سوالات بی‌پاسخ درباره واکسن‌های کرونا

به گزارش جام جم آنلاین از ایسنا، دکتر قاسم آهنگری متخصص ایمونوژنتیک و عضو هیات علمی پژوهشگاه مهندسی ژنتیک و زیست فناوری در وبینار آموزشی «ایمونوژنتیک، واکسن کووید ۱۹» با اشاره به روند شیوع ویروس کرونا از چین به جهان، گفت: این ویروس در ووهان چین به عنوان مرکز فعال در حوزه علوم بیولوژیکی و میکروبیولوژی آغاز شد، ولی هیچگاه کل چین و حتی در کشورهایی مانند تایوان، ژاپن، سنگاپور، اندونزی و مالزی درگیر اپیدمی آن نشدند.

وی با اشاره به شیوع این ویروس از اسفندماه سال گذشته در کشور، اظهار کرد: در کشوری مانند تایوان آمار مرگ و میر ۷ تا ۸ نفر است و بر اساس آمارها در دنیا بیش از ۱۰۰ میلیون نفر آلوده به این ویروس شدند و ۲ میلیون نفر بر اثر این ویروس جان خود را از دست دادند؛ از این رو این بیماری از نظر سلامت بسیار مورد توجه و با اهمیت است.

آهنگری با تاکید بر اینکه بر اساس اطلاعاتی که از این ویروس در اختیار داریم، برای این ویروس نه درمان و نه واکسن اختصاصی وجود دارد، ادامه داد: از زمان شیوع این ویروس داروهایی برای درمان بیماران مبتلا به این ویروس کاندیدا شدند که متاسفانه هیچ کدام از این داروها اختصاصی این ویروس نبودند، ولی در چند ماه اخیر بر روی روش‌های پیشگیری متمرکز شده اند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه مهندسی ژنتیک و زیست فناوری یکی از روش‌های پیشگیرانه برای این ویروس را واکسیناسیون عنوان کرد و یادآور شد: قطعا اگر این بیماری در چند سال گذشته شیوع می‌یافت، شناسایی این ویروس با چالش‌هایی همراه بود.

اقداماتی که در دنیا برای شناخت ویروس انجام شد

وی اضافه کرد: آنچه که موجب شد امروز به سرعت پی به ساختار ویروس کووید ۱۹ ببریم و آن را شناسایی کنیم، پروژه بزرگی با عنوان (Human Genome Project) بود که در امریکا اجرایی شد و در طی آن کل اطلاعات ژنوم بدن ما که در داخل یک سلول است، استخراج شد و مزیت این داده‌ها آن است که اگر عامل خارجی اعم از RNA و یا DNA و به طور کلی هر محتوای بیگانه وارد بدن شود، با توجه به اطلاعاتی که از این پروژه بزرگ به دست آمده است، می توانیم مورد شناسایی قرار دهیم.

آهنگری با تاکید بر اینکه این امر نیز برای ویروس کرونا به عنوان یک RNAویروس رخ داد و به محض ورود به بدن انسان مورد شناسایی قرار گرفت، ادامه داد: این ویروس یک ویروس ناپایدار است و به دلیل موتاسیونی که دارد، این ویروس دارای انواع و اقسام مختلفی است و این امر بررسی این ویروس را با چالش مواجه خواهد کرد.

این متخصص ایمونوژنتیک A،B و C را از فرم‌های ویروس کرونا دانست و خاطر نشان کرد: فرم A این ویروس از خفاش و مورچه خوار شناسایی شد. از فرم A فرم B منتج شد که بیشتر در چین مشاهده شد که اصطلاحا به آن فرم «ووهان» گفته می‌شود و فرم C نیز در اروپا و سنگاپور شناسایی شدند و در حال حاضر فرم‌های E و G این ویروس نیز مورد شناسایی قرار گرفت.

وی با بیان اینکه این ویروس بالذاته قادر به تکثیر نیست و برای تکثیر شدن نیاز به وارد شدن به داخل سلول میزبان دارد، اظهار کرد: این ویروس از طریق ذرات هوا و تنفس منتقل می‌شود، ولی یکی از راه‌های انتقال این ویروس که مورد غفلت قرار گرفته، «مدفوع» است. این ویروس از طریق مدفوع نیز فرد سالم را آلوده می کند.

آهنگری اضافه کرد: زمانی که این ویروس وارد بدن شد، می‎تواند دستگاه گوارش، قلب، ریه، مغز و کلیه‌ها را مورد حمله قرار دهد؛ ولی بیشترین بافتی را که مورد حمله قرار می‌دهد، ریه است؛ چراکه در ریه بیشترین میزان مولکول رسپتور یا گیرنده این ویروس را دارد که حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد برآورد شده است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه مهندسی ژنتیک و زیست فناوری با تاکید بر اینکه بر اساس مطالعات انجام شده ۳ تا ۴ ماه پس از ابتلا به این ویروس از داخل مدفوع فرد آلوده شده جداسازی شده است، گفت: از طریق تست‌های ژنتیکی این ویروس مورد شناسایی قرار می‌گیرد که تحول بزرگی است، ضمن آنکه با استفاده از نرم افزارهای پیشرفته بایوانفورماتیکی، مدل سازی‌هایی از این ویروس انجام شد و نشان داد که این ویروس نه تنها در داخل سیتوپلاسم سلول اختلال ایجاد می‌کند، بلکه فاکتور ترانس کریپشن که مسوول تولید ژن‌های دیگر هستند را مورد حمله قرار می‌دهند و به طور کلی این ویروس حدود ۴۰۰ پروتئین مختلف که در انتقال پیام داخل سلولی اهمیت دارند را هدف قرار می‌دهد.

وارد شدن یک عامل خارجی

آهنگری، با اشاره به واکنش بدن در زمان وارد شدن عامل خارجی به بدن، توضیح داد: در این وضعیت ابتدا سیستم ایمنی غیر اختصاصی عامل را مورد شناسایی قرار می‌دهد و وقتی نتواند در برابر این عامل مقاومت کند، سد ایمنی شکسته می‌شود و سیستم ایمنی اختصاصی وارد عمل خواهد شد، در نهایت آنتی بادی سازی به صورت اختصاصی شروع می‌شود تا این عامل خارجی حذف شود.

این محقق با تاکید بر اینکه پس از ۴ تا ۵ روز علایم بیماری بروز خواهد کرد، گفت: به طور کلی بیماران مبتلا به این ویروس به ۴ دسته کلی تقسیم بندی می‌شوند که گروه اول گروه بدون علایم هستند که جزو گروه خطرناک به شمار می‌روند و گروه دوم خفیف، گروه سوم بیماران بستری در بیمارستان‌ها و گروه چهارم بیمارانی هستند که از بخش به ICU منتقل می‌شوند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک، با تاکید بر اینکه هر چه از گروه اول به گروه چهارم می‌رویم، پاسخ ایمنی شدید مشاهده می‌شود، در این باره توضیح داد: پاسخ ایمنی شدید به ظاهر خوب است، ولی این امر منجر به مرگ افراد خواهد شد؛ از این رو هر پاسخ ایمنی، پاسخ ایمنی خوب نخواهد بود.

تولید واکسن

این متخصص حوزه ایمونوژنتیک با اشاره به سابقه تولید واکسن در دنیا، خاطر نشان کرد: امروزه با استفاده از فناوری‌های پیشرفته واکسنی که ۱۰ تا ۱۵ سال تولید می‌شد، در کمتر از یک سال به بازار عرضه می شود و آنچه که موجب شد در کمتر از یک سال در جامعه جهانی به واکسن کرونا دست یابیم، فناوری پیشرفته در زمینه سوپرکامپیوترها، نرم افزارها و مدل‌سازی‌ها است که امکان دور زدن فرآیندهای آزمایشی روی حیوانات را به ما داده است.

آهنگری تاکید کرد: بر اساس این فناوری‌ها می‌توانیم مسیرهای پیچیده آزمایشگاهی را دور بزنیم و در زمینه ساخت واکسن کرونا نیز این امر اتفاق افتاد و از طریق فناوری‌های جدید قطعات مختلف ژنوم این ویروس مورد آنالیز قرار داده شد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک، با اشاره به انواع واکسن‌های مقابله با کرونا در دنیا، افزود: واکسن‌های این ویروس به ۴ نوع «پایه نوکلوئیک اسید»، «واکسن‌های نوترکیب Recombinant Viral Vector»، «واکسن‌های زیر واحد پروتئین Protein Subunit» و «ویروس ضعیف شده» تولید شده است.

وی با تاکید بر اینکه واکسن‌های تولید شده در دنیا تنها مجوز اضطراری دریافت کردند نه مجوز FDA، یادآور شد: مزیت واکسن تولید شده کمپانی آسترازیکا، آکسفورد و «جانسون اند جانسون» این است که نیاز به دمای منهای ۷۰ درجه سانتیگراد ندارد و ۳ ماه در دمای یخچال و ۲ سال در دمای منهای ۲۰ درجه سانتی گراد قابل نگهداری است.

آهنگری اضافه کرد: در حال حاضر واکسن‌ های کرونا بر اساس میزان اثر بخشی عرضه شده‌اند و در حال تکمیل شدن هستند، ضمن آنکه بررسی این واکسن‌ها پس از تزریق نشان داد که سطح ایمنی دریافت کنندگان واکسن کاهش یافت؛ از این رو تزریق دو دوز از این واکسن پیشنهاد شد تا این چالش برطرف شود.

وی با تاکید بر اینکه این ویروس در سنین مختلف از کودکی تا سالمندی رفتارها و پاسخ ایمنی متفاوتی را ایجاد می‌کند، ادامه داد: در واکسن‌های تولید شده برای این ویروس به این نیاز پاسخ داده نشده است و ما هیچ اطلاعاتی در این زمینه در اختیار نداریم، علاوه بر آن میزان آسیب پذیری افراد به این واکسن مشخص نیست.