غبــار روبی از « ابوذر زمان »

از بدقولی آقای نویسنده تا تلاش برای یک کار الف ویژه
محمد صادق پهلوان‌زاده، تهیه‌کننده این سریال درباره این که چه چیزی باعث شد که بعد از این سال‌ها، به زندگی و شخصیت آیت‌ا... طالقانی بپردازند، گفت: با توجه به سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، دکتر دارابی صحبت‌هایی را مطرح کردند و قرار شد به چهره‌های برجسته حوزه‌های مختلف بیشتر بپردازیم. برای شروع و ادامه این جریان نیز سراغ آیت‌ا... طالقانی رفتیم. این روزها طرح اولیه تایید شده وهمزمان با پژوهش و تحقیق، نگارش هم در حال پیشرفت است. برای این مجموعه ما با آقای مهدی طالقانی و اعضای خانواده ایشان صحبت کردیم و همه آنها در جریان هستند. همچنین نشست‌های متعددی با مهدی طالقانی داشتیم که البته مربوط به مدت‌ها قبل بود. رفت و آمدهایی که ادامه دارد و امیدواریم کاری در شأن ایشان را ارائه دهیم.
به گفته پهلوان‌زاده، «ابوذر زمان» عنوان فعلی این سریال است؛ عنوانی که البته موقتی است و ممکن است در ادامه کار تغییر کند.
این تهیه‌کننده در پاسخ به گلایه مهدی طالقانی از تعاملی که تازگی‌ها برای ساخت این مجموعه کمتر شده گفت و با اشاره به تغییر نویسنده سریال افزود: ابتدا ما با نویسنده دیگری قرار‌داد بسته بودیم و با وجود پرداخت بخشی از دستمزد او، آن نویسنده در یک رفتار غیرحرفه‌ای بعد از نگارش فقط پنج قسمت یک‌دفعه بدون هیچ اطلاعی کار را رها کرد و دیگر خبری از او نشد. در این گیر و دار وقفه‌ای ایجاد شد و تا زمانی که بازهم کارها روبه راه شود و نویسنده تازه جا بیفتد، این تعامل هم دچار وقفه شد. به همین دلیل اگر آقای طالقانی گلایه‌ دارد، کاملا بحق است و به‌زودی بازهم این ارتباطات و همراهی با قدرت و هماهنگی از سر گرفته می‌شود.
او درباره زمان کلید زدن مجموعه هم می‌گوید: پیش‌بینی ما این است که تا حدود پنج ماه آینده نگارش تمام شود و زمانی که کار به نیمه برسد ما پیش تولید و بعد هم تولید را شروع می‌کنیم. طبق این برنامه‌ریزی، تلاش ما این است که فصل زمستان زندگی ایشان را که مربوط به ایام پیروزی انقلاب است تصویربرداری کنیم.
با شروع نگارش و اعلام اخبار این مجموعه، این سوال به ذهن هر کسی خطور می‌کند که چه گروهی قرار است تولید این سریال را عهده‌دار شود، همچنین بازیگر نقش اصلی آن هم موردی است که خیلی‌ها را کنجکاو کرده، پهلوان زاده در این باره می‌گوید: در مورد گروه هم ما کارگردان و دیگر عوامل اصلی را در نظر گرفتیم اما تا زمانی که کار شروع نشود، نمی‌توانیم صحبتی کنیم. چون تا وقتی که کار وارد پیش تولید نشود؛ نمی‌شود قطعی گفت قرار است چه اتفاقی بیفتد، چرا که با توجه به دستمزدها باید بینیم سازمان چه برآوردی را برای طرح در نظر می‌گیرد و آیا این افرادی که در ذهن ما هستند، می‌توانند با آن شرایط بیایند یا خیر. به هر حال آنچه مشخص است،این مجموعه جزو تولیدات شاخص سازمان است و نگاه ما هم به آن الف ویژه است، با همه اینها تا به قطعیت و ثبات نرسیم اعلام آن بی‌مورد است. من فکر می‌کنم اگر این روند پیش برود تا بهمن ماه می‌شود درباره بازیگران و گروه صحبت کرد.
پهلوان‌زاده درباره رده بندی و درجه کیفی که برای این سریال در نظر گرفته شده، گفت: این مجموعه در حال حاضر در رده الف قرار دارد و در ادامه این که با توجه به ویژگی‌ها و شخصیت آیت‌ا... طالقانی سریال در حد الف ویژه تولید شود، نگاه ماست. از همین رو حتی اگر سازمان هم چنین نگاهی یعنی در حد ویژه به مجموعه نداشته باشد، تلاش ما این است تا آن را در حد الف ویژه ببینیم و ارائه دهیم چون شخصیت و داستان زندگی ایشان جزو موارد پراهمیتی است که باید به این شکل به آن پرداخته شود. واقعیت این است که گاهی می‌گویند کاری را بسازید که فقط آن را داشته باشیم و تولید شود اما بعضی اوقات، برخی از کارها دلی هستند و تیم تولید و کسی که تصمیم به ساخت آن می‌گیرد، با اثر و موضوع آن انس و علاقه دارد. در این شرایط دوست دارد تا آن کار به بهترین وجه تولید شود. این همان حساسیتی است که در این مجموعه هم برای ما وجود دارد و همه سعی ما این است تا آن را به بهترین شکل پیش ببریم.

فقط واقعیت‌ها را نشان دهید
مهدی طالقانی پسر آیت‌ا... طالقانی هم درباره این مجموعه بیان کرد: زمانی که آقای دارابی بحث تولید این سریال را مطرح کرد، قرار شد که ما هم در جریان مراحل تولید و نگارش کار قرار بگیریم. در ابتدا هم صحبت‌هایی با من شد و چند جلسه هم داشتیم منتها بعد از آن که به مدت‌ها پیش برمی گشت دیگر صحبت خاصی نشد.
البته سریال هنوز به مرحله تحقیقات میدانی نرسیده است و به گفته نویسنده مجموعه این روزها مشغول پرداختن به مکتوبات هستند، به همین دلیل طبق این صحبت‌ها در ادامه جلسات با مهدی طالقانی و خانواده او بیشتر خواهد شد.
طالقانی در پاسخ به این که سریال «ابوذر زمان» چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد، گفت: من از ابتدا هم گفتم ساخت مجموعه‌ای درباره آیت‌ا... طالقانی یعنی تولید سریال اکشنی که همه جور برخوردی از زد و خورد در آن هست تا مسائل رفتن به زندان، درگیری با مأمورین و ارتباطش با گروه‌های مختلف. اگر به همه این موارد رسیدگی و پرداخت شود می‌توان انتظار داشت سریال جذاب و پربیننده‌ای تولید می‌شود ولی من نمی‌دانم قرار است چه اتفاقی بیفتد و کار چطور پیش می‌رود.
او در ادامه با اشاره به نگاه‌های جهت‌داری که گاهی در این حوزه وجود دارد، بیان کرد: ما هم مخالف هر نوع جهتگیری هستیم اما امیدوارم آنچه را که واقعا در مورد ایشان وجود دارد بگویند. در معمای شاه هم ما نظارت داشتیم و با آن‌که نقش ایشان در آن مجموعه مختصر و مفید بود، گفتیم در همین فرصت هم واقعیت را نشان دهید، اتفاقی که کم بود اما به هر حال رخ داد.
مهدی طالقانی در آخر از اهمیت شخصیت آیت‌ا... طالقانی گفت و یادآور شد: من فکر می‌کنم اگر آقای طالقانی قبل از انقلاب نبود، شاید چنین انقلابی به راه نمی‌افتاد، چون آن دو راهپیمایی عظیم تاسوعا و عاشورا را همه مدیون آیت‌ا... طالقانی هستند و اگر شاه این راهپیمایی‌ها و خیل جمعیت را نمی‌دید و وحشت نمی‌کرد، می‌ماند یا برخورد جدی تری می‌کرد. این نظر و عقیده شخصی من است که می‌تواند درست هم نباشد. با همه اینها تا الان به نظرم کار خاصی در مورد ایشان اتفاق نیفتاده و بعضی اوقات هم برخی‌ها با شیطنت‌هایی می‌خواهندایشان را محدود کنند؛ اما این نهایت حماقت آنهاست چرا که ایشان در دل مردم جای دارد.

تلاش برای کلیشه‌زدایی
حامد قربانی که نویسندگی این سریال را به‌عهده دارد، درباره آخرین وضعیت آن بیان کرد: در حال حاضر روزهای پایانی پژوهش مکتوب را پشت‌سر می‌گذاریم و به زودی تا حدود دو ماه دیگر پژوهش میدانی را که شامل گفت‌وگو با فرزندان و دوستان آیت ا.. طالقانی است، شروع می‌کنیم. قصه مجموعه هم شامل نقاط عطف زندگی ایشان است و من پیش‌نویس ۷۰ صفحه‌ای از کودکی تا رحلت آیت‌ا... طالقانی را با این محوریت تحویل داده‌ام.
به گفته قربانی طرح این سریال فعلا برای 26 قسمت نوشته شده و احتمالا قرار است تا ۴۰‌قسمت افزایش پیدا کند. او می‌گوید در جریان این روایت سعی ‌آنها این است که چهره جدیدی از آیت ا.. طالقانی و مبارزان آن دوران را نشان دهند و به گونه‌ای کلیشه شکنی کنند.
اما این که این کلیشه‌شکنی چطور قرار است اتفاق بیفتد هم موضوعی بود که قربانی در پاسخ به آن گفت: برخی از شخصیت‌ها از آنجا که محبوبیت و تأثیرگذاری زیادی دارند، اشخاص مختلفی از هر حزب و جریان سیاسی از نگاه خودشان آنها را تحلیل می‌کنند، اما در این کار ما به دنبال آن بودیم تا از زوایایی که به حقیقت شخصیت ایشان و نظام نزدیک است، داستان را شکل دهیم و روایت کنیم. آقای طالقانی خودشان را تابع امام خمینی می‌دانستند و از همین رو ما هم سعیمان این است تا بر این اساس تصویر واقعی از ایشان را ارائه دهیم نه آن که مثل خیلی‌ها مصادره به مطلوب کنیم.
او همچنین از منابعی گفت که هر کدام به‌گونه‌ای راوی شخصیت ایشان شدند و افزود: در بین اعضای خانواده ایشان هم از وقایع زندگی آقای طالقانی تحلیل‌های متفاوتی وجود دارد و این خرده روایت‌ها کار را سخت‌تر هم می‌کند. همچنین از آنجا که شخصیت ایشان بین افراد مختلف سیاسی و مذهبی و احزاب فراگیر است، پرداختن به این جریان خیلی دشوار است.
به گفته قربانی برخی منابع مکتوب، کتاب‌هایی اند که مدتی بعد از انقلاب چاپ شد و دیگر منتشر نشدند، در ادامه هم موسسه تاریخ مطالعات معاصر و یکسری از منابع اسناد تاریخ انقلاب آیت ا... طالقانی را به روایت اسناد ساواک بررسی کرده‌اند.
اتفاق دیگری که در اغلب مجموعه‌های این چنین رخ می‌دهد، قصه پردازی است، چرا که روایت صرف یک ماجرا به خودی خود برای ساخت یک سریال جوابگو نیست. در واقع هر داستانی به قصه‌های فرعی نیاز دارد تا آن را جذاب‌تر کند. در مورد این سریال هم به گفته قربانی چنین جریانی وجود دارد، موضوعی که او با اشاره به آن بیان کرد: در کارهای تاریخی و روایت‌های این چنینی، در نهایت هر چه قدر هم که اثر مستند باشد، پای تخیل هم به آن باز می‌شود و ما با نگاه و تحلیل خودمان در کنار اسناد تاریخی ماجرا را روایت می‌کنیم.
او اضافه کرد: باز هم می‌گویم که ما به دنبال کلیشه زدایی هستیم چون درباره موارد مختلف مثل ساواک، مبارزین انقلاب، فضای اجتماعی قبل از انقلاب و... تا جایی که من در فیلم و سریال‌ها دیدم حقیقت آن‌طور که باید منعکس نشده، مثلا فقر، فحشا و محرومیت‌هایی که باعث شد مردم انقلاب کنند، آن‌طور که باید به تصویر کشیده نشده و خیلی اوقات می‌بینیم تصاویر شیک از قشر مرفه و سلطنتی‌ها بیشتر از این موارد در کارها نشان داده می‌شود.
به همین دلیل ما در تحقیقاتمان به دنبال داستان‌ها و اتفاقات واقعی بودیم که کمتر از آنها تصویری منتشر شده است. به گونه‌ای می‌توان گفت زدودن غبار از تاریخ اصلی ترین موضوعی است که مدنظر ماست.
طبق برآورد زمانی قربانی، نگارش صفر تا صد این مجموعه به دلیل وسواس‌هایی که باید به خرج دهند حدود یکسال یا کمی بیشتر و کمتر طول می‌کشد. همچنین از آن جایی که در گیر و دار پژوهش‌ها مدام اطلاعات جدیدی جمع‌آوری می‌شود، تزریق آن به متن و هماهنگ کردنش کار آسانی نیست.
قربانی در ادامه صحبت‌هایش از حساسیتی گفت که روی زندگینامه وجود دارد، مثل سریال بانوی سردار و... نگاهی که بازهم این طرح را حساس‌تر می‌کند.
نکته دیگری که وجود دارد، آشنایی و نگاه او به آیت‌ا... طالقانی قبل و بعد از نگارش این سریال است، موضوعی که قربانی درباره‌اش می‌گوید: من دهه شصتی هستم و هیچ وقت ایشان را ندیدم.
تا قبل از این پژوهش‌ها هم درباره ایشان دیدگاه پیش پا افتاده‌ای از یک مبارز انقلابی داشتم اما وقتی وارد این کار شدم و بیشتر شناختم‌شان، متوجه شدم که او فرد بزرگی است که حقش نادیده گرفته شده است.
لقب ابوذر انقلاب هم به ایشان داده شده است چون آیت ا... طالقانی در این مسیر سختی‌های زیادی کشیدند و رنج‌های عجیبی را متحمل شده‌اند. در این بین حتی بین دوستان و نزدیکان ایشان که کتاب‌هایی را منتشر کردند، تحلیل‌های عمیقی از شخصیت‌های ایشان نداشتند و حال به همت آقایان دارابی و فاطمی، مجددا این تحلیل‌ها از سر گرفته شده است.
قربانی در آخر هم درباره تغییر نویسنده مجموعه خاطرنشان کرد: در چنین موضوعاتی لازم است که به کاراکتر علاقه داشته باشی و درگیر آن شوی، چون در غیر این صورت نمی‌توانی جلو بروی. همچنین باید به آن دوره و ژانر هم علاقه داشته باشید.
حساسیت این موضوع هم جای خود را دارد. آن هم در فضایی که تصویر درستی از قبل انقلاب نیست و اغلب در سریال‌ها قبل انقلاب را شیک و عجیب نشان می‌دهیم و بعد از انقلاب را در فقر و فضای معمولی.