ظاهر و باطن پیشنهاد پاریس

در مورد گام سوم کاهش تعهدات برجامی و مذاکراتی که میان ایران و فرانسه در جریان است با مهدی محمدی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل، گفت‌وگو کرده‌ایم. وی با تاکید بر ضرورت ادامه کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران، معتقد است پذیرش پیشنهاد فرانسه در شرایط فعلی،‌ موضع کشورمان را تضعیف می‌کند.
مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

از صحبت‌های دیروز آقای عراقچی این‌گونه برداشت می‌شود که اگر نتیجه مذاکرات ایران و فرانسه مثبت باشد ایران از گام‌های قبلی هم عقب‌نشینی می‌کند و به حالت قبل از گام اول بر می‌گردد. آیا این کار منطقی است؟
ظاهرا ایده دولت آقای روحانی این است که در ازای یک خط اعتباری 15 میلیارد یورویی که ما به ازای آن نفت خام باشد از برداشتن گام سوم خودداری کند. آنطور که من می‌فهمم مذاکرات در این باره میان دولت آقای روحانی و فرانسوی‌ها نهایی شده، و یک تیم فرانسوی به آمریکا رفته تا مجوزهای لازم را از آنها دریافت کند. در صورتی که آمریکا معافیت‌های مرتبط با خرید نفت را که برای اجرای پیشنهاد فرانسه ضروری است تمدید کند مانعی برای اجرایی شدن این پیشنهاد نمی‌ماند. اما ظاهرا آمریکا مایل نیست تا قبل از اینکه ایران ایده یک مذاکرات جامع فرابرجامی را بپذیرد و همچنین تا قبل از ملاقات روحانی و ترامپ، که ترامپ به لحاظ سیاست داخلی به آن نیاز شدید دارد، اجازه عملی شدن این ایده را بدهد.
در خصوص مذاکراتی که الان با فرانسه داریم آقای عراقچی گفته درباره محورهای مذاکرات اختلاف نظر داریم. خطوط قرمز ایران در این حوزه چه مسائلی باید باشد. به جز فعالیت‌های موشکی آیا حوزه‌های دیگر هم خط قرمز هستند؟
راهبرد دولت آقای روحانی در این حوزه چند مشکل بسیار جدی دارد. اول اینکه آقای روحانی باید درک کند که اروپا نه می‌خواهد و نه می‌تواند ابتکار عمل مستقلی از آمریکا داشته باشد. اصلی‌ترین کاری که اروپا اکنون مشغول آن است وادار کردن ایران به کنار گذاشتن خط قرمز خود درباره عدم مذاکره با آمریکاست. پذیرش مذاکره با آمریکا در مقطع فعلی هیچ معنایی جز اثبات تاثیر فشارهای آمریکا ندارد که منجر به تشدید جدی آن خواهد شد.
ضمن اینکه باید در نظر داشته باشیم از همان ابتدا هدف آمریکا این بود که برجام را طی یک فرآیند، تبدیل به یک توافق فراهسته‌ای کند که برنامه‌های موشکی و منطقه‌ای ایران را در بر بگیرد و سقف‌های زمانی تعهدات ایران در برجام را بردارد. خب پذیرش مذاکرات با آمریکا در این مقطع یعنی آمریکا به همه این خواسته‌های خود برسد و این یک فاجعه امنیت ملی برای ایران خواهد بود. دوم اینکه اساسا تعهدات اروپا در برجام بسیار فراتر از خرید نفت ایران و دسترسی مشروط به پول آن است. اروپایی‌ها تعهدات بسیار جدی در حوزه‌های مختلف دارند که اگر هر بخشی از آن را کنار بگذارند ایران باید متقابلا پایبندی خود به برجام را کم کند.
بنابراین حتی اگر این پیشنهاد، عینا از سوی آمریکا پذیرفته شود باز نباید روند کاهش تعهدات متوقف شود. سوم اینکه دولت باید درک کند اگر امروز پیشنهاد غرب تغییر محسوس کرده به خاطر مجموعه اقدامات ایران در 4 ماه گذشته از جمله دو گام قبلی کاهش تعهدات هسته‌ای است. آنچه غرب می‌خواهد متوقف کردن این روند است و وقتی این روند متوقف شد دیگر به خواسته خود رسیده و دلیلی ندارد به ایران امتیاز بدهد. نکته چهارم این است که ایران از مرحله اوج فشارها و تحریم‌ها عبور کرده و راه‌های جدیدی پیش روی ایران باز شده که می‌تواند برای همیشه از وابستگی خود به غرب بکاهد و تحریم‌ها را در آینده تا حد زیادی بلااثر کند. با پذیرش پیشنهاد فرانسه این راه‌ها هم مسدود خواهد شد و کسانی که آماده وارد شدن به دوران جدیدی از همکاری با ایران بودند سست می‌شوند.
برخی معتقدند فرانسه با پیشنهادهای خود در حال پیش برد همان طرح قبلی مبنی بر نشاندن ایران پای میز مذاکرات فرابرجامی است. آیا این استدلال درست است؟
من در جریان جزئیات مذاکرات نیستم ولی فکر می‌کنم باید منطقا چند خط قرمز وجود داشته باشد. اول اینکه ایران نباید درباره روند کاهش تعهدات هسته‌ای خود مذاکره کند تا وقتی که طرف مقابل کاملا به برجام پایبند باشد. گام سوم در هر حال باید برداشته شود؛ دوم اینکه ایران نباید زیربار مذاکرات فراهسته‌ای با آمریکا برود چون به معنای به نتیجه رساندن راهبرد آمریکاست و برای ایران بسیار خطرناک خواهد بود؛ سوم اینکه ایران نمی‌تواند این منطق را بپذیرد که با یک معامله با اروپا از پاسخ دادن به فشار حداکثری آمریکا صرفنظر کند. آمریکا مسیر بسیار خطرناکی را در مقابل ایران آغاز کرده و باید یا این مسیر را متوقف کند یا هزینه آن را بپردازد. تفکیک این مساله از مذاکرات با اروپا بسیار مهم است ولی اروپایی‌ها می‌خواهند با این معامله پیش پا افتاده با ایران، مسیر پاسخ‌دهی ایران به آمریکا را مسدود کنند.
آیا اصولا پذیرش شرط‌‌های جدید فرانسه در قبال پرداخت 15 میلیارد دلار، منطقی است؟ زیرا این 15 میلیارد پول خرید نفت است که در قالب برجام متعهد بودند انجام دهند. حال آیا منطقی است که همین کار را به شروط جدید منوط کنند؟
من پذیرش پیشنهاد فرانسه را در این مقطع نه فقط منطقی نمی‌دانم بلکه معتقدم این کار خطرناک خواهد بود. ببینید از مدت‌ها قبل تحلیل یک طیف در آمریکا این بود که اساسا هدف ایران از کارهایی که می‌کند وارد شدن به مذاکره است و این اقدامات اصالت ندارد. ایران نباید اجازه بدهد این تحلیل تثبیت شود. اقدامات ماه‌های گذشته ایران اثرات جدی روی محاسبات غرب گذاشته است. غرب نگران تشدید تنش‌هاست چون احتمال می‌دهد تنش‌ها از کنترل خارج شود. الان زمان کوتاه آمدن نیست. هزینه مقاومت پایین آمده و دورنمای نتیجه گرفتن آشکار شده. ایستادگی هوشمندانه زودتر از موعد نتیجه خواهد داد منتها غرب دقیقا می‌خواهد همین مزیت را از ایران بگیرد.
سخنان دیروز رئیس‌جمهور و وزیر خارجه درباره گام سوم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این اظهارات آدرس غلط مهمی به غرب می‌دهد. این اظهارات به معنای آن است که ایران تعهدات غرب در برجام را به یک خط اعتباری به اضافه اینستکس تقلیل داده است. چنین منطقی اتفاقا دولت را از توافق دورتر می‌کند چرا که آمریکا را به این نتیجه خواهد رساند که ایران سطح توقعات و اقداماتش را کاهش داده و موضع خود را تعدیل کرده است. یکی از ایرادهای بزرگ این دولت این است که درست در زمانی که باید مقاومت کند متمایل به مذاکره می‌شود. این زمان‌بندی نادرست فرصت‌ها را خواهد سوزاند. دولت اکنون باید با استحکام از برداشتن گام‌های سوم به بعد صحبت کند. نیاز غرب به برجام و کنترل تنش‌ها با ایران چنان جدی است که خودشان راهی برای بازگشت به عقب پیدا خواهند کرد.

مهدی محمدی
تحلیلگر