وقتی حواس پنجگانه رابط کاربری می‌شوند!

بگذارید یادآوری کنیم که اصطلاح اینترنت اشیا (یا IoT) برای نخستین بار در سال ۱۹۹۹ مطرح شده بود! این عبارت توسط محققی انگلیسی به نام کوین اشتون برای توصیف اشیای فیزیکی متصل در یک شبکه ابداع شد.

مثل هر ایده یا فناوری انقلابی دیگری، مدتی طولانی زمان لازم بود تا این مفهوم در ذهن افراد جا بیفتد و مدتی بیشتر هم برای این‌که کارکردهایش مشخص شود.

حالا و پس از ۲۰ سال از ابداع اینترنت اشیا، مفهومی عجیب‌تر و عمیق‌تر به‌عنوان یکی از فناوری‌های انقلابی آینده تا دهه ۲۰۳۰ ظهور کرده است: اینترنت حواس! در ادامه بیشتر این مفهوم نوین و هیجان‌انگیز را بررسی می‌کنیم.

حواس متصل 

 

آزمایشگاه مشتریان اریکسون (Ericsson ConsumerLab) پیش‌بینی کرده که تا سال ۲۰۳۰ ما اینترنت حواس (Intenet of Senses،IoS) را تجربه خواهیم کرد.

این آزمایشگاه با انجام یک نظرسنجی از بیش از ۷۶۰۰ نفر در سراسر جهان (که همگی کاربران تکنولوژی‌های نوین مانند AR و دستیارهای صوتی هوشمند بودند) گزارشی را با نام «گرایش‌های مشتریان» (Consumer Trends) منتشر کرده است که گویای دید این گروه از کاربران نسبت به اینترنت حواس و آینده این تکنولوژی است.

در این گزارش، اریکسون اشاره می‌کند مشتریان انتظار‌دارند سرویس‌هایی بر پایه تکنولوژی‌های متعامل با حواس پنجگانه ما تا ۱۰ سال آینده به واقعیت بپیوندد.

اینترنت حواس به کمک تکنولوژی‌هایی چون هوش مصنوعی (AI)، واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR)، نسل پنج (۵G) و خودکارسازی (automation) قابل اجرا خواهد بود.

کاربردهای مهم این متصل‌سازی هیجان‌انگیز هم شامل انواع فعالیت‌های آنلاین، سرگرمی‌های همه‌جانبه (immersive) و کاهش هرچه بیشتر اثرات زیست‌محیطی تکنولوژی‌ها خواهد بود اما هدف اینترنت حواس چیست؟ در یک جمله، کمرنگ شدن مرز میان اندیشیدن و انجام دادن!‌ برای مثال مسیریابی روی نقشه را در نظر بگیرید: با اینترنت حواس شما قادر خواهید بود تنها با فکر کردن به یک مقصد، مسیرهای ممکن را روی عینک‌ واقعیت مجازی‌ خود مشاهده کنید.

این ارتباط مستقیم ذهنی به معنی حذف نیاز به رابط‌های کاربر مرسوم چون صفحه‌کلید، ماوس، کنترلگر بازی یا حتی فرامین صوتی و حرکتی است.

انتقال فرامین تنها با اندیشیدن به آنها در نهایت یعنی حذف هرگونه رابط کاربری دیجیتال! کافی است کاربر به فرامین موردنظر فکر کند تا آنها را عملی کند. یعنی باید گوشی هوشمندی را تصور کنید که نیازی به صفحه لمسی نداشته باشد و فرامین را مستقیم از ذهن کاربر دریافت کند! 

 

 

این ظرفیت بزرگ در اینترنت حواس، از جمله دستگاه‌هایی که با فناوری‌های واقعیت مجازی، افزوده و ترکیبی (MR و AR, VR) کار می‌کنند و نیز لباس‌هایی که مجهز به محرک‌های لمسی و فناوری اینترنت نسل پنجم خواهند بود، شکل جدیدی از تعامل انسان و ماشین را به وجود خواهد آورد.

بر اساس گزارش اریکسون، کاربران بیش از هر چیز در انتظار فراگیر شدن استفاده از عینک‌های واقعیت افزوده هستند.

دلیل این انتخاب هم تا حد زیادی مشخص است: عینک‌ به‌عنوان یک دستگاه پوشیدنی، از سویی رابط کاربر بسیار محدودی (لمسی یا شفاهی) دارد و از سوی دیگر، در کنار سر و نزدیک به مغز قرار می‌گیرد. به همین دلیل تصور این‌که کاربر به چیزی بیندیشد و فرمان موردنظر روی عینک اجرا شود، چندان دور از تصور نخواهد بود.

با استفاده از واقعیت افزوده در اینترنت حواس، بسیاری از کارکردهایی که امروزه به نظر عجیب می‌آیند، به یکباره کاملا ممکن می‌شوند! مثلا تا به حال شده کسی را ببینید که برایتان آشنا باشد، اما هر چه فکر می‌کنید نمی‌توانید نامش را به یاد بیاورید؟ همان عینک واقعیت افزوده می‌تواند این کار را برایتان انجام دهد! بیش از نیمی از مشارکت‌کنندگان در پرسشنامه آزمایشگاه اریکسون، مشاهده اطلاعات در مورد افرادی را که ملاقات می‌کنند جزو عملکردهای احتمالی عینک‌های واقعیت افزوده در آینده دانسته‌اند.

اما این رابط‌های کاربری حسی تنها به بینایی و ارتباط ذهنی محدود نمی‌شود. اکثریت پاسخ‌دهندگان در گزارش اریکسون اعتقاد دارند که تا ۱۰سال آینده شاهد استفاده گسترده از هدفون‌های دارای امکان ترجمه خودکار خواهیم بود.

همچنین بیش از نیمی از آنها گفته‌اند تا سال ۲۰۳۰ حباب‌های صوتی (sound bubbles) هم به فهرست توانایی‌های این دستگاه‌ها افزوده می‌شود تا کاربران بتوانند در یک فضای عمومی تنها صداهایی را که می‌خواهند بشنوند.

حواس چشایی و بویایی درحال حاضر جایگاه خاصی در دنیای رابط‌های کاربری ندارند، ولی پاسخ‌دهندگان معتقد بودند آنها هم دستخوش تغییرات قابل توجهی خواهند شد.

نزدیک به ۴۵درصد کاربران در این نظرسنجی بر این باور بودند که تا ۱۰ سال آینده فناوری‌هایی که توانایی بهبود طعم‌ها را به‌صورت دیجیتالی داشته ‌باشند توسعه خواهند یافت.

همچنین ۵۶ درصد گفته‌اند که تکنولوژی به حدی تکامل می‌یابد که افراد بتوانند بوها را به صورت آنلاین تجربه کنند.

​​​​​​​افکار در دسترس

 

نظرتان در مورد این‌که افکارتان قابل دسترسی باشد چیست؟ حتی تصورش هیجان‌انگیز و در عین حال ترسناک است، نه؟ در کاربردهای خاصی مانند بازی‌های رایانه‌ای یا حرکت به سمت یک مقصد، این تکنولوژی‌ها می‌توانند واقعا هیجان‌انگیز باشند اما از آن سو، افکار ما خصوصی‌ترین حریم خصوصی ما به شمار می‌رود و با توسعه این تکنولوژی‌ها خطر از بین رفتن این حریم به‌شدت حس می‌شود.

آیا همان‌طور که خصوصی نگاه داشتن اطلاعات در دنیای امروز مشکل‌تر می‌شود، برای افکار هم همین اتفاق رخ خواهد داد؟ فلاسفه یونان باستان بر این عقیده بودند که هیچ انسانی نمی‌تواند به‌واقع وجود انسان دیگری را درک کند.

آنها این تفکیک را جزئی از انسانیت می‌دانستند اما به نظر می‌رسد این نظریه دیگر در دنیای امروز طرفداران زیادی نداشته باشد،‌ چراکه بیش از نیمی از پاسخ‌دهندگان در گزارش اریکسون بر این عقیده‌ بودند که تا سال ۲۰۳۰ انسان‌ها (یا حداقل گروهی از آنها) از نظر ذهنی به یکدیگر متصل خواهند بود.

اتصالی که به آنها اجازه می‌دهد میان خودشان پیام‌های ذهنی منتقل‌کنند یا حتی افکارشان را مستقیما به اشتراک بگذارند!  واضح است که با شکوفایی اینترنت حواس، مفهوم حریم خصوصی دچار تغییرات عمده‌ای خواهد شد. کاربران اینترنت همین الان هم تجربیات ناخوشایند بسیاری از شبکه‌های اجتماعی و یکپارچه‌سازی اطلاعات دارند. 

در نتیجه، قطعا حساسیت روی سرویس‌هایی که بخواهد مستقیما به افکار کاربران دسترسی پیدا کنند، چند برابر بیشتر خواهد بود.

اکثریت پاسخ‌دهندگان در نظرسنجی اریکسون هم به‌همین مساله اشاره کرده‌ و عقیده داشتند که هر سرویس ذهنی‌ای که در آینده ایجاد شود، باید خصوصی‌سازی داده‌ها را جدی بگیرد. البته یادمان هست این ادعایی بود که شبکه‌های اجتماعی هم در ابتدا مطرح می‌کردند!

محمود صادقی - محقق سیستم‌های تعاملی/ ضمیمه کلیک روزنامه جام جم