بررسی عوامل افزایش معوقات مالیاتی به 210 هزار میلیارد تومانی

معوقات مالیاتی 7 برابر درآمد گرانی بنزین

رئیس سازمان بازرسی کل کشور اخیرا از 210 هزار میلیارد تومان معوقات مالیاتی خبر داد؛ رقمی که هفت برابر درآمد سالانه دولت از گران کردن بنزین به هر لیتر 3000 تومان است؛ به عبارت دیگر با وصول معوقات مالیاتی، هفت برابر بیشتر از درآمدی که دولت از گرانی بنزین به دست آورد، در دسترس خواهد بود. بنا بر اعلام مسؤولان دولتی، با افزایش اخیر قیمت بنزین به 3000 تومان، دولت سالانه 30 هزار میلیارد تومان درآمد کسب خواهد کرد. برخی کارشناسان معتقدند یکی از اهداف گران کردن بنزین، رفع کسری بودجه دولت بوده است. این در حالی است که راهکارهای کم‌هزینه‌تری نسبت به گران کردن بنزین وجود دارد. یکی از این راهکارها، حذف فرارهای مالیاتی و احیای معوقات مالیاتی است. درباره میزان فرارهای مالیاتی ارقام مختلفی بیان شده، اما در آخرین اظهارنظر امیدعلی پارسا رئیس سازمان امور مالیاتی 30 تا 35 هزار میلیارد تومان اعلام شده است. از سوی دیگر با معوقات مالیاتی هم مواجه هستیم که رقم آن بسیار بیشتر از فرار مالیاتی است. حجت‌الاسلام درویشیان رئیس سازمان بازرسی کل کشور اخیرا، آمار عجیبی از معوقات مالیاتی افشا کرد. به گفته درویشیان، کل معوقات مالیاتی کشور حدود 210 هزار میلیارد تومان است که از این رقم 78 هزار میلیارد تومان آن متعلق به صد شخص حقیقی و حقوقی می‌باشد و از این مبلغ 9000 میلیارد مربوط به اشخاص حقیقی و 69 هزار میلیارد تومان آن مربوط به اشخاص حقوقی است. وی با اشاره به وجود ۲۱۰ هزار میلیارد تومان معوقات مالیاتی در کشور خاطرنشان کرد: این مبلغ یعنی نصف بودجه کل کشور و باید پرسید که چرا این مقدار از مالیات کشور معوق شده است و چرا وصول نمی‌شود؟! دخالت‌هایی که بعضا در بحث عدم وصول یا امهال مالیات می‌شود از ناحیه چه کسانی است و علت آن چیست؟! یا علت وجود قرارهای کارشناسی اجرانشده چیست؟! در بازرسی‌هایی که سازمان داشته، مطالبات قطعی داشتیم که به واحد اجرائیات رفته ولی اجرا نشده است. سازمان امور مالیاتی باید با این موارد برخورد جدی کند. باید بررسی کرد به چه علتی این پرونده‌ها چند سال معطل می‌شوند. این در حالی است که روز گذشته علی ربیعی، سخنگوی دولت درباره رقم معوقات مالیاتی به خبرنگار جام‌جم گفت که رقم معوقات مالیاتی قابل وصول فقط 66 هزار میلیارد تومان است. حتی با پذیرش رقم اعلامی سخنگوی دولت، معوقات مالیاتی معادل دو سال درآمد دولت از گرانی بنزین است.

کد خبر: ۱۲۴۲۵۱۹

هرسال به معوقات مالیاتی اضافه می‌شود
علی‌عسگری، رئیس‌کل اسبق سازمان امور مالیاتی در این خصوص گفت: نمی‌شود به ضرس قاطع گفت که اعداد اعلام شده در خصوص مالیات‌های معوق درست است یا خیر. ولی بخش زیادی از این مالیات‌ها، جریمه‌های صادر شده است و بخشی از این معوقات که شامل جریمه نمی‌شود هم جزو معوقاتی است که از سال‌های گذشته به دلایل مختلف از جمله قابل احصا و شناسایی نبودن مؤدیان و فوت برخی دیگر جمع شده است، بنابراین تصوری که در بین مردم و کارشناسان وجود دارد که اگر دولت این معوقات مالیاتی را بگیرد تمام مشکلات مالی‌اش حل می‌شود، اشتباه است.
رئیس‌کل اسبق سازمان امور مالیاتی اظهار کرد: هر سال بخشی از معوقات توسط دولت گرفته می‌شود، ولی دوباره بر میزان معوقات مالیاتی اضافه می‌شود چون معوقات به صورت جریانی بوده و ثابت نیستند، با این حال اهتمام وزارت اقتصاد و سازمان مالیاتی این است که هر چه زودتر بخشی از معوقات را که قابل وصول است (با بخشودگی جرائم، شناسایی و تخفیف به مؤدیان) اخذ کنند.
عسگری گفت: این معوقات هم شامل اشخاص حقوقی است و هم اشخاص حقیقی، اگر مربوط به اشخاص حقیقی باشد معمولا صاحبان کارخانجات و کارگاه‌هایی هستند که ورشکسته شده‌اند و الآن غیرفعال هستند و امکان پرداخت برای آنها فراهم نیست ولی برخی شرکت‌ها در حال حاضر فعال هستند و پرونده آنها در دادگاه است و به‌خاطر این که سهامداران با هم اختلافات مالی دارند، فعالیت اقتصادی‌شان تعطیل شد و صاحبان آنها اختلافات دعاوی و قضایی با هم دارند، بنابراین طیف این افراد خیلی متنوع و متعدد است و در طبقه‌بندی خاصی نمی‌توان آنها را گنجاند.
وی در ادامه تصریح کرد: برخی از آنها نیز شرکت‌های صوری و کاغذی هستند که به صورت غیرقانونی ایجاد شده و فعالیت کوتاه‌مدت 6 ماهه تا یک‌ساله را شروع کرده و بعد آن را رها کردند و حتی در وضعیت فعلی جا و مکان این شرکت‌ها غیرقابل شناسایی است و صاحبان آن رفته‌اند به دنبال یک شرکت دیگر و یک فعالیت دیگر و مکانشان را تغییر داده‌اند.
رئیس‌کل سابق سازمان امور مالیاتی در پایان در پاسخ به این سؤال که چرا دولت‌ها اهتمام زیادی به بازپس‌گیری معوقات مالیاتی ندارند، اذعان کرد: اتفاقادولت‌ها و سازمان مالیاتی فشار زیادی برای بازپس‌گیری این مالیات‌ها معوق آورده و توانسته‌اند بخشی از این مالیات‌ها را بازپس‌گیری و درآمدی برای خودش ایجاد کنند، به طوری که بخشی از درآمدهای مالیاتی وصول‌شده در سنوات گذشته از این مالیات‌های معوق است.

بخشی عظیمی از معوقات مالیاتی غیرقابل وصول است
محمدهادی سبحانیان، کارشناس امور مالیاتی و بودجه‌ای در خصوص میزان معوقات مالیاتی در کشور گفت: بخش عظیمی از مالیات معوق اشخاص حقوقی مربوط به صندوق توسعه ملی است که در این زمینه بین نهادهای ذی‌ربط
از جمله سازمان امور مالیاتی و صندوق توسعه ملی اختلاف وجود دارد که آیا این مالیات به طور کلی پرداخت بشود یا خیر.
وی افزود: سازمان امور مالیاتی بارها اعلام کرده که بخش زیادی از مالیات‌های معوق غیرقابل وصول است، اما بخش دیگری از این مالیات‌ها مربوط به کارت‌های بازرگانی است که چون این کارت‌ها به صورت قاعده‌مند به متقاضیان اعطا نشده است، فعالان اقتصادی به نام روستاییان و... چندین کارت بازرگانی گرفته‌اند و مالیات مربوطه را پرداخت نکرده‌اند، به همین دلیل بسیاری از بدهکاران مالیاتی عمدتا پیرزن یا پیرمردهای روستایی هستند که بنیه مالی هم ندارند تا بخواهند مالیات از آنها اخذ شود. سازمان امور مالیاتی باید در زمینه معوقات مالیاتی با کمک رسانه‌ها شفاف‌سازی کند که کدام دستگاه‌ها و اشخاص حقوقی معوق مالیاتی دارند تا زمینه بازپس‌گیری مالیات از این اشخاص حقوقی فراهم شود.
سبحانیان تصریح کرد: به نظر می‌رسد که باید برای بازپس‌گیری مالیات‌های معوق مکانیسم‌های تشویقی یا ضمانت اجرایی نسبتا خوبی گذاشته شود تا سازمان مالیاتی ترغیب شود و به سمت بازپس‌گیری این معوقات حرکت کند.
وی افزود: مثلا بهتر است بخشی از پاداشی که سازمان امور مالیاتی از ماده 217 قانون مالیات‌های مستقیم به صورت درصدی دریافت می‌کند را منوط به وصولی سازمان از محل این معوقات مالیاتی کنیم، از طرفی مکانیسم تنبیهی هم باید باشد به این صورت که این پاداش تنها مثلا تا سقف وصولی 50 هزار میلیارد تومان پرداخت شود.

علت افزایش معوقات مالیاتی در سال‌های اخیر
حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه در گفت‌وگو با راه دانا در خصوص معوقات مالیاتی و رقم بالای آنها در کشور گفت: اخیرا اعلام شده که معادل نصف بودجه کشور معوقه مالیاتی وجود دارد که یک‌سوم این معوقات مربوط به صد نفر است.وی در ادامه افزود: در کشور هیچ‌گونه خلأ قانونی و... برای وصول مالیات وجود ندارد و این حجم معوقه ناشی از اجرای غلط اخذ مالیات در کشور است. دولت کار خود را در زمینه اخذ مالیات به‌موقع انجام نداده است.عضو کمیسیون برنامه و بودجه با انتقاد از رویکرد دولت در اخذ مالیات گفت: از سال گذشته تاکنون دولت در خواب بوده است و به فکر یافتن یا بررسی راه‌کار جدید برای دریافت معوقات مالیاتی از جمله بدهکاران مالیاتی نبوده است.
حاجی دلیگانی ضمن بیان این‌که دولت حتی اصلاح ساختار بودجه را هم به مجلس نیاورد و انجام نداد تصریح کرد: ظاهرا دولت حل مشکلات کشور را به دست زمان سپرده است تا این‌که به مرور زمان کشور روز به روز به صورت گرانتری اداره شود و طبیعتا تا آن موقع مشکلات فراوانی برای کشور به وجود خواهد آمد.
وی در ادامه تأکید کرد: این میزان از معوقه مربوط به سال‌های اخیر بوده و همتی برای وصول آنها نشده است و همه این معوقات مالیاتی مربوط به دولت یازدهم و دوازدهم بوده که خود دولت متولی وصول آنها بوده است.
حاجی دلیگانی در پایان تأکید کرد: آنچه که مشخص بوده فرار مالیاتی افرادی است که دولت نه حاضر است اسامی آنها را منتشر کند و نه توانایی اخذ مالیات از آنها را دارد.

رشد عجیب معوقات مالیاتی در سال‌های اخیر
در اسفند 1393 علی‌عسگری، رئیس وقت سازمان امور مالیاتی کشور درباره رقم معوقات مالیاتی گفت: ۱۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رقم معوقات مالیاتی است که ۶۰ درصد این مبلغ جریمه و ۴۰ درصد اصل مالیات است و ما برخی از این جریمه‌ها را می‌بخشیم.
۶۰ درصد این بدهی‌ها هم مربوط به استان تهران است.
اما یک سال بعد اسفند سال 1394 سیدکامل تقوی‌نژاد، رئیس وقت سازمان امور مالیاتی کشور رقم معوقات مالیاتی را صد هزار میلیارد تومان اعلام کرد؛ یعنی طی
یک سال معوقات مالیاتی هشت برابر شد.
در بهمن 1397 هم تقوی‌نژاد با بیان این‌که وصول معوقات و مبارزه با فرار مالیاتی و شناسایی مؤدیان جدید از دیگر برنامه‌های جدی ما‌ست، تصریح کرد: تنها در حوزه کارت بازرگانی حدود 8000 میلیارد تومان معوقات داریم که با جرایم آن به حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان بالغ می‌شود که تمرکز بر این بدهی‌ها، بسیار ضروری است.
همچنین با توجه به سخنان رئیس سازمان بازرسی کل کشور درباره رقم 210 هزار میلیارد تومانی معوقات مالیاتی به نظر می‌رسد در کمتر از چهار سال اخیر معوقات مالیاتی بیش از دو برابر افزایش یافته است.
تقوی‌نژاد گفته بود: آمارهای متفاوتی در مورد مطالبات مالیاتی وجود دارد. اینها دو دسته‌اند. یک سری پرونده‌هایی که در مرحله رسیدگی اداری است مثلا در هیأت‌های حل اختلاف، مؤدی به رأی یا ابلاغ مالیاتی اعتراض کرده است یا در مرحله تجدیدنظرند. بالای ۶۰ هزار میلیارد تومان در این مرحله داریم. بخش دیگری هم است که مطالبات قطعی شده و ۴۰ هزار میلیارد تومان می‌شود. البته مطالبات قطعی شده هم شامل اصل مطالبات است و هم جرایم دیرکرد. جرایم هم بخشی از آن قابل بخشش است و بخشی نیست.

35 درصد مالیات‌ها معوق می‌شود
دولت بنزین را گران کرد تا 30 هزار میلیارد تومان درآمد کسب کند که به گفته مقامات دولت همه این رقم به مردم پرداخت خواهد شد اما این ابهام وجود دارد که با وجود منابع درآمدی دیگر چرا دولت دست به افزایش قیمت بنزینی زد که قرار نیست درآمد حاصل از آن نصیب خودش شود. این در حالی است که حجت‌الاسلام حسن درویشیان، رییس سازمان بازرسی کل کشور طی اظهار نظری اعلام کرد 210 هزار میلیارد تومان معوقات مالیاتی در کشور وجود دارد.
غلامحسین دوانی، کارشناس امور مالیاتی نیز در‌این‌باره گفت: هر ساله حدود 35 درصد مالیات‌ها معوق می‌شوند، به طوری که اگر کسی به اخذ مالیات از خود اعتراض کند خود به خود فرآیند هیات حل اختلاف و دادگاه شروع می‌شود.
وی افزود: بعید می‌دانم در کشور 210 هزار میلیارد تومان مالیات معوق وجود داشته باشد، خیلی از مؤدیان اعتراض می‌کنند و سال بعد هم مالیات معوق خود را پرداخت نمی‌کنند و به هیات‌های حل و اختلاف می‌رود بنابراین باید سعی کنیم پروسه‌های حل اختلاف را الکترونیک کنیم تا این مشکل درست نشود. از طرف دیگر برای مالیات ولو هزار تومان هم فرد می‌تواند اعتراض کند این در حالی است که در کشورهای مختلف جهان تا یک حد معینی کسی حق اعتراض ندارد.
این کارشناس امور مالیاتی در ادامه یادآور شد: از طرف دیگر باید به خود ادارات مالیاتی تا یک حدی اختیار داده شود تا اختلافات را حل و فصل کنند این در حالی است که این ادارات در حال حاضر می‌ترسند این کار را انجام دهند؛ یعنی باید سازمان مالیاتی یک ساختار غیرمتمرکزی را طراحی کند و این اختیار را به روسای ادارات اعطا کند چون پروسه حل و اختلاف در ایران بسیار طولانی است.
دوانی افزود: سومین پیشنهاد هم این است که فرهنگ مالیات را تشویق کنیم، سازوکار مالیات را جوری عمل کنیم تا افراد تشویق به پرداخت مالیات شوند.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا دولت‌ها اهتمام زیادی به بازپس‌گیری معوقات مالیاتی ندارند، اذعان کرد: اگر در ایران کسی مالیات خود را پرداخت نکند در ماه 5/2 درصد و در سال 30 درصد به میزان مالیاتش اضافه خواهد شد، ولی در ایران تا قبل از قانون سال 95 فرار مالیاتی جرم نبوده و به موجب ماده 274 قانون مالیاتی جرم تلقی شد، این در حالی است که یکی از خط قرمزهای اصلی کشورهای جهان مالیات است.
این کارشناس مالیاتی تصریح کرد: 80 درصد مالیات کشور تنها توسط 20 درصد از کسانی که مالیات باید بپردازند، پرداخت می‌شود و متاسفانه ادارات مالیاتی کشور با کسانی که خوش حساب تلقی می‌شوند بیشتر برخورد می‌کند ضمن این که فراریان مالیاتی بنگاه‌های بزرگ از جمله بورسی‌ها نیستند چون معمولا حسابرسی دقیقی روی آنها
می‌شود.
وی افزود: فراریان مالیاتی معمولا اشخاص حقیقی، صادرکنندگان و کسانی که کارت بازرگانی دارند، چهره‌های معروف و پزشکان هستند ولی حقوق‌بگیران دولتی عمدتا جزو این طبقه محسوب نمی‌شوند، بنابراین باید گفت که نظام یا ساختار مالیاتی کشور جوری است که خود تشویق‌کننده فرار مالیاتی است چون مالیات حقوق‌بگیران بیش از کل مالیات ثروت کشور (مالیات بر ساخت‌وساز، مستغلات، سرقفلی، نقل و انتقال سهام و ارث) است.
دوانی گفت: به همین دلیل سازمان مالیاتی به دنبال تجدید ساختار است تا با اصلاحیه‌ای که روی نظام مالیاتی صورت می‌گیرد آن را به مجلس برده و قوانین معافیتی تغییر کنند.
این کارشناس مالیاتی در پایان در خصوص اشخاص حقوقی که دارای معوقات مالیاتی هستند نیز اظهار کرد: اشخاص حقوقی که مالیات معوق دارند به اعتقاد بنده عموما دولتی هستند چون شاکله اصلی شرکت‌های بزرگ خصوصی کشور در بورس هستند بنابراین می‌شود گفت که این اشخاص حقوقی همان شرکت نفت، اداره گاز و بانک مرکزی هستند که البته فرار مالیاتی ندارند ولی دعوای حقوقی برای پرداخت مالیات وجود دارد.