجزای اساسی جوامع بشری است و سواد رسانه‌ای دربرگیرنده آموزش، تحلیل و معرفت از تأثیرات رسانه‌ها مانند رادیو، تلویزیون، کتاب و از همه مهم‌تر عکس و اینترنت روی افراد جوان است؛ لذا شایسته است هنرمندانی که به ثبت و انعکاس رویدادهای آیینی و اجتماعی می‌پردازند همپای فرآیند جهانی‌‌شدن، مخاطبان خود را در قالب سواد رسانه‌ای به سمت پویایی حرکت دهند و آنها را مجبور کنند تا بدانند چه پیام و تولید رسانه‌ای می‌تواند برایشان مفید باشد.

سواد رسانه‌های نوظهور

جوهره و درونمایه اثر خوب بر‌مبنای شناخت موضوع و معرفت به آن ایجاد می‌شود و ثبت یک عکس و اثر خوب، گذار از فرهنگ شفاهی به فرهنگ مکتوب است؛ لذا ضروری است آموزش در زندگی روزمره مخاطبان رسانه‌ها جدی گرفته شود. تولید در شناخت و فهم پیام از سوی مخاطبان باید شکل بگیرد و مهارت خواندن و نوشتن پیام‌های رسانه‌ای باید مورد توجه جدی باشد.

در عصر حاضر که عصر ارتباطات، تکنولوژی‌های نوظهور و نوپدید ارتباطی نام دارد، رسانه‌ها تأثیرات جدی تربیتی، شخصیتی و هویتی بر افراد به‌خصوص نسل نوجوان و جوان دارند.

در این شرایط، نحوه استفاده سواد رسانه‌ای و کنترل تأثیرات از بی‌نهایت مثبت و بی‌اندازه منفی در حال نوسان بوده و سواد رسانه‌ای در عصر کنونی تغییر جدی و اساسی نسبت به قبل یافته است. بنابراین در عصر کنونی، سواد رسانه‌ای نوعی مهارت بقا به‌حساب می‌آید و افرادی که دارای سواد رسانه‌ای هستند، می‌توانند از میان حجم زیاد اطلاعات دست به انتخاب بزنند و پس از ارزیابی و تشخیص و دسته‌بندی اطلاعات خود از آنها در حل مشکل خاص یا تصمیم‌گیری به‌منظور کمک به یک اتفاق جهانی یا محلی در جهت دستیابی به بهترین امتیازها استفاده کنند.

توسعه فرهنگ با ارتقای سواد رسانه ای

توسعه فرهنگ توسط سواد رسانه‌ ای انجام‌پذیر است، لذا عکس نیز به‌عنوان یکی از ابزار سواد رسانه‌ای می‌تواند در بالا بردن فرهنگ اجتماعی و معرفتی جوامع مختلف نقش مؤثر و مثبتی را ایجاد کند.

از این‌روست که در سندهای تحول رویکردهای جهانی سعی می‌شود تا با روش‌های مختلف به تفرقه بین شیعیان کشورهای همسایه دامن بزنند.

نتیجه آموزش سواد رسانه‌ای از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای پرهزینه فارسی‌زبان در قالب گسترش مبانی و مفاهیم ضددینی و ضدارزشی تکثیر می‌شود تا شفقت بین ملل رو به زوال برود.

عکاسان، تصویربرداران، خبرنگاران و اصحاب رسانه به‌عنوان بخشی از بدنه تولید پیام و گروهی که بیشترین مواجهه با سایر رسانه‌ها و خبرهای تولیدی آنان را دارند باید در سهم ارتقای سواد رسانه‌ای خود بکوشند.

هنرمندان رسانه و شخصیت‌های فرهنگی که سواد رسانه‌ای بالایی دارند، می‌دانند که چگونه از رسانه‌ها برای تولید و تکمیل خبر خود در قالب نوشتاری عکس استفاده کنند و این امر نه‌تنها به مهارت فوریت پیام می‌رسد بلکه از منفعل ‌بودن و تدافعی عمل کردن آن  جلوگیری می‌کند.

عکاسان خبری و هنرمندان عکاس زمانی که از اتفاقات جهانی و انعکاس اخبار رویدادها در حوزه جهانی رسانه آگاهی پیدا می‌کنند باید در برابر مخاطبان در استفاده از پیام‌ها و انتخاب آنها مسؤولیت بیشتر و جدی‌تری احساس کنند.

عکس برابر سپهر اربابی سیاست

بدیهی است عکس با عنوان یک رسانه قوی می‌تواند بر گفتمان حاکم بر سپهر اربابی سیاست غلبه پیدا کند لذا ضروری است که هنرمندان و عکاسان و تمامی اصحاب رسانه که برای ثبت و انعکاس رویدادها و اتفاقات مهم ملی و فراملی سفر می‌کنند با سواد رسانه‌ای کامل نسبت به انعکاس این رویداد جهانی در رسانه‌های دنیا و نگاه کامل و مطالعات بین‌رشته‌ای آماده شوند و در چند حوزه مانند بحث اجتماعی، فرهنگی و معرفت کامل به این سفرها بروند.

مایه امیدواری و مسرت است که برگزاری سوگواره‌ها و جشنواره‌ها و به‌تازگی برپایی پویش‌های مردمی و عمومی با موضوعات متنوع باعث افزایش سطح سواد رسانه‌ای اصحاب فرهنگ و هنر در درجه نخست و علاقه‌مندان عمومی نسبت به فرهنگ و هنر در سطح مردم شود.

پیشنهاد می‌شود سازمان‌ها و نهادهای متولی فرهنگی با برگزاری دوره‌های تخصصی و آموزش‌های مهارتی در افزایش سطح سواد رسانه‌ای علاقه‌مندان به هنر عکاسی و اطلاع‌رسانی مراسم‌ها و رویدادهای مهم ملی و مذهبی اقدام‌های لازم و معمول را انجام دهند تا هوشیارسازی و اختیاربخشی را به مخاطب هدیه دهند.

مهدی توکلیان - عکاس و روزنامه نگار / روزنامه جام جم